ARKEOLOJİK ALAN YÖNETİMİ

Alan yönetimini gerçekleştirecek organların paydaşları ile olan ilişkilerinde şu hususların göz önünde tutulması önerilir:
1. İlke: Alan yöneticileri alan ile ilgili tüm yasal paydaşları dikkate almalıdır.
2. İlke: Yöneticiler paydaşlarını dinlemeli ve açık bir şekilde onlarla iletişim
kurmalıdır.
3. İlke: Yöneticiler her bir paydasın kendine özgü kişisel ya da kurumsal yapısını iyi etüt etmeli, görev ve sorumluluk paylaşımında bunu göz önünde tutmalıdır.
4. İlke: Yöneticiler, kurumsal faaliyetlerinden dolayı ortaya çıkan zararları
minimize etmeyi garanti altına alabilmek için diğer bütün paydaşlarla iş birliği
içinde çalışmalıdır.
5. İlke: Yöneticiler bütün paydaşlarını tehlikeye atabilecek risklerden korumalıdır.
6. İlke: Yöneticiler kurumsal paydaş olarak kendileri ve diğer paydaşlar arasında çıkabilecek muhtemel çatışmaları yönetebilmelidir

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ve Türkiye’nin Haziran 1996’da gerçekleştirdikleri “İN­SAN YERLEŞİMLERİ KONFERANSI HABİTAT II”nin sonunda yayınlanan “İS­TANBUL DEKLARASYONU”nda ortaklık, paylaşım ve sistemin içinde yer alacak aktörlerin tanımlanması çabaları görülmektedir.

1975 yılında Avrupa Konseyi Avrupa Mimari Mirası Tavsi­ye kararlarının 11b. Maddesinde yer vermiş; korumanın teşvik edilmesi için yasal, finansal ve yönetsel önlemlerin alınması gereğini vurgulamıştır. Aynı yıl Amsterdam Deklarasyonunda (Avrupa Mimari Mirası Kartası) “Bütünleşik Koruma” (Integrated Conservation) kavramına açılımlar getirilerek, koruma politikalarının yasal, finansal, teknik ve yönetsel açılardan desteklenmesi gereğine vurgu yapılmış; çevreyi etkileyecek kararların oluşturulmasında, halkın bir paydaş olduğu belirtilmiştir.

1993 yılında Fielden ve Jokilehto tarafından hazırlanan ve 1998 yılında güncelle­nen Dünya Kültürel Miras Alanları için Yönetim Rehberi, Burra Tüzüğü’ne ben­zer biçimde alan yönetimini;

- Genel Bilgiler

- Kültürel bilgiler

- Çevresel Bilgiler

- Menfaatler/İlgililer

- Alanın Statüsü

- Karakteristik ve Potansiyel

- Önemli özelliklerin tanımlanması/Politika Seçenekleri

- Projeler

- Çalışma Planı

- Maliyet ve zamanlama

olmak üzere üç bölümde tanımlanmıştır.

Önem analizinde kullanılması önerilen değerlerden artistik değer şunları içerir: 

Artistik Değer:
• Görsel ve estetik nitelikler
• Sosyal yaşamın mekâna yansıdığı yapı ya da alanlar olmak,
• Toplum tarafından özel değer atfedilmek

Avrupa Konseyi bünyesinde hazırlanan ve Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafın­dan bir kanunla kabul edildiği için bir iç hukuk belgesi hâline gelen sözleşme, mimari mirasla ilgili ana başlıklara değinmektedir.

UNESCO’nun 2005 yılı Operasyonel Rehberi de yönetim planlarının hazırlamasında yönlendirici olmaktadır. Bu belge, bir yapının ya da alanın “Dünya Kültürel ve Doğal Mirası” listesine aday gösterilmesi için gereken usul ve esaslar ile listeye girebilmek için aranan ölçütleri içermektedir.

Türkiye’de koruma alanında yaygın biçimde kullanılan en önemli araç Koruma Amaçlı İmar Planı’dır. 2007 yılı itibarıyla 384 adet Koruma Amaçlı İmar Planı (KAİP) üretildiği bilinmektedir. Üretilen bu planlara karşın, koruma planlama­sının Türkiye’de salt fiziksel bir araç olarak görülmesi ve planlama sürecinin yeni gelişme alanları açma odaklı yaklaşımları, uygulamada istenen düzeyde başarılı olunmasını engellemiştir.

Kültürel mirasın korunması ve geliştirilmesi süreçlerinde “yönetim” olgusunun önem kazanması ve bu konunun ulusal koruma mevzuatında yer alması, 5226 sayılı yasa ile gerçekleşmiştir.

Kültür Varlıklarının Zayıf Yönleri:

Kırılgan olmaları,

Yok olduklarında yerlerine yenisinin konamayacak olmaları,

Taklit edilebilmeleri,

Sonsuz bir kaynak olarak görülmeleri ve bu yönde kullanılmaları,

Kalkınmayı engelleyen bir faktör olarak görülmeleri,

Bazı çağdaş işlevler için uygun olmamaları olarak sıralanmaktadır.

Koruma olgusunun kamu yararına, değerlerini yitirmeden ve çağda yaşamla
bütünleşerek korunması ve kullanılması için gerekli usul ve esasların belirlenmesine yönelik bir yönetim modelinin kullanılması

III, IV ve V

Halk, yönetim mekanizmasına katılmak ve işleyişinde etkin olmak zorundadır.

1996 İnsan Yerleşimleri Konferansı (Habitat)

Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesi

Hepsi

Güçlülük-Zayıflık-Fırsatlar-Tehditler

I, IV, II, III

Toplumsal Taşıma Kapasitesi

Kamu organları ve sivil toplum örgütleri