BAKIM ELEMANI YETİŞTİRME VE GELİŞTİRME II

Besin Kavramı: Yenilebilen bitki ve hayvan dokuları besin olarak tanımlanır.

Normal bir büyüme için protein, karbonhidrat, yağ, sıvı, vitaminler, mineraller ve eser elementlerin yeterli miktarda ve dengeli alınması gerekir.

Engelli ve hasta bireylerin beslenme ve yutma becerilerini desteklemek için düzenli olarak genel ağız bakımlarının yapılması gerekmektedir.

Reflü yemekten sonra ağza acı su ve besin gelmesidir. Mideyle yemek borusu arasındaki kapağın görevini yerine getirememesi sonucu ortaya çıkar.

Aspirasyon, yiyecek-içeceklerin nefes borusundan içeri kaçmasıdır.

Bebek ve çocuklarda yutma bozuklugunun nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

Zekâ (IQ), beynin öğrenme, anlama, kavrama, yorumlama, ilişkilendirme, soyut düşünme, problem çözme ve planlama gibi zihinsel işlevlerine verilen isimdir.

Enfeksiyon, hastalığa neden olabilen girip ve verem gibi mikrop ya da parazitlerin herhangibir yolla vücuda girmesiyle oluşan bir hastalıktır.

Yutma, yemeğe hazırlık evresi ile başlayıp mideye geçiş evresi ile sona eren dört aşamalı bir beslenme sürecidir. Sağlıklı beslenebilmek açısından yutma evrelerinin etkin bir şekilde birbirini izlemesi gerekir. Söz konusu yutma fonksiyonu evreleri şunlardır:

Yemeğe hazırlık evresi: İştah, yemeyi sevme, yiyeceği algılama, sofra zevki, sosyalleşme gibi yemek yemenin alt yapısını içerir.
Ağız evresi (oral faz): Emme, çiğneme ve yiyecek-içeceği bir bütün haline getirerek yutağa doğru hareket ettirmeyi içerir.
Yutak evresi (farengeal faz): Yutma eyleminin başlatılması, lokmanın yutaktan boğaza doğru sıkıştırılarak gönderilmesi, nefes yolunun kapanması ile lokmanın nefes borusuna kaçışının (aspirasyon) ya da boğulmanın önlenmesini içerir (1-2 sn sürer).
Mideye geçiş evresi (özefageal faz): Yemek borusunun üst ve alt bölümlerindeki sfınkterlerin açılıp kapanarak, kasılmalarla lokmayı sıkıştırıp aşağıya doğru göndermesini içerir (8-20 sn sürer).

Çocukluk dönemi bebeklik dönemine göre büyüme hızının daha yavaş olduğu ve çocuğun beslenme alışkanlığı kazandığı dönemdir.

Bebekler ilk 6 ay anne sütüyle beslenmeli, sonraki aylarda ise uygun tamamlayıcı besinlere geçilmelidir.

Çocukların fizyolojileri yetişkinlerden farklıdır. Bu nedenle beslenmeleri ve besinsel ihtiyaçları da yetişkinlerle aynı değildir.

Ergenlik dönemi hızlı büyümenin yaşandığı bir dönemdir.

Yetişkin ve/veya yaşlılardaki yutma bozukluğunun nedenlerinden bazıları şunlardır;

Omurilik hasarı geçirmek,

Ağız içi, gırtlak ve özefagus kanserleri,

Alzheimer/Demans gibi hastalıklar,

Parkinson hastalığı.

Yutma güçlüğü olan bebek ve çocuklarda ise, ilk olarak dil bağı, damak yarığı gibi yapı bozukluklarının değerlendirilmesi gerekir.

Böbrek yetmezliği olan hastanın bakımını üstlenen bakım hizmeti verenlerin dikkat etmesi gereken hususlardan bazıları şunlardır;

Konserve, turşu verilmemelidir.

Kızartma yerine haşlama yöntemi ile besinler hazırlanmalıdır.

Tuz sınırlandırılmalıdır.

Meyvelerden muz ve kavun tercih edilmemelidir.

Kuru baklagiller, tarhana, patates alınmamalıdır.

Enteral beslenmede besinler oral yol ya da gastrik tüplerle nazogastrik, nazoenteral ya da perkütan tüp aracılığı ile uygulanan tüple verilir.

Enteral beslenme ağız ve tüple olmak üzere iki şekilde uygulanır. 

Gastro-Jntestinal yolla beslenemeyen ya da bu yolla beslenmesi sakıncalı olan bireylerde yeterli besin maddelerinin damar yoluyla verilmesi işlemine Total Parenteral Beslenme (TPN) denir.

Santral venöz yol gerektirmez, böylece katater ile ilgili takılma ve infeksiyon gibi sorunlar oluşmaz.

Enteral beslenme sürekli, aralıklı ya da bolus şeklinde olur. 

Aralıklı infüzyonda, ürün 24 saat içinde eşit parçalara bölünerek 3-6 öğünde verilir. Her bir öğün 30-60 dakikada verilir. 

Bolus infüzyon, ürünün kısa zaman periyodunda aralıklarla fazla miktarda hızlı bir şekilde verilmesidir.

Sürekli infüzyonda, infüzyon pompası ile ürün devamlı verilir.

Beslenme ürünleri açıldıktan sonra 6-8 saat içinde tüketilmelidir.

Beslenme torbaları ağzına kadar doldurulmamalıdır. 

Beslenme torbaları ve setleri 24 saatte bir değiştirilmelidir.

Beslenme torbalarının ağzı daima kapalı tutulmalıdır.

Beslenme ürünleri seçilirken hastanın yaşı, hastalık durumu göz önünde bulundurulmalıdır.

Birinci derece yanıklarda asla yoğurt, salça, diş macunu, zeytinyağı vb. şeyler sürülmez. 

Zehirlenmelerde, zehirlenmeye neden olan madde mümkün olduğunca kısa sürede ortamdan uzaklaştırılmalıdır. 

Üçüncü derece yanıklarda, hasta bilinçli ise, bol sıvı içirilir. Alkollü ve asitli içecekler içirilmez.

Tıbbi yardım istenir.

Birey yemek yerken sandalyeye oturtulmalıdır.

Çok hızlı yemek yemelerine engel olunmalıdır.

Yeme ve öğün sırasında yalnız bırakılmamalıdır.

TV önünde yemek yedirilmemelidir.

Büyük yiyecekler, yutabilecekleri küçük parçalara ayrılmalıdır.

Sindirim evresi yutma işlemi sonrasındaki bir evredir.

Emme ve çiğneme ağız evresinde gerçekleşen eylemlerdir.

Yeterli, sağlıklı ve düzenli beslenmenin işlevleri arasında zayıflamak yer almaz.