AİLE VE ÇOCUKLA SOSYAL HİZMET - Deneme Sınavı - 20

Çekirdek aile: Anne baba ve evlenmemiş çocuklarından oluşan, günümüz toplumsal yapının en çok görülen aile tipidir. Bu ailenin temel özellikleri şöyle sıralanabilir:

Doğru yanıt C’dir.

Aileler, sistemsel özelliklerine göre de sınıflandırılabilirler. Sistem yaklaşımı aileleri kapalı aileler, gelişigüzel (rastlantısal) aileler, açık aileler ve eş zamanlı (senkronize) aileler olarak dört türde ele almaktadır.

Kapalı Aileler: Genellikle “geleneksel aileler” olarak bilinirler. Ailede kararları alan bir lider ve hiyerarşik yapı söz konusudur. Ebeveynlik otoriteye dayalıdır. Bu aileler iyi işlediğinde kurallar ve sınırlar belli olur ancak aile üyelerinin kendine has özellikleri görmezden gelinir. Birey değil grup önemlidir. Ailede kontrolü sağlamak için katı kurallar konur ve daha az hoşgörü vardır. Aile üyelerinin birbirleriyle olan sınırları iç içe geçmiştir. Bu tür aileler yardım için geldiğinde beklentileri kendilerine daha çok bir “koç veya uzman” olarak davranılmasıdır. Ancak bu şekilde güvenebilirler.

Doğru yanıt E’dir.

Aile olmanın temel şartlarında birisi bireyler arasında mutlaka kan bağının bulunmasıdır. Doğru cevap C'dir.

Ailenin işlevleri en genel anlamda;
• Biyolojik (üreme, cinsellik ve neslin devamı gibi)
• Sosyal (statü sağlamak, çocukların eğitimini planlamak, eğitim vermek, boş zaman
faaliyetlerini gerçekleştirmek gibi)
• Psikolojik (aile üyelerinin birbirini koruması ve karşılıklı sevgi ortamı yaratmak gibi)
• Ekonomik (ekonomik ihtiyaçları karşılamak, çalışma gibi) olarak özetlenebilir.

Doğru cevap B'dir.

İşlevlerini yerine getirebilen sağlıklı ailenin özellikleri şöyle özetlenebilir:
• Sağlıklı aileler fonksiyonlarını çok iyi yerine getirir.
• Üyeler aile iletişimden memnundur ve psikolojik olarak sağlıklıdır.
• Aile üyeleri arasında çok az çatışma vardır.
• Gelişimsel değişikliklere çok kolay uyum sağlarlar.
• Stresli olaylarla çok kolay baş edebilirler.
• Yetişkinler kendi özelliklerini korurlar.
• Şefkatli, sempatik, sıcak ve sorumluluk sahibidirler.
• Kendileri ile barışık, yaratıcı, üretken, gerçekçi ve başarılarından memnundurlar.
• Aile üyeleri kendilerini içsel olarak algılayabilir ve dışarıya açıkça, tamamen ifade edebilirler.
• Olaylara farklı açıdan bakabilirler.
• Başkalarını sempatik olarak algılayabilirler.
• Gerçekçi, esnek, yaratıcı ve problemlerini akılcı olarak çözebilirler.
• Sağlıklı ailede üyeler yaşamlarını değer ve amaçları doğrultusunda yönlendirirler.
• Aile üyelerinde farklılaşmış benlik gelişir ve bu durum da zihinsel süreçte olur.

Doğru cevap A'dır.

Aileyi üye sayısı ve bir araya geliş biçimine göre temelde büyük aile ve küçük aile olmak üzere iki kategoride inceleyebiliriz. Doğru cevap E'dir.

Gelişigüzel (Rastlantısal) Aileler: Kapalı ailelerin aksine grup yerine bireye önem verilir. Aile her üyenin ihtiyaç ve amaçlarını gözetir. Hiyerarşik değil, izin vericidir. Aile üyeleri kendi sorunlarını çözmeleri için
cesaretlendirilir bu nedenle de en büyük avantajı çocukların yaratıcılığının ve problem çözme becerilerinin gelişmesini sağlamasıdır. Ancak bu ailelerde iki önemli dezavantaj ya da zorluk vardır. Birincisi bu aileler içsel ve dışsal sınırlarını kurmada yetersizlerdir. İkincisi ise ebeveynlik becerilerinin zayıf olmasıdır. Doğru cevap A'dır.

Kadın hem çocukları hem de kocası üzerinde sosyal kontrol gücüne sahiptir. Doğru cevap E'dir.

Türkiye’de 1950’li yıllardan başlayarak çok yoğun bir iç göç sürecinin; 1960’lardan başlayarak kendisini iş gücü göçü olarak gösteren çok yoğun bir dış göç sürecinin yaşanmış olması yatmaktadır. Daha sonraki yıllarda ise yine iç göç sürecinde geniş ve çekirdek ailelerin dağılması ile tek kişilik ve tek ebeveynli hanelerin oranında çok ciddi artışlar meydana gelmiştir. 1978-2011 döneminde tek kişilik hanelerin %67 artmış olmasının arkasında iç ve dış göç süreçlerinin bir katkısının bulunduğu anlaşılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Türkiye’de aile yapısının dönüşümü sürecinde etkili olan üç önemli gelişme söz konusudur. Bunlar:
Sosyoekonomik değişim
Demografik dönüşüm
Düşünsel değişim

Doğru cevap B'dir.

Yapısal aile yaklaşımında sınırların geçirgenliği ve derecesine göre üç tür aile tanımlanmıştır. Bunlar; alt-sistemler arasında katı sınırların olduğu “kopuk” aileler, belirgin sınırların olduğu “fonksiyonel/sağlıklı” aileler ve belirsiz sınırların olduğu “iç içe” ailelerdir. Doğru cevap D'dir.

Radikal feministler ataerkilliği, “Erkeklerin güç ve ekonomik imtiyaza sahip oldukları sistem” şeklinde açıklamakta ve ataerkilliği sosyal, tarihsel ve politik güç olarak görmektedir. Cinsiyet eşitsizliği, ataerkil
sistemin bir sonucudur ve sosyal eşitsizliğin ilk şeklidir. Doğru cevap C'dir.

Kapalı Aileler
Genellikle “geleneksel aileler” olarak bilinirler. Ailede kararları alan bir lider ve hiyerarşik yapı söz konusudur. Ebeveynlik otoriteye dayalıdır. Bu aileler iyi işlediğinde kurallar ve sınırlar belli olur ancak aile üyelerinin kendine has özellikleri görmezden gelinir. Birey değil grup önemlidir. Ailede kontrolü sağlamak için katı kurallar konur ve daha az hoşgörü vardır. Aile üyelerinin birbirleriyle olan sınırları iç içe geçmiştir. Bu tür aileler yardım için geldiğinde beklentileri kendilerine daha çok bir “koç veya uzman” olarak davranılmasıdır. Ancak bu şekilde güvenebilirler.

Türkiye’de aile yapısının dönüşümü sürecinde etkili olan üç önemli gelişme söz konusudur.
Sosyoekonomik değişim: Kentleşme ile ekonomik yaşamda sanayi ve hizmet sektörlerinin ön plana çıkması, kadının ücretli istihdam sürecine dâhil olması, kişi başına düşen gelirin artması.

Demografik dönüşüm: İlk evlilik yaşının yükselmesi, evlilik içi doğurganlık kontrolünün artması, ilk çocuğa sahip olma yaşının yükselmesi, doğurganlık seviyesinin iki çocukla sınırlanması, ideal çocuk sayısı ile sahip olunan çocuk sayısı arasındaki makasın daralması, boşanma hızlarının artması ve doğumda yaşam beklentisinin artması.

Düşünsel değişim: Düşünsel faktörlerin yani insanların normatif duruşlarının, dinî ve ahlaki değerlerinin, tutumlarının, özgürlük ve eşitlik hakkındaki fikirlerinin, bireysellik karşısındaki konumlarının, çocuk sahibi olmaya ve aileye dair algı ve inanışlarının en az yapısal faktörler kadar etkili olduğunu iddia etmektedir.

Eş Seçimi ve Ailenin Kurulma Evresi
Eş seçimi sağlıklı bir ailenin oluşmasında ilk ve en önemli koşuldur. Eş seçimine ilişkin literatürde çeşitli yaklaşımlar yer almaktadır. Şüphesiz, bireylerin hazıroluşlukları, karşılıklı uyumları ve evliliğe istekli olmaları bundan sonraki süreci etkileyecek ve belirleyecektir. Bu süreçte önemli olan karşılıklı olarak doyurucu bir eş sistemi geliştirebilmektir.

Yapısal-İşlevselci Aile Kuramı, Talcott Parsons tarafından geliştirilmiştir.

Bilişsel-davranışçı aile danışmanlığında bir aile danışmasının aile üyelerine kazandırmak istedikleri amaçlar şöyle sıralanabilir:
• Diğerlerinin ne istediğini açık ve doğrudan sorabilme
• Olumlu ve olumsuz geri bildirimleri hem algılamayı hem de karşılık vermeyi öğrenme
• Benliği yıkıcı davranış ve düşünceleri fark ederek, değiştirmeyi isteme
• Atılgan ve iddialı olmayı öğrenme
• Suçluluk hissetmeden kendini ifade edebilme
• Olumlu öz-disiplin yollarını geliştirme
• İletişim becerileri ve sosyal becerileri geliştirebilme
• Çeşitli sorunlar karşısında çatışma çözme yollarını öğrenme

Bilişsel-davranışçı aile kuramının güçlü yönleri araştırma sonuçlarına dayalı olması, gözle görülür davranışlar üzerinde durması, düşünce ve davranışları değiştirmenin daha somut ve kolay olması, kolay anlaşılır ve kısa süreli olmasıdır. Zayıf yönleri ise deneysel sonuçların uzun süreli ya da genel olmaması, profesyonel ile müracaatçı arasındaki ilişkinin hiyerarşik olması, duygulara fazla odaklanmaması nedeniyle insancıl olmaması şeklinde sıralanabilir.

Bilinçaltı güçlerin aile ve evlilik hayatına etkisine Psikodinamik/Psikoanalitik Aile Kuramı tarafından dikkat çekilmektedir.

Psikanalitik aile danışmasında kullanılan tekniklerin bazıları transferans, rüya analizi, yüzleştirme, güce odaklanma, yaşam hikâyesi, tamamlama olarak sayılabilir. Diğer taraftan rol oynama gibi  yaşantısal çalışmalar insancıl aile kuramının temel müdahale stratejilerinde yer alır.