AFET BİLGİ SİSTEMLERİ VE HABERLEŞME - Deneme Sınavı - 3

Uzaktan algılama platformları, uydu / uzay platformları ve hava platformları olarak ikiye ayrılır (Şekil 3.2). Uydular, optik algılayıcılı ve yapay açıklıklı radar algılayıcılı yer gözlem uydularıdır. Hava platformları ise yer gözlemi yapan uçak, helikopter, balon ve insansız hava araçlarıdır. Doğru cevap A seçeneğidir.

NATO tarafından yapılan sınıflandırma temel alınarak hazırlanmış İnsansız Hava Aracı (İHA) şöyledir;

Bu sınıflandırmaya göre 1 saatten az havada kalan hava araçları “mikro hava aracı”, 1-2 saat arası havada kalan hava araçları “mini hava aracı” olarak değerlendirilmektedir.Midi hava araçları 3-6 saat arası havada kalabilmektedir. Sabit kanat İHA’lar, hızlı ve düz uçabilen, geniş manevralarla dönüşler yapabilen, irtifa azaltma-artırma sırasında yatayda da ilerlemesi gereken (dikey iniş kalkış yapamayan) hava araçlarıdır. Döner Kanat Hava Araçları: Bu kategoride 4 motorlu (Quadkopter), 6 motorlu (Hexakopter), 8 motorlu (Oktokopter) ve tek motorlu (Helikopter) hava araçları vardır. Havada kalabilmesi için motorların sürekli çalışması gerekmektedir. Belirli bir noktada havada asılı kalabilmektedirler Doğru cevap B seçeneğidir.

Piksel (hücre): Görüntünün en küçük birimidirAktif algılayıcılara örnek olarak “yapay açıklıklı radar (SAR)” ve “Lazer ile görüntü algılama ve mesafelendirme (LİDAR)” verilebilir. EMR enerjinin (ışık, radyo dalgaları, ısı, ultraviyole ışınları ve X-ışınları) uzayda bir objeden diğer bir objeye transferini tanımlar.Doğru cevap C seçeneğidir.

COPERNICUS programı kapsamında 6 ana tematik alan vardır: Arazi kullanımı/örtüsü, deniz/okyanus, atmosfer, afet ve acil durum yönetimi, güvenlik ve iklim değişimi. Bu program, özellikle uydu iletişimi ve uydu seyrüsefer çözümlerinin uzay temelli gözlem sistemleriyle ve her türlü olağanüstü durumun yönetimi ve önlenmesi gibi uzay temelli olmayan sistemlerle bütünleştirilmesini sağlamaya çalışmaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yapay açıklıklı radar verilerini analiz etme tekniklerinden bazıları şunlardır: Koherans, yansıtılan yoğunluk değişim analizi, interferometri, diferansiyel interferometri, polarimetri. Bu teknikler oldukça büyük bilgi birikimi gerektiren, öğrenmesi uzun süreler alan, yazılım kullanmayı ve verilere hâkim olmayı gerektiren tekniklerdir.Dokusal sınıflama ,optik görüntü işleme ve kıymetlendirme tekniklerindendir. Bu nedenle cevap D seçeneğidir.

 Sayısal Yükseklik Modeli (SYM) Analizleri; SYM üretimi ve kullanımı uzaktan algılamada önemli bir konudur. SYM kullanarak birçok önemli analiz yapılabilir. Özellikle geometrik kalibrasyon işlemleri için gereklidir. Nesne Sezme Analizi Görüntü üzerinde tanımlı bazı kurallar konarak yol, bina, çadır gibi nesneler otomatik olarak belirlenebilir.Kite kaynak yönetimi  genel olarak bir masaüstü bilgisayarında yüklü görüntü işleme yazılımlarıyla yapılabilen ve bu konularda yetişmiş personel mevcudiyetini gerektiren yöntemlerdir. Afet yönetimi kapsamında uzaktan algılanan verilerin kıymetlendirilmesinde sınıflandırma analizleri önemli bir yer tutar. Doğru cevap A seçeneğidir.

Kitle Kaynak yönetimi uygulamaları, webtabanlı platformlardır. Afet sonrası temin edilen görüntüler üzerinden otomatik görüntü işleme algoritmalarının sonuç üretemediği veya üretilen sonuçların doğrulanması için görsel doğrulamayla (manuel) değerlendirme yapılması gereken durumlar meydana gelebilir. Son yıllarda, bu gibi durumlar için çözüm olarak, kitle kaynak olarak adlandırılan, ilgili konuda uzman olan veya olmayan gönüllülerden oluşturulan kitleden yararlanılmaktadır. Bu amaçla daha önceden kullanıcı kitlesi oluşturulmuş web tabanlı platformlar üzerinden, görüntüler küçük parçalara ayrılarak binlerce kullanıcıya gönderilir. Kullanıcılar görüntüler üzerinde işaretlemeler yaparak kendilerine gönderilen görevleri yerine getirirler. Söz konusu görevler, hasar analizi, arama kurtarma faaliyeti, kapalı yolları bulma, envanter tespiti vb. gibi olabilmektedir. D seçeneği bunların arasında yoktur.Cevap D dir.

Uzaktan algılama teknolojisiyle, heyelan olaylarının analizi için üretilmesi olası ürünler aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır: • Uydu ve hava platformu görüntüleriyle, mevcut heyelanlı bölgelerin envanterinin çıkarılması, haritalanması, (Şekil 3.19) • Heyelan riski olan yerlerin bölgesel olarak kapladığı alanın tespit edilmesi, • Çok yüksek çözünürlüklü optik verileri kullanılarak heyelandan etkilenen bina stoğu ve kritik altyapıların belirlenmesi, • Zemin hareketliliğinin gelişiminin anlaşılması amaçlı en az aylık bazda SAR görüntülerinin yapay açıklıklı radar verilerine özgü yöntemlerle yorumlanması ve analiz edilmesi, hareket miktarı – zaman grafiklerinin çıkarılması, • Çok yüksek çözünürlüklü sayısal yükseklik modelleriyle desteklenen uydu görüntüleri yardımıyla üç boyutlu olarak yüzey morfolojisinin analiz edilmesi, • Heyelan envanterinin dağılımı, türü, örüntüsü, tekrarı ve istatistiklerinin araştırılması, • Görsel ve yarı otomatik sınıflandırma ve yorumlama yöntemleriyle tek ve/ya çok yönlü multi ve/ya hiperspektral optik görüntülerle analiz edilmesi.

Görsel ve yarı otomatik sınıflandırma ve yorumlama yöntemleriyle çok bantlı optik görüntülerin analiz edilmesi uydu gözlem teknolojileri grubuna girdiğinden cevap B seçeneğidir.

Afet yönetiminde uzaktan algılama konusunda ürünler oluşturabilme için ihtiyaç duyulan en önemli yetenekler üç ana grupta toplanabilir: • Veri temini konusunda uzmanlaşmak (afetin türüne, gerçekleştiği konuma, meteorolojik koşullara bağlı olarak hangi algılayıcıya sahip platformdan, ne kadar alanı kapsayacak şekilde ve ne tür veri temin edilebileceğini saptama), • Görüntü işleme ve analizi konusunda, algoritma, yazılım – donanım kullanımı ve tercih edilebilecek pratik yaklaşımlara hâkim olmak, • Sonuç ürününü oluşturmak, raporlamak ve sunmak. Buna göre doğru cevap B seçeneğidir.

Topoloji Bilgisi: Nesnenin diğer nesnelerle olan mekânsal ilişkisinin tanımlanmasıdır. Bir nesne diğerinin ne kadar kuzeyinde, güneyinde, batısında, doğusunda, üstünde, altında, içinde, dışında vb. soruların cevabıdır.

Erken uyarı ve ikaz sistemleri siren ikazları, sesli uyarılar, televizyon radyo gibi iletişim kanalları üzerinden, internet ve sosyal medya üzerinden bilgilendirmeler gibi çok çeşitlilik göstermektedir. Sosyal medya araçları (örneğin fotoğraf ve video paylaşımı, mesajlar), geleneksel teknolojiler (örneğin radyo) ve kişiden kişiye etkileşim gibi farklı yöntemlerle bilgi aktarımı yapılabilir.

İhtiyaç Veri Katmanları (Marangozhane, mobilyacılar, nalbur ve iş aletleri satan dükkanlar, endüstriyel alet ve makine yapan ve satan yerler, gıda depoları, ecza depoları, ilaç fabrikaları, itfaiyeler, arazi iş makineleri depoları, elektrik dükkanları, vb.)

Altyapı Veri Katmanları (Sokak, Cadde, otoyol, paralı yol, patika yollar, çıkmaz yollar, kavşak yollar, demiryolu, tüneller, köprü, kavşak, viyadük, trafik ışıkları, tramvay ve metro istasyonları, hava alanları, otobüs ve taksi durakları, su pompa istasyonları, haberleşme istasyonları, enerji nakil hatları, doğalgaz istasyonları, doğalgaz depolama tesisleri, nükleer santraller, termik santraller, hidroelektrik santraller, petrol rafinerileri, radyo ve televizyon istasyonları, su arıtma tesisleri, katı atık arıtma tesisleri, su ishale hatları, doğalgaz hatları, telefon haberleşme hatları, elektrik ana dağıtım merkezleri, elektrik hatları, vb.)

Masaüstü Coğrafi Bilgi Sistemi yazılımları ticari yazılımlar (örneğin ArcGIS, MapInfo, GeoMedia, NetGIS,vb.) dır.

Raster veride “Piksel”, veri olarak tanımlanabilen en küçük hücreye verilen isimdir.

CBS ortamında raster veriler (örneğin Çankaya’nın uydu görüntüsü, sayısal arazi yükseklik modeli) ve vektör veriler (örneğin, binalar, yollar, trafik lambaları, vb.) bir arada görüntülenebilir.Görüntülemede en altta raster veriler, sonra alan detaylar, sonra çizgi detaylar ve en üstte nokta detaylar olacak şekilde detay katmanları görüntülenir.

Avrupa Birliğinin konum belirlemede kullanılan uydu sistemlerine verilen genel isim GALILEO'dır.

Çok Yönlü Görselleştirme Yeteneği: CBS ile istenilen afet verilerin ve analiz sonuçlarının harita olarak veya grafik ve tablo gibi diğer görsel malzemeler ile görselleştirilmesi ve bu görsellerin çıktılarının alınması çok kolaydır. Örneğin bir deprem sonrasında farklı amaçlarla kullanılmak üzere, farklı ölçek ve detaylarda ulaşım ve yerleşim haritaları, sanayi tesisleri, biyolojik ve kimyasal madde barındıran tesislerin, benzin istasyonları, gaz ve petrol depolarının yerlerini gösteren bir haritaya ihtiyaç duyulabilir. İşte bu haritalar, CBS yardımı ile çok rahatlıkla ve çok kısa sürede üretilebilmektedir.

Coğrafi Kırpma Analizi: Bu teknikte, belli bir “alan” detay içinde kalan, başka detaylar kırpılarak çıkartılır. Örneğin “yol” detayı için 30 metrelik tampon bölge analizi sonucu oluşturulan tampon bölge içinde kalan nokta detaylar bu teknik ile belirlenir.

Konuma Göre Öznitelik Bağlama Analizi: Farklı türdeki (nokta, çizgi, alan) detaylarının birbirlerine göre konumları (kesen, kesişen, içeren, içinde kalan, örtüşen, ayrışan, eşit) esas alınarak bir katmandaki özniteliklerin diğer katmana aktarılması tekniğidir. Bu teknik ile, alan türündeki ilçe katmanı içinde kalan, nokta türündeki türündeki deprem noktalarına içinde oldukları ilçe adlarının aktarılması, çizgi türündeki petrol boru hatlarına, içinden geçtikleri (kestikleri) alan türündeki ilçe adlarının aktarılması yapılabilir. Örneğin bir “çizgi” detaya, içinden geçtiği (kestiği) “alan” detayın öznitelikleri; bir “nokta” detaya, içinde yer aldığı “alan” detayın öznitelikleri aktarılabilir.