AİLE EĞİTİMİ

Profesyonellik tanımı çerçevesinde, ailelerle çalışan meslek gruplarına örnek olarak farklı yaşlarda çocuklarla, farklı branşlarda çalışan eğitimciler (okul öncesinden liseye kadar öğretmenler ve yöneticiler), çocuk gelişimi uzmanları, sosyal hizmet uzmanları ve aile danışmanları gösterilebilir. Kurumlarda farklı unvanlarla görevli pek çok kişi de ailelerle çalışmakla birlikte özellikle bu meslek gruplarında çalışanların ailelerle ilişkileri daha uzun sürelere yayılmakta ve yaptıkları çalışmalar yoğunluk, süreklilik, sıklık ve etki yaratma kapasitesi açısından diğer meslek gruplarından ayrılmaktadır. Bu açıdan, eğitimcilerin ailelerle ilişkileri ve bu süreçte takındıkları profesyonel tutum öne çıkmaktadır. Çünkü eğitimcilerin hizmet sunduğu grup sadece çocuklar ve gençler değildir; bu grup özelde aileleri genelde ise tüm toplumu içermektedir. Eğitimcilerin sundukları hizmetlerin niteliği de özellikle ailelerle yaptıkları çalışmalar ve onlarla kurdukları ilişkilerle değişmektedir.

İletişimi etkili yapan özellikler şu şekilde sıralanabilir: • Olumlu şeylere odaklanması, • Önyargıdan uzak olması, • Çok yönlü olması (hem iletişime konu olan durumların çok yönlülüğü hem de iletişimin kaynağı açısından çok yönlülük olmalıdır) • Sürekli olması (devamlılık ve tutarlılık olmalıdır) • Katılımcı olması (iletişimin sadece belli paydaşların tekelinde olmaması ve her paydaşın iletişim kurabilecek rahatlıkta hissetmesi gerekir; herkesin sesine kulak verilmesi önemlidir).

Üstlenme/Adanmışlık, görev ve sorumlulukların paylaşılmasına gönüllülük gösterme ve gereğini yerine getirmek için çaba harcamak olarak nitelendirilebilir. Adanmışlığın belirtileri şu şekilde sıralanabilir: 1) Çocuk için beklentilerin yüksek tutulması. 2)İhtiyaç duyulduğunda erişilebilir olma ve gerekli zamanı ayırma. Eğitimciler genellikle ailelere çocukları konusunda gereğinden fazla umut verme konusunda dikkatli davranmaya eğilimlidirler. Oysa böyle bir tutum, ailelere çocuklarının yapabilecekleri ve gelecekteki hayatları konusunda umutsuzluk da aşılamaktadır. Araştırmalar ortaya koymuştur ki yüksek beklentiler davranışlara yön verir ve başarıyı arttırır.

İşbirliğinin temel ilkeleri • Aileler ve profesyoneller çocuğun faydası için çalışır. • Karşılıklı taraflar birbirlerinin bu ilişkilere kazandırdığı beceri ve uzmanlığa saygı duyar. • Güven, bu ilişkilerin temel yapı taşı olarak algılanır. • İletişim ve bilgi paylaşımı açıktır ve tarafsızdır. • Katılımcılar/paydaşlar ortak karar alırlar • Herkesin fikirleri tartışmaya ve uzlaşmaya açıktır. 

Eğitim ile ilgili yasalar (MEB Kanunu, Engelliler Hakkında Kanun) eğitim süreçlerinde aileler üzerine odaklanılması gerekliliğini vurgulamaktadır.2000’li yıllara kadar daha çok didaktik (öğretici, diktacı, eğitici) bir yaklaşım sergilenilmiştir. Bu da, maalesef, hem aile hem de çocuklarının özgüveni ve doğal çevreleri üzerinde olumsuz getirilere sebep olabilmektedir (Turnbull, Blue-Banning, Turbiville, 1999). Halbuki ev ortamı, çocuğun öz değerinin geliştiği ve sevilme duygusunun ağırlıkta olduğu doğal bir ortamıdır. Ailelerle işbirliğinde takınılan didaktik aile eğitimi yaklaşımları, istem dışı olsa da, ev ortamının değişmesine ve doğal olmayan yapılandırılmış bir eğitim ortamı haline gelmesine, aile içi ilişkilerin bozulmasına sebebiyet verebilmektedir.

Bu yaklaşım, “Kişiler kendi düşünce ve davranışlarına rehberlik eden ön yargıların farkına varmadan, başkalarının kültürel farklılıklarına karşı duyarlılık geliştiremezler” düşüncesine dayanır.Bu yaklaşımın uygulamadaki özellikleri aşağıdaki gibi beş başlıkta sıralanabilir:

1. Farklılıkların farkındalığından öte bireyin kendi öz-farkındalığını geliştirmesi gerekir.

2. En ince farklılıkların farkındalığını geliştirmeyi hedeflemelidir.

3. Kültürel karşılıklılığın evrensel uygulanabilirliği vardır.

4. Basmakalıp çözümlerden kaçınılır.

5. Hem ailelerin hem de profesyonellerin güçlendirilmesini sağlar.

Çeşitli araştırmalarda eğitimciler açısından tespit edilen sorunların bazıları şunlardır: • Ailelerle ilişkilerin bazı durumlarda gergin ve anlamsız görülmesi • Ailelerle en iyi nasıl iletişim kurulabileceğinin bilinmemesi • İletişim kurma konusunda duyulan kaygı • Ailelerle konuşma konusunda isteksizlik • Yeterli zaman olmadığının düşünülmesi

Bu sorunların kaynakları ise şöyle açıklanmaktadır: • Eğitimcilerin ailelerle iletişimde yetersiz eğitimi • Uygun eğitim konusunda eğitimciler ile ailelerin anlaşamaması • Ailelerle eğitimciler arasındaki kültürel uyuşmazlıklar • Ailelerin eğitilmesi gerektiğine dair düşünceler • İşbirliği yerine tarafların güç mücadelesine girmesi

Doğrudan sözlü iletişim bireysel yapılabileceği gibi, grup halinde de gerçekleştirilebilir. Dolaylı sözlü iletişim yöntemleri farklı iletişim araçları kullanılarak tarafların yüz yüze olmadan uzaktan konuşmasını ifade eder. Dolaylı sözlü iletişim bireysel yapılabileceği gibi grup halinde de gerçekleştirilebilir. Sözlü iletişimde beden dili, soru sorma, etkin dinleme ve olumlu tutumların etkisi unutulmamalıdır. Samimi olma, dostane davranma ve açık ve net olma iletişimi etkili kılacaktır. İletişim defteri yazılı iletişim şeklidir. Bireysel , odak grup ve veli toplantısı da doğrudan iletişime dahil edilebilir. Telefon görüşmesi ise dolaylı iletişime örnek olarak verilebilir.

Eğitimcilerin ailelerle işbirliği konusundaki sorumlulukları şu şekilde sıralanabilir; • Ailelere karşı önyargılı davranmamak • Sosyokültürel farklılıklara saygı duymak, bu farklılıkları anlamak ve olumlu tepkilerde bulunmak • Öğrencilerine ve ailelerine hiç bir şekilde ayrımcılık yapmamak, herkese eşit mesafede ve adil olmak • Kendi haklarından haberdar değillerse ailelerde ve çocukta haklarının farkındalığını oluşturmak .• Aileleri etkili bir şekilde dinlemek • Ailelerin fikirlerine açık olmak • Kendi fikirlerini tartışmaya açmak • Her aile için makul zaman ayırmak • Aile hayatında yaşanan ve çocuğu etkileyen durumlara duyarlı olmak • Çocukla ilgili bilgileri ailelerle paylaşmak • Ailelerle işbirliği için gerekli planlama ve hazırlıkları yapmak • Ailelerle sorumlulukları paylaşmak • Aileleri işbirliğine ve sorumlulukları paylaşmaya teşvik etmek • Etkili sorular sorarak süreçlere rehberlik etmek. A şıkkında ebeveynin sorumluluğu ve yapmaması gereken bir davranıştır.

Yansıtmacı olmak, işinde yaptıklarını (uygulamalarını) gözden geçirerek, neyi neden yaptığını düşünmektir. Yaptıklarının işlevselliğini “işe yarıyor mu?” gibi sorularla sorgulama ve kendini gözlemleyerek değerlendirme sürecidir.

Tutumlar: Paydaşların çatışmalarla ve anlaşmazlıklarla mücadele etme stillerinin farklı olması iletişim problemleri doğurabilir. İddialı ve sözlü olan cevaplar veya tepkiler genellikle tehditkâr ve saldırgan olarak algılanır. Pasif cevaplar ya da tepkiler uzlaşma veya itaatkârlık olarak görülebilir. Eğer durumlara “doğru” ve “yanlış” açılarından yaklaşılırsa taraflar arasında birbirini suçlayıcı tavırlar söz konusu olabilir ve dolayısıyla güç ve kontrol işbirliğinden daha önemli hale gelir. Bu durumda iletişimin odağı kolaylıkla çocuktan başka yönlere kayabilmektedir ki bu da önemli bir sorundur. Profesyoneller otoriter bir rol takınıp bunu sürdürürlerse, ailelere konumlarından gelen gücü uygulama eğilimi gösterir ve aileleri kaynak olarak kullanmazlarsa eşitliğe dayalı olmayan ilişkiler ve buna dayalı olarak da sorunlu bir iletişim ortaya çıkar.

Doğru seçenek B şıkkıdır. Çok yönlü olmalıdır. (hem iletişime konu olan
durumların çok yönlülüğü hem de iletişimin kaynağı açısından çok yönlülük olmalıdır)

Doğru seçenek C seçeneğidir. Diğer seçenekler farklı bileşenlerin tanımını vermektedir.

Doğru seçenek A şıkkıdır.  Farklı görüşleri tartışmaya gönüllülük gösteriniz.

Profesyonellik, ‘alınan kararlarda tarafsızlığı korumak, hizmet alanların talepleri karşısında duygusal korunma sağlamak ve bulunulan konumu geliştirmek için çalışan ve hizmet alanlar arasında doğru mesafenin kurulması’ anlamı taşımaktadır.

Bu profesyonellik tanımı çerçevesinde, ailelerle çalışan meslek gruplarına örnek olarak farklı yaş­larda çocuklarla, farklı branşlarda çalışan eğitim­ciler (okul öncesinden liseye kadar öğretmenler ve yöneticiler), çocuk gelişimi uzmanları, sosyal hiz­met uzmanları ve aile danışmanları gösterilebilir.

Ailelerle işbirliğinin gerekliliği araştırmalar­la ortaya konulmuş ve çocuğun gelişimini en üst düzeyde desteklemek adına bu işbirliğinin gerek­lerini yerine getirme zorunluluğu yasalarda yerini almıştır. Bu kapsamda, eğitim uygulamalarını dü­zenleyen “Milli Eğitim Temel Kanunu’nun (MEB, 1973) temel ilkelerinden, “okul ile ailenin işbirliği esastır” ilkesi örnek verilebilir.

Üstlenme/Adanmışlık, görev ve sorumlulukların paylaşılmasına gönüllülük gösterme ve gereğini yerine getirmek için çaba harcamak olarak nitelendirilebilir.

Ailelerle etkili profesyonel ilişkilerin yedi bileşeni olduğu yapılan çalışmalarla ortaya konulmuştur. Bu bileşenler iletişim, mesleki yeterlilik, saygı, üstlenme/adanmışlık, eşitlik, hak savunuculuğu ve güvendir

Mesleki yeterlilik, işini en iyi şekilde yerine ge­tirmek için sahip olunması gereken meslekle ilgili yetilerdir. Mesleki yeterliğe sahip olmanın göster­geleri şu şekilde sıralanabilir:

Bilimsel temellere dayalı yöntemleri uygu­lamak

Kaliteli eğitim sağlamak

Öğrencileri için yüksek hedefler gütmek

 Bireysel farklılıklara ve ihtiyaçlara hitap etmek

Doğru seçenek A şıkkıdır. Odak grup ; belli bir konuyu görüşmek ve tartışmak için bütün tarafların anında fikir belirtmelerine olanak tanıyan, belli bir paydada buluşan bireyleri bir araya getiren toplantı şeklidir. Bu da yazılı iletişim teknikleri arasında yer almaz. Sözlü iletişim teknikleri arasında yer alır.