AFET SENARYOSU VE TATBİKATLAR

Türkiye’de tatbikatlar ile ilgili ilk mevzuat 1958 yılında 7126 sayılı Sivil Savunma Kanunu ile yayınlanmıştır.

Sivil savunma hizmet kollarında vazifelendirilmiş olan mükelleflerin bu vazifelerde yetiştirilmeleri maksadı ile hazarda tertiplenecek eğitim ve tatbikatlara davet vukuunda iştirakleri mecburidir. Bu eğitim ve tatbikatların müddeti yılda 72 saati (9 gün) geçemez.

Sivil savunma hizmet kollarında vazifelendirilmiş olan mükelleflerin bu vazifelerde yetiştirilmeleri maksadı ile hazarda tertiplenecek eğitim ve tatbikatlara davet vukuunda iştirakleri mecburidir. Bu eğitim ve tatbikatların müddeti yılda 72 saati (9 gün) geçemez. Halkın sivil savunma konularında aydınlatılması maksadıyla tertiplenen ders ve konferanslara davet vukuunda iştiraki mecburidir. Bu eğitimin süresi ve yenileme şekli Sivil Savunma Genel Müdürlüğünce düzenlenir.

İl afet ve acil durum müdürlükleri yılda en az 1 defa ana çözüm ortaklarının yöneticilerinin de katıldığı bir masabaşı il tatbikatı düzenleyecektir.

Tatbikatları esas itibariyle uygulama yöntemleri açısından sınıflandıracak olursak tatbikat türleri (Tatbikatlar Kitapçığı Taslağı):
1. Kapsamlı Saha Tatbikatı
2. Masabaşı Tatbikatı
3. Haberleşme ve İntikal Tatbikatı
şeklindedir.

Saha Tatbikatları;
• İl düzeyi
• Bölgesel düzey
• Ulusal düzey
• Uluslararası düzey
olarak planlanabilir ve oynanabilir.

Saha tatbikatlarının dezavantajları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Planlama ve uygulamasının uzun zaman alması,
• Maliyetinin yüksek olması,
• Güvenlik ve sorumluluk riski taşıması.

Masabaşı Tatbikatın Avantajları
• Kapsamlı saha tatbikatlarına göre daha rahat ve stresten uzak bir ortamda oynanabilmesi,
• Maliyetinin düşük olması,
• Soru cevap ve görüş alışverişine imkan sağlaması,
• Değerlendirme/geliştirme sürecinin bir parçası olarak, planlarda değişikliklere olanak
sağlaması.

Tatbikat süreci 4 ana aşamadan oluşur.

Ülke genelinde müdahale kapasitesinin ve mantığının geliştirilmesine, plan ve teçhizatın denenmesine, kaynaklardaki boşluk ve eksikliklerin belirlenmesine, görev ve sorumlulukların netleştirilmesine, bireysel ve ekip performansının artmasına imkan veren tatbikatlar ile ulaşılabilecek genel amaçları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

Bu kanuna göre; “Eğitim faaliyetleri ve tatbikatları yapmak ve yaptırmak” Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın görevleri arasında yer almaktadır.

Saha tatbikatlarının avantajları aşağıdaki gibi sıralanabilir: 

Güvenlik ve sorumluluk riski ise saha tatbikatının dezavantajlarından biridir.

Başarılı bir tatbikat gerçekleştirilmek için, tatbikat sürecinin iyi planlanması, görev alacak aktörlerin doğru belirlenmesi, zamanlamaya dikkat edilmesi, tatbikat sonuçlarının doğru okunması gerekmektedir.

Tatbikatta görev alacak olan katılımcılar/oyuncular, mevcut plan ve programlar ile mevzuat kapsamında tatbikatın ölçeğine göre belirlenerek hazırlanan senaryoya göre kendilerine verilen görevleri icra ederler. Senaryo yazılırken katılımcılara ne gibi rollerin verileceği çok iyi tasarlanmalıdır. Rol dağılımı ve katılımcıların belirli göreve atanması ölçme ve değerlendirme safhası için de çok önemlidir.

Senaryoya giriş yapılırken gerekli bilgi verilmeli fazlası senaryonun enjeksiyonlarına saklanmalıdır. Eksik bilgi katılımcının kafa karışlığına neden olurken fazla bilgi ileride çözmesi gereken enjeksiyonların etkinliği azaltacaktır.

Gözlemciler tatbikatta herhangi bir şekilde görev almayan, kendi yararlarına sonuçlar çıkarmak amacıyla not ya da görüntü alan kişilerdir. Değerlendirmeciler ise tatbikatın tümü ya da belirli bir kısmı üzerinde gözlem ve değerlendirmelerde bulunan, tatbikatın amaç ve hedeflerine ulaşılıp ulaşılamadığını gözlemleyerek, yorum ve değerlendirmelerde bulunan, bunları raporlayarak üst yönetime sunan kişidir.

Tatbikatlar, her ne kadar hayatımız rutini içinde karşılaşabileceğimiz afetler ve acil durumlar için yapılacak olsa da tatbikatların günlük hayatı sekteye uğratmayacak şekilde planlanması daha uygun olabilir. Dolayısıyla tatbikattan kaynaklanabilecek ve günlük yaşamı sekteye uğratabilecek zararları en aza indirmek için yoğun olmayan çalışma saatleri, uygun hava koşulları ve tarihler seçilebilir.

TAMP ve Acil Durum Müdahale Hizmetleri Yönetmeliği gereğince; düzenlenecek tatbikatlarda haberleşme ve lojistik unsurların ne şekilde kullanılacağı hazırlanacak olan Tatbikat Uygulama Direktifi ile belirlenir.

Röportaj sırasında sakin olunmalı, acele edilmeden, profesyonel bir biçimde ve doğru bilgilerle toplumu bilgilendirme sorumluluğu ile hareket edilmelidir. Kişisel görüş belirtmeden, baştan savma olmayan yanıtlar verilmelidir.

Bir acil durum veya afet hâlinde yapılması planlanmış olan müdahale sürecinde yer alacak eylemlerin uygunluğunu, yeterliğini ve güncelliğini mümkün olduğunca gerçeğe yakın koşullar altında ve bir senaryoya bağlı kalarak denemek amacıyla yapılan uygulamalara tatbikat denir.