ANAYASA II - Deneme Sınavı - 4

Avusturyalı pozitivist hukukçu Hans Kelsen’in hukuk düzeni piramidi
veya normlar hiyerarşisi teorisinde bir hukuk sisteminde normlar rastgele değil de yukarıdan aşağıya, soyuttan somuta, genelden özele doğru hiyerarşik bir dizi hâlinde sıralanır. Doğru cevap D seçeneğidir.

"6771 sayılı Kanun’la yapılan Anayasa değişikliklerinden sonra sıkıyönetimin kaldırılmasıyla birlikte artık sadece olağanüstü hâlden oluşan tek bir olağanüstü hâl yönetim usulü kalmıştır."

"Yeni düzenleme, olağanüstü hâl ilanı kararı konusunda münhasıran Cumhurbaşkanını yetkili kılmıştır. Bununla birlikte Anayasa’mızın 119. maddesinin ikinci fıkrasına göre, 'olağanüstü hâl ilanı kararı, verildiği gün Resmî Gazetede yayımlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur'."

"Türkiye Büyük Millet Meclisinin her defasında dört aylık süreyi geçirmemek üzere bu süreyi uzatabilmesi mümkündür. Ülkenin savaş durumunda olması ihtimalinde artık bu dört aylık süre sınırlaması uzatmada aranmayacaktır."

"Görüldüğü üzere burada maksat unsuru her durumda kamu yararıdır. Dolayısıyla kamu yararı maksadı dışında belli bir bölgede örneğin  sırf siyasi, ideolojik tarafgirlik veya kişisel amaçlarla olağanüstü hâl ilan edilmesi, söz konusu olağanüstü hâl ilanı kararını maksat yönünden sakatlar. "

" Olağanüstü hâl ilanıyla birlikte öncelikle, kanunla öngörülmesi kaydıyla, vatandaşlar için para mal ve çalışma yükümlülükleri getirilebilecektir (m. 119/5). "

"Olağanüstü hâl Cumhurbaşkanlığı kararnameleri kanun hükmündedir".

" Dolayısıyla Cumhurbaşkanının olağanüstü hâl ilanına ilişkin kararının Resmi Gazete’de yayımlanmasından itibaren 60 gün içinde, Anayasa’nın 125’inci maddesi uyarınca idarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açık olduğundan ilk derece mahkemesi olarak Danıştay'da iptal davası açılabilecektir."

"Osmanlı-Türk anayasal gelişmeler tarihinde mevcut bulunan 1876, 1921... 1961 ve 1982 Anayasaları bu kapsamdaki bir asli kurucu iktidar yetkisinin kullanılması ile yapılmıştır."

"Anayasa değişikliği süreci onay aşamasından geçtikten sonra tamamlanır. Anayasa’mız anayasa değişikliklerini onaylama yetkisini Cumhurbaşkanı ile halk arasında paylaştırma yoluna gitmiştir."

Anayasa Mahkemesi "anayasa değişikliklerini sadece şekil bakımından inceler ve denetler." "Anayasa değişikliklerinin esas bakımından denetimi ile kastedilen söz konusu değişikliklerin içerdiği hükümlerin anayasaya uygunluğudur." Dolayısıyla, " Anayasa değişikliklerinin şekil bakımından denetimi teklif ve oylama çoğunluğu ile ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup uyulmadığı hususlarıyla sınırlıdır.”

Sorunun 2017 değişiklikleri kapsamında sıkıyönetimin kaldırılmasıyla artık olağanüstü yönetim usullerinden sadece olağanüstü hâl rejimi uygulanabilmektedir. Bu durumda doğru yanıt “D” şıkkıdır.

Sorunun yanıtı için kılavuz kitaba bakıldığında şu görüşe yer verilmektedir. Yürürlükteki Anayasaya göre Cumhurbaşkanın olağanüstü hâlin ilanına ilişkin kararı idari bir işlemdir. Bu bağlamda 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 2. maddesi uyarınca bu kararın yetki, şekil, sebep, konu ve maksat bakımlarından hukuka aykırı olmaması gerekir. Bu durumda doğru yanıt “E” şıkkıdır.

Olağanüstü hâl kararının, içinde yer alacağı hukuki kalıp ya da form itibarıyla Cumhurbaşkanı kararı şeklinde yapılması gerekir. Cumhurbaşkanının söz konusu kararı tek başına vermesi işlemin hukuk dünyasında gerçekleşmesi ve vücut bulması bakımından yeterli kabul edilecektir. Olağanüstü hâl ilanı kararının daha sonra TBMM onayına sunulmasının anayasal gerekliliği bu durumu etkilemez. Meclisin, duruma göre, sonradan olağanüstü hâlin süresini kısaltması, uzatması veya olağanüstü hâli tamamen kaldırmasının geriye yönelik bir etkisi olmayacaktır. Bu görüşlere bağlı olarak yürürlükteki anayasal hükümlere göre “Cumhurbaşkanının söz konusu kararı tek başına vermesi” durumu olağanüstü hâl ilanının şekli unsurunu oluşturmaktadır. Bu nedenle doğru yanıt “A” şıkkıdır.

Sorunun yanıtı için kılavuz kitapta sayfa 213 dikkatlice gözden geçirildiğinde, Cumhurbaşkanlığı kararnameleri normlar hiyerarşisinde kanun altı bir pozisyonda olmasına karşın olağanüstü hâl Cumhurbaşkanlığı kararnameleri kanun hükmünde olduğu görülür. Ayrıca literatürde Kelsen’in “hukuk düzeni piramidi” teorisinde olağan dönem Cumhurbaşkanı kararnameleri kanunların altında, yönetmeliklerin üstünde yer alırken Cumhurbaşkanlığı kararnameleri kanunlarla aynı hiyerarşik seviyede bulunduğu görülmektedir. Buna göre doğru yanıt “C” şıkkıdır.

Sorunun yanıtı için kılavuz kitapta sayfa 213 dikkatlice gözden geçirildiğinde şu görüşe yer verilmektedir. Cumhurbaşkanının olağanüstü hâl ilan etmesi işlemi Cumhurbaşkanı kararı şeklinde yapılır ve bu nedenle ilk derece mahkemesi olarak Danıştay’ın denetimine tabidir. Bu nedenle doğru yanıt “E” şıkkıdır.

Sorunun çözümü için Anayasanın yapılması ve değiştirilmesi ile yargısal denetim konusuna kılavuz kitaptan bakıldığında şu bilgilere yer verilmektedir. Anayasanın yapılması ve değiştirilmesi konusu özünde bir kurucu iktidar meselesidir. Yürürlükteki anayasanın yerine bütünüyle yeni bir anayasa yapma iktidarına asli kurucu iktidar; mevcut anayasanın yine anayasada öngörülen usul ve esaslar çerçevesinde değiştirilmesine ise tali kurucu yetkisi denir Yukarıda da kısaca değinildiği üzere, asli kurucu iktidar genellikle savaş, darbe, ihtilal, yeni bir devletin kurulması gibi olağanüstü birtakım olayların ve durumların gerçekleştiği geçiş ortamlarında ortaya çıkar. Bu bağlamda soru kökündeki “(II) Anayasanın yapılması ve değiştirilmesi konusu özünde bir kurucu iktidar meselesidir (IV) Bütünüyle yeni bir anayasa yapma iktidarına asli kurucu iktidar denilir ile (V)  Mevcut anayasanın mevcut usullere göre değiştirilmesine tali kurucu yetkisi denir” maddelerinin doğru olduğu görülmektedir. Bu durumda soruda “E” şıkkının doğru olduğu belirmektedir.

Sorunun yanıtı için 1982 Anayasası ile bu konudaki kılavuz kitap bilgilerimize bakıldığında, şu görüş öne çıkmaktadır. Teklifin ilk üç maddenin değiştirilmesine yönelik olmaması gerekir. Çünkü Anayasa’mızın “değiştirilemeyecek hükümler” başlıklı 4. maddesine göre, “Anayasanın 1. maddesindeki Devletin şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki hüküm ile 2. nci maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3. maddesi hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez.” Bu durumda doğru yanıt “B” şıkkıdır.

Sorunun yanıtı için Anayasa ve kılavuz kitaba bakıldığında, şu hüküm bulunmaktadır. Anayasa Değişikliğinin Görüşülmesi 6771 sayılı Kanun’la değişik şekliyle Anayasa, Anayasa’nın değiştirilmesine ilişkin tekliflerin Genel Kurulda iki defa görüşüleceğini emretmektedir (m. 175/1). Bu durumda doğru yanıt “B” şıkkıdır.

Yürürlükteki Anayasaya göre, anayasa değişiklik teklifi TBMM üye tamsayısının 1/3'ü tarafından yapılabilir.