BAKIM ELEMANI YETİŞTİRME VE GELİŞTİRME III

Prognoz, bir hastalığın seyir özellikleri, iyiye ya da kötüye gitme olasılığı ve hastalığın sonuçları ile ilgili öngörüler anlamına gelir. Doğru cevap 'A' seçeneğidir.

Yaş, cinsiyet, genetik yatkınlık gibi faktörler kalp-damar hastalıklarında önlenemeyen risk faktörlerindendir.  Diyabet, hipertansiyon, sigara kullanımı, obezite gibi faktörler ise önlenebilen risk faktörleri arasındadır. Doğru cevap 'D' seçeneğidir.

Metabolik sendromu oluşturan bileşenler arasında önemli bir faktör olarak yer almakla birlikte diyabet, (diabetes mellitus, şeker hastalığı), pankreas bezinden insülin salgılanma yetersizliğine ya da hücrelerin insüline yanıtsızlığına bağlı olarak ortaya çıkan kan şekeri yüksekliğinin yol açtığı bir metabolik hastalık grubudur. Farklı günlerde yapılan en az iki ölçümde açlık kan şekerinin 126 mg/dL’nin üzerinde bulunması ile diyabet tanısı konulmaktadır. Doğru cevap 'C' seçeneğidir.

Damarsal etkileri nedeniyle inme, koroner kalp hastalığı, böbrek işlev bozukluğu, baldır ağrıları, aralıklı topallama ve ayak uçlarında iyileşmeyen yaralar, çevrel sinirler üzerindeki etkileri nedeniyle uyuşma, iğnelenme, karıncalanma yakınmaları ve katarakt gelişimini hızlandırması nedeniyle de görme bozuklukları yaşlılıkta diyabetin kendisi fark edilmeden önce ortaya çıkabilen komplikasyonlardır. Doğru cevap 'C' seçeneğidir.

Hipertansiyon hakkında bazı doğru bilinen yanlışlar vardır. Bunlar: 

- Hipertansiyon şiddetli baş ağrısı, yorgunluk, çarpıntı gibi birçok yakınmaya neden olur. 

- Tansiyonu yükselen kişi bunu hemen fark eder. Kişinin bir yakınması yoksa tansiyonu normal seyrediyor demektir.

- Tansiyon ilaçları‘ tansiyon yükseldiğinde al‘n‘r normale döndükten sonra tedavinin sürdürülmesine gerek yoktur.

- Yaln‘ızca sinirli ve gergin insanlarda hipertansiyon gelişir. Belli bir yaştan sonra sonra hipertansiyon oluşmaz.

Bu bilgilerin aksine hipertansiyon çoğu hastada herhangi bir belirti vermeden ilerlediği bilinen bir gerçektir. Doğru cevap 'D' seçeneğidir.

Atrial Fibrilasyon (AF) kalbin normal kasılma ritmine kalp kulakçıklarının (atrium) eşlik edemediği ve düzenli ritmik kasılmalar yerine yalnızca sürekli bir titreşim yapabildiği bir bozukluktur. Doğru cevap B'dir.

Solunum sisteminin anatomik yapısı, bir ağaca benzetilebilir. Ana gövdeyi oluşturan soluk borusu (trakea), çapı giderek küçülen dallara (bronş ve bronşiol) ayrılarak akciğerlerdeki küçük hava keseciklerinde (alveol) sonlanır. Doğru cevap 'E' seçeneğidir.

Yaşlılarda sindirim sistemi ile ilgili en sık görülen yakınmalar sindirim güçlüğü ve kabızlıktır. Sıradan gibi görünen bu yakınmaların ya da ishal, dışkı kaçırma, reflü gibi daha dikkat çekici durumların kronik özellik kazandığı bireylerde, altta yatan bozukluklar açısından yapılacak değerlendirmeler yaşlı sağlığı açısından önem taşımaktadır. Doğru cevap 'C' seçeneğidir.

İnkontinansın azaltılmasına yönelik olarak ilaçlar dışında, yaşlının bireysel özellikleri elverdiği takdirde uygulanabilecek genel önlemler şöyle sıralanabilir:

• Günlük sıvı gereksinimi (yaklaşık 2 litre) mutlaka karşılanmış olmak koşulu ile ak- şamdan sonra bir miktar sıvı kısıtlaması yapılabilir.

• Alkollü ve kafeinli içeçeceklerden uzak durulmalıdır.

• Ikınmaya ve karın içi basıncının artmasına neden olan kabızlık durumu, lifli yiyecekler ve düzenli egzersizlerle önlenmelidir.

• Düzenli olarak birkaç saat aralıklarla tuvalete gitme alışkanlığı geliştirilmeli, mesane kapasitesini arttırma egzersizleri yapılmalıdır.

• Gereksinim duyulduğunda tuvalete kolay, güvenli ve hızlı bir şekilde ulaşmayı sağlayan düzenlemeler yapılmalıdır.

• Tuvalette uğraştırmayan, kolay çıkartılabilen pratik giyecekler tercih edilmelidir. Doğru cevap 'D' seçeneğidir.

Aşağıda sıralanan genel ilkeler uygulanırken kronik hastalıklı yaşlının ki- şisel koşulları öncelikli olarak dikkate alınmalıdır.

1. Hastalığın ve yaşlının özelliklerine uygun bir bakım planı yapmak

2. Yaşlılıkta oluşan fiziksel, ruhsal ve sosyal değişiklikleri dikkate almak

3. Yaşam alanının uygun hâle getirilmesini sağlamak

4. Güvenli ilaç kullanımı ilkelerine titizlikle uymak. 

İlacın saklanma koşulları, verilme zamanı, yolu ve yöntemi mutlaka bilinmeli, ilacın gerektirdiği kurallar ve kısıtlamalara uyulmalıdır. Enjeksiyon gibi özel uygulamalar, yetkili sağlık mensupları tarafından yapılmalıdır. Doğru cevap 'D' seçeneğidir.

Bağımlı yaşam bekletişi: Bir kişinin günlük yaşatışı içinde yer alan aktivitelerin çoğunda, başkalarının yardımına mutlak bir gereksinim oluşturan durumlara ilişkin beklentidir. Örneğin, yatağa bağımlı bir hasta için bağımlı yaşam beklentisi, hastanın yaşama süresine eşittir. Doğru cevap A'dır.

Kalp-damar hastalıları tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de yaşlılık döneminde en sık görülen ölüm ve engellilik nedenidir. Yetişkinlik döneminde geçen her on yıl, kalp-damar hatalığı riskini 2-2,5 kat arttırmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Bol ve sık sık idrara çıkma (poliüri), aşırı susama duygusu ve sıvı alımında aşırı artış (polidipsi) ve çok yemeye neden olan belirgin iştah artışı (polifaji), diyabetin iyi bilinen 3 klasik belirtisidir. Doğru cevap C'dir.

Tipik olmayan göğüs ağrısı, karı ağrısı, genel yorgunluk, solunum güçlüğü, bulantı, kusma ve senkop gibi yakınma belirtilerin yaşlılarda KKH habercisi olabileceği unutulmamalıdır. Doğru cevap D'dir.

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOHA) solunum yollarından havanın geçişini zorlaştıran tıkayıcı bir hastalıktır. Bronşların dralması sonucu solunum yollarında yeterli ve rahat bir hava akışı olmaz. Doğru cevap A'dır.

Sıvı ya da besinlerden oluşan mide içeriğinin geriye doğru yemek borusuna kaçarak tahrişe bağlı yanma, tıkanma ve gıcık hissi, bulantı ve ses kısıklığı gibi yakınmalara yol açan rahatsızlığın adı reflü. Doğru cevap B'dir.

Böbreklerdeki süzme işlemi nefron adı verilen filtrasyon elemanları aracılığı ile yapılmaktadır. Yaşlanma sürecinde böbreklerde milyonlarca bulunan nefronlar azalmakta ve 25-85 yaşları arasında %30-40 kadarı kaybedilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Günlük sıvı gereksinini (yaklaşık 2 litre) mutlaka karşılanmış olmak koşulu ile aksamdan sonra ancak bir miktar sıvı kısıtlaması yapılabilir. Doğru cevap E'dir.

Yaşam süresinin uzaması, insan sağlığı açısından olumlu bir gelişmedir. Ancak yaşlı nüfus artışının kaçınılmaz bir sonucu da birden fazla kronik hastalığın birlikte bulunduğu multimorbiditenin ortaya çıkmasıdır. Doğru cevap E'dir.

Tanı gecikmesi ya da tedavi düzensizliğine yol açan hipertansiyonla ilgili bazı yanlış değerlendirmelerdir. Tansiyonu yüksele kişi, bunu hemen fark eder,Tansiyon ilaçları, tansiyon yüksekliğinde alınır,Yalnızca sinirli ve gergin insanlarda hipertansiyon gelişir ve Hipertansiyon her zaman şiddetli baş ağrısı, yorgunluk, çarpıntı gibi yakınmalara neden olur, hipertansiyon ile ilgili bilinen yanlış değerlendirmelerdir. Doğru cevap D'dir.