AFET BİLGİ SİSTEMLERİ VE HABERLEŞME - Deneme Sınavı - 4

Uzaktan algılama, yer ile herhangi bir temas olmaksızın, uydu ya da hava platformları üzerine yerleştirilmiş algılayıcılar (sensörler) sayesinde yerin çeşitli özelliklerinin tespiti olarak tanımlanır.

Afet yönetimi kapsamında bazı kullanım örnekleri şöyledir:

Görevi yerine getirmek üzere birbirine ihtiyaç duyan ve beraber çalışan birden fazla uyduya takım uydu adı verilir.

Fakat uydunun afet bölgesini görebilecek konuma gelmesi, afet anında veya afetin hemen sonrasında mümkün olmayabilir ve uygun konuma gelmesi bazen günlerce sürebilir. Uydu- ların dünyanın herhangi bir noktasından yeniden görüntü alabilme süresine zamansal çözünürlük ya da yeniden ziyaret süresi denir (Örneğin, Sentinel 1 ve 2 uyduları Türkiye’de herhangi bir yeri 5-6 günde bir görüntüleyebilir). Bu gecikme, bazen afet esnasında veya afetin hemen sonrasında yapılacak çalışmalar ve afet sonrası acil müdahale çalışmaları için bir dezavantaj oluşturur. Bu gibi durumlarda “Hava Araçları” boşluğu doldurarak anlık ve kıs- men daha dar alanların görüntülerini elde edebilir. Bu görüntüler uydularla aynı perspektiften çekilebileceği gibi ek perspektifler de sağlanabilir (örneğin uydular genellikle tam kuşbakışı görüntü alır- ken hava platformları eğik açıyla yapılardaki yıkım ve hasarı görüntüleyebilir). Uydunun avantajı daha geniş alanların görüntüsünü sağlayabilmesidir. Fakat uydu görüntülerinin çözünürlüğü, genellikle hava araçlarıyla alçak irtifadan alınan görüntülere göre daha düşük olmaktadır.

Bir dalga örüntüsünün tekrarlanan birimleri arasındaki mesafeye dalga boyu adı verilir.

Afet analizlerine ilişkin sıklıkla kullanılan algılayıcılar ve kullanımları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Yapılan analizlerde yüksek çözünürlüğe sahip multispektral (çok bantlı) algılayıcılar yaygın olarak kullanılmakta olup ardından SAR (yapay açıklıklı radar) kullanımı gelmektedir.

Yersel olarak aynı yere ait en az iki farklı zamanda aynı cins algılayıcıyla elde edilmiş görüntüler arasındaki değişimin incelenmesine değişim analizi adı verilir.

Görüntünün en küçük birimi pikseldir.

Sabit kanatlı hava araçlarının yakıt tüketimleri azdır.

Yukarıda yer alan maddelerin hepsi Afet Yönetiminde kullanılan coğrafi bilgi teknolojileridir.

Verilerin belli bir yapıda ve aralarındaki ilişkiler ile birlikte depolandığı bilgisayar ortamına veri tabanı denir.

T.C. İçişleri Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığınca kurulan "Afet Yönetimi ve Karar Destek Sistemi platformu, afet yönetiminde ulusal düzeyde kullanılan yegane web platformudur.

Çevresel Veri Katmanları (Göller, akarsular, denizler, bataklıklar, su kuyuları, kaynaklar, çeşmeler, barajlar, kıyılar, çöp alanları, dolgu alanları, arazi tapu bilgileri, toprak haritası, arazi kullanım haritası, koruma alanları, çeşitli maden ocakları, jeoloji haritası, sayısal arazi modeli-eş yükseklik haritası, meteorolojik haritalar, eğim haritası, ormanlar, yeşil alanlar, parklar, vb.)

Yerleşim Veri Katmanları (İkamet amaçlı binalar, çok nüfus barındıran binalar, okullar, yurtlar, üniversiteler, oteller, kreşler, hastaneler,eczaneler, sağlık ocakları, dispanserler, kütüphaneler, karakollar, parklar, huzur evleri, havaalanları, tarihi eserler, müzeler,fabrikalar, ticarethaneler, büyük alışveriş merkezleri, marketler, bakkallar, postaneler, limanlar, hapishaneler, mezarlıklar, morglar, boş alanlar, çeşitli kimyasal madde depolayan tesisler, stadyumlar, kamu binaları, askeri binalar, mahalle-köy-ilçe-il sınırları, vb.)

Afet yönetimine yönelik Coğrafi Bilgi Sistemi yazılımları, masaüstü yazılımlar, web sunucuları ve Veritabanı sistemleri olarak gruplandırılabilir. Masaüstü Coğrafi Bilgi Sistemi yazılımları ticari yazılımlar (örneğin ArcGIS, MapInfo, GeoMedia, NetGIS,vb.) veya ücretsiz açık kaynak yazılımlar (Quantum GIS, MapWindow GIS, uDig, gvSIG, vb.) olabilir.

Afet yönetimine yönelik Coğrafi Bilgi Sistemi yazılımları, masaüstü yazılımlar, web sunucuları ve Veritabanı sistemleri olarak gruplandırılabilir. Masaüstü Coğrafi Bilgi Sistemi yazılımları ticari yazılımlar (örneğin ArcGIS, MapInfo, GeoMedia, NetGIS,vb.) veya ücretsiz açık kaynak yazılımlar (Quantum GIS, MapWindow GIS, uDig, gvSIG, vb.) olabilir. Veritabanı yazılımları da ticari yazılımlar (Oracle+Spatial), Oracle+ArcSDE, vb.) veya ücretsiz açık kaynak yazılımlar (PostgreSQL+PostGIS, MySQL, vb.) olabilir. Coğrafi verileri web üzerinden sunan web sunucuları da ticari (ArcGIS Server, GeoMedia-WebMap, MapInfo-MapExtreme, NetCAD-NetGIS Server) veya ücretsiz ve açık kaynak yazılımlar (GeoServer, MapServer) olabilir.

Raster veri, detayların satır ve sütunlardan oluşan matris yapısında depolandığı, detay koordinatların satır ve sütun numaraları bilinen ve piksel (pixel) adı verilen resim elemanları ile temsil edildiği; nokta detayların tek bir piksel ile, çizgi detayların birbirine komşu piksel dizileriyle, alan detayların ise bir araya toplanmış komşu pikseller şeklinde gösterildiği bir veri türüdür.

Coğrafi Bilgi Sistemi, afet bilgisini depolama, işleme, analiz etme ve sunma olarak ifade edilen temel fonksiyonları yanı sıra; paylaşım, güncelleme, hızlı analiz ve çok yönlü görselleştirme gibi afet yönetimine yönelik önemli yeteneklere sahiptir (Arca, 2012).

Coğrafi Sınır Kaldırma Analizi: Belli bir öznitelik değeri esas alınarak detayların birleştirilmesi şeklindeki analiz tekniğidir. Örneğin, coğrafi birleştirme analizi sonrası oluşan “yerleşim_birleşik” katmanındaki alan detaylar, “detay_türü” özniteliği esas alınarak aynı türdeki alan detaylar birleştirilebilir ve analiz sonrası elde edilen birleşim nedeniyle oluşan gereksiz sınırlar kaldırılmış olur.

Uzaktan algılamanın en temel elemanı
enerji kaynağıdır, algılayıcılara gönderilmek üzere elektromanyetik enerji gerekir.
Bu enerji, ya güneş tarafından sağlanır ya
da algılayıcı kendi enerjisini üretir. Kaynaktan çıkan enerji, öncelikle hakkında bilgi
toplanması planlanan yere ulaşır ve geri
yansıyarak algılayıcılara ulaşır. Bu esnada
atmosferle devamlı etkileşim içindedir. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.