AFET SENARYOSU VE TATBİKATLAR

Depremler meydana gelmeden önce deprem sonrası yapılacak işlerin ve alınacak önlemlerin planlanması gerekmektedir.

Türkiye, başta depremler olmak üzere, heyelanlar, su baskınları, çığ ve kaya düşmeleri gibi afetlerle çok yoğun olarak karşı karşıya kalmış ve önemli zararlara uğramıştır.

Türkiye jeolojik özellikleri, topoğrafik yapısı ve iklimi nedeniyle doğa kaynaklı afetleri sıkça yaşayan ülkelerden birisidir.

Deprem senaryoları yapılaşmış alanlarda olası deprem neticesinde meydana gelebilecek tüm hasarları, zarar ve kayıpları sorunları tahmin etmek için
yapılır.

Varlıkların zarar görebilirliği ve hangi şiddette etkileneceği bilgilerinden yararlanarak olası can kaybı, yaralı sayısı, ağır, orta ve az hasarlı konut sayısı gibi bilgilerin tahmin edilmesi gerekir.

Senaryo depremin büyüklüğüne ve derinliğine; fayın uzunluğuna, geçmişte yaratmış olduğu depremlere ve günümüzdeki deprem aktivitesi
gibi kriterler göz önüne alınarak karar verilmiştir.

Haritada şiddetin en fazla olduğu dolayısıyla hasarın
en fazla olacağı bölgeler kırmızı, daha az etkilenecek bölgeler sırasıyla pembe, sarı ve açık sarı renkli olarak gösterilmiştir.

Senaryo ekibince Tuzgölü fayı için bir deprem senaryosu çalışması yapılmasına karar verilmiştir.  Bu faya karar vermede ana etken bu fayın aktif bir fay olmasına rağmen çok uzun süredir deprem üretmemiş olması ve olası bir depremde fayın doğrultusundan dolayı Ankara kent merkezini şiddetli bir şekilde
etkileme olasılığının bulunması gibi faktörler göz önüne alınmıştır.

Tuzgölü fay zonu Kuzeybatı-Güneydoğu doğrultulu Niğde’nin Bor ilçesinden başlayıp Paşadağına kadar uzanan yaklaşık 200 km uzunluğunda sağ yanal doğrultu atımlı bir faydır.

Hasarlı konut sayılarından yararlanarak can kaybı ve yaralı sayıları da tahmin edilebilir.

Kentsel deprem risk senaryolarının hazırlanması genelde aşağıda sıralanan etüt safhalarını kapsar (Erdik ve diğ., 1996):

Doğru cevap B'dir.

Kentsel deprem risk senaryolarının hazırlanması genelde üç tane etüt safhalarını kapsar. Bunlardan deprem risk senaryoları safhasında mikrobölgelendirme, riske maruz elemanlar ve bu elemanların hasar-görebilirlik fonksiyonlarına dayalı olarak deprem risk senaryolarının belirlenmesi, bu senaryo sonuçlarının ikincil sosyo-ekonomik kayıplar cinsinden incelenmesi yapılır. Doğru cevap E'dir.

Herhangi bir yer veya bölgedeki deprem tehlikesinin doğru olarak saptanabilmesi için;

Deprem senaryoları başlıca;

• İl, ilçe ve yerleşmelerde zarar azaltma çalışmalarında,

• İl, ilçe ve yerleşmelerde afet müdahale planlarının hazırlanmasında,

• Afet yönetiminin her aşaması ile ilgili hazırlanması gereken plan ve çalışmalarda,

• Kentsel dönüşüm planlarının hazırlanması çalışmalarında,

• Deprem tatbikatları ve benzeri çalışmalarda,

• Afet yönetimi ile ilgili eğitim çalışmalarında,

• Lojistik depoların kurulması ve kurulacak yerin belirlenmesi ile ilgili çalışmalarda,

• Geçici barınma veya toplanma alanlarının belirlenmesi çalışmalarında,

• Kapasite geliştirme çalışmalarında, kullanılır.

Doğru cevap C'dir.

Genel afet senaryoları hazırlanırken yapılması gereken temel çalışmaların varlıklara ait tüm veri ve bilgilerin toplanması, tehlike analizinin yapılması, zarar (hasar) görebilirliğin (Fiziksel, sosyal, ekonomik ve çevresel) belirlenmesi, risk analizi ve afet senaryosunun hazırlanması ana başlıkları altında toplanabilir. Doğru cevap B'dir.

Örnek olay incelendiğinde Şereflikoçhisar ilçesi olası depremden X şiddeti ile en fazla etkilenen ilçe olacaktır. Bunu sırasıyla IX şiddeti ile Evren ilçesi, VIII şiddeti ile Bala ve Beypazarı ilçeleri, VII şiddeti ile Altındağ, Çankaya, Etimesgut, Gölbaşı, Keçiören, Mamak, Sincan, Yenimahalle, Polatlı, Haymana, Kalecik, Elmadağ, Akyurt ve Çubuk ilçeleri izlemektedir. Ankara kent merkezinin bulunduğu ve nüfusun büyük bir çoğunluğunun yaşadığı bölgenin ise VII şiddetinde etkilendiği görülmektedir. Doğru cevap A'dır.

Depremin şiddeti, depremlerin gözlenen etkileri sonucunda ve uzun yılların vermiş olduğu deneyimlere dayanılarak hazırlanmış olan şiddet cetvellerine göre belirlenmektedir. Dünyada kullanılan birçok şiddet cetvelleri vardır. Ülkemizde bu şiddet cetvellerinden Medvedev-Sponhever-Karnik (MSK) tarafından 1964 yılında hazırlanmış 12 dereceli MSK şiddet cetveli kullanılmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Şiddet cetvellerinde şiddetin derecesi Romen rakamı ile gösterilmektedir. Bir depremin şiddeti ise onun yapılar, doğa ve insanlar üzerindeki etkilerine bağlı olarak belirlenir. Bu etki, depremin büyüklüğü, odak derinliği, uzaklığı, yapıların depreme karşı gösterdiği dayanıklılık, yerel zemin yapısı ve jeolojiye bağlı olarak değişir. Doğru cevap D'dir.

Deprem şiddeti ve yapı türleri düşünüldüğünde V şiddetinde bir depremde yığma taş binalar %45, kerpiç yapılar %25, tuğla yığma yapılar %4, ahşap karkas yapılar %9, betonarme çerçeve yapılar % 5 ile hafif hasarlı kategorisinde gösterilir. Doğru cevap A'dır.

Ankara ve ilçelerini etkileyebilecek büyük bir depremde (Senaryo depremi) kuvvetli yer hareke-tinden kaynaklanacak sarsıntılara ilave olarak aşağıdakiler nedeniyle de hasarlar oluşabilecektir:

Doğru cevap E'dir.