AKDENİZ UYGARLIKLARI SANATI - Deneme Sınavı - 6

Akdeniz dünyası Paleolitik Dönem‘den sonra Neolitik Dönem’e girer. M.Ö 8000–5500 yılları avcı toplayıcı
yaşam biçiminden tarımın yapıldığı döneme geçildiği bir çağdır, o nedenle de bir devrim olarak
kabul edilir. Tarımsal üretime geçiş insanların toprağa yerleşmesini ve köyler kurmasını sağlar. Çiftçilik
başlar. Tarım ilk kez Orta-Doğu’da, Anadolu ve Mezopotamya’da görülür. Evlerin farklı odaları vardır.
Köylerin çevresi koruma amaçlı kerpiç duvarlarla çevrilir. Hayvanlar evcilleştirir. Pişmiş toprak kaplar
elle şekillendirilen seramikler bu dönemde üretilmeye başlanır.

Bakır’ın da kullanılmağa başlandığı Kalkolitik Dönem’de (M.Ö 5500–3000) ise nüfus çoğalmış ve
yerleşimlerde iş bölümü artmıştır. Arkeolojik kazılarda üretim atölyeleri bulunmuştur. Evler hala
kerpiçtendir.

Miken Krallığının denizlerde gücünü yitirmesi ve Karanlık Çağa geçişi başlatacak Deniz Kavimleri
Halklarının Doğu Akdeniz, Mısır’ı istila etmeleri Akdeniz’de bir kırılma noktasıdır. İlk kez Mısır
yazıtlarında kaydı geçen ve tam olarak tanımlanamayan Deniz Kavimleri, M.Ö. 13. yüzyıl sonundan
başlayıp 12. yüzyılda yoğunluk kazanan ve Ege’den Doğu Akdeniz kıyılarına doğru göç eden kavimlere
verilen isimdir.

Homeros’un Odysseia adlı destanında belirttiği (M.Ö. 750) Doğu Akdeniz’li Fenikeli maden ustaları
ve gemicilerin Geç Demir Çağı’na dek aktif olmadıkları düşünülse de, bu bölge ticaretinin Kıta
Yunanistan’da Miken Krallığı tarafından kontrol edildiği varsayılırdı. Oysa hem Gelidonya hem de
Uluburun gemisi buluntuları bu savı arkeolojik bulgu ve analizlerle çürütmüştür.

Akdeniz’de özellikle Geç Tunç’dan Erken Demir Çağı’na dönüşümü kronolojik olarak yaşam
katmanları ile belgeleyen Troia, bugün Hisarlık adıyla bilinir. Homeros’un destanlarında Ilios adı ile
geçen Troia, Yunan ve Roma dönemlerinde Ilion/İlium olarak bilinen, kuzeybatı Anadolu’da Çanakkale
Boğazı girişinde yer alan M.Ö. 3000 ile M.S. 13. yüzyıla dek iskân gören bir yerleşimdir.

Geç Hititlerle birlikte Ortadoğu’nun mühim
merkezlerinde hakimiyet kurmuşlardır. Akdeniz’le ticaretin kapısı olan Suriye limanları ve şehirlerin
yönetimini Geç Hitit Krallığı ile ellerinde tutan Urartular, M.Ö. 8. yüzyılda kurdukları ticari ilişkilerle
Yunanistan ve İtalya’da Etrüsk merkezlerine ürün ihraç ederler.

Gelişigüzel yapılmış kazıma (gravür) sanatının en güzel örneklerinin görüldüğü Gordion’da Erken Frig evresine tarihlenen Megaron 2 diye bilinen taştan yapılma binanın duvarlarında yer alan düzensiz kazınmış insan, hayvan figürleri ve geometrik desenler, Demir Çağı gravür sanatının güzel örnekleridir.

Uzunca bir sessizlikten sonra M.Ö. 750’lerde İonialı ozan Homeros’un kaleme aldığı İlyada ve Odysseia adlı destanlarda Kıta Yunanistan ile Ege Adaları ve Anadolu arasındaki ilişkiler ele alınmaktadır.

M.Ö. 900-700lü yıllar Geometrik Çağ olarak nitelendirilen tarihsel süreçtir. Bu çağda Akdeniz kültürleri
arasında etkileşim hızlanmış kremasyon yaygın bir gömü şekli haline gelmiştir. Küçük bir yönetici
grubun olduğu oligarşi yönetiminden kent devleti modeline geçilmiş ve Atina, Sparta gibi şehir
devletleri ön plan çıkmıştır.

Yılanlı Tanrıça, Knossos, Girit M.Ö. 1600

Kaynaklar Denizi (M.Ö. 9 - 6. yüzyıllar)

9. yüzyılda Fenikelilerin ticaret ağı doğuda
Mezopotamya’dan (Asurlular), batıda Sardunya’ya, güney’de Kuzey Afrika ve Mısır’dan, kuzeyde
Suriye (Geç Hititler), Anadolu’nun güney kıyıları, Kilikya ve Yunan Adalarına kadar uzanır.

Fenikelilerin Batı Akdeniz’e açılmasının en önemli sebebi madenlerdir. Bu amaçla Akdeniz’e açılan
Fenikelilerin ilk durağı Kıbrıs’tır. Kıbrıs, Yunanca bakır (kypros) anlamına gelir ve bakır madenleri
açısından zengindir.

Yunan anakarasının hemen batısında gemi yapımında kullanılacak kerestenin sağlandığı ormanlar
açısından zengin bir ada olan Euboia’nın ticaret için Akdeniz’e açılan ilk bölge olması hiç de şaşırtıcı
değildir.

Euboia adasında bulunan Lefkandi, daha sonra da Eretria ve Khalkis kentleri, Akdeniz’le ilk
ticaret ilişkilerini kuran kentlerdir.

M.Ö. 800 civarında ortaya çıkan Yunan alfabesi Fenike alfabesinin sesli harflerle dönüştürülmüş şeklidir.

Yunan alfabesi Fenike alfabesinden türemiştir. Her sese bir harf veren Fenike alfabesi modern alfabelerin temelinde yatar.

Hem Fenikelilerin hem de Yunanlıların İtalya’ya olan ilgisi, özellikle
orta bölgelerdeki metal kaynaklarıdır.

Yunanlıların yabancı topraklarda yeni yerleşim yerleri aramalarının sebebi genel olarak nufus artışı sonucu ana vatanlarındaki kaynakların yetmemesi olduğu düşünülür.

Pithekusa’da, Lacco Ameno yerleşkesinde 10 yaşında bir çocuğun
mezarında ele geçen Nestor Kadehi Erken Dönem Akdeniz’indeki kültürel karmaşıklığı gözler önüne
serer.