BAKIM ELEMANI YETİŞTİRME VE GELİŞTİRME III

Geriatri yaşlılık ve hastalıklarını konu edinen tıp dalıdır. Disiplinler arası bir bilim kolu olan gerontoloji ise yaşlanma sürecini inceler.

Geriatri yaşlılık ve hastalıklarını konu edinen tıp dalıdır. Disiplinler arası bir bilim kolu olan gerontoloji ise yaşlanma sürecini inceler.

Yaşlanma sorununun dünyada fark edilmesini sağlamak amacıyla da 1 Ekim Dünya Yaşlılar Günü olarak kutlanmaktadır.

Son yıllarda “sağlığı geliştirme” terimi koruyucu sağlık hizmetleri alanında sıkça kul- lanılmaktadır. Bu kavram ilk olarak, Ottawa Bildirgesi’nde (DSÖ, 1978) ortaya çıkmış ve ‘insanların kendi sağlıkları üzerindeki kontrolü arttırmaları ve böylece sağlıklarını geliştirmeyi sağlama süreci’ olarak belirtilmiştir.

Dünyada yaşlılara hizmet veren farklı bakım modelleri vardır. Günümüzde üç bakım modeli öne çıkmakta ve üzerinde tartışılmaktadır: Bunlar; a) tıbbi model, b) bireysel model ve c) sosyal modeldir. Tıbbi modelde kişinin tıbbi durumuna göre belirlenen bakım modeli, sosyal modelde kişinim sosyal statüsü ve sosyal rolüne göre belirlenen bakım modeli, bireysel modelde ise bireyin kendisine göre belirlenen bakım modeli ön plana çıkmaktadır. Bireysel veya bireye özel modelller bunların içinde en çok geçerliliği olan bakım modelidir.

Sağlık hizmetlerinin verildiğikurum modelleri hastaneler, gündüz hastaneleri, özel üniteler, bakım evleri, gündüz bakım merkezleri, özel bakım evleri şeklindedir. Sağlıklı yaşlılar için de huzur evleri, sığınma evleri, yaşlı kulüpleri olabilmektedir.

Evde bakımın birçok yaşlı tarafından tercih edilmesinin nedenleri vardır. Bunların başında, bireyin kendini güvende hissetiği ev ortamında, yakınları ve ailesiyle birlikte olmasıdır. Ayrıca ev ortamında bakımın kalitesinin arttığı belirtilmektedir. Bakıma muhtaç kişinin sorumluluğunun aile bireylerinden alınması da diğer bir sebeptir. Ha anın her günü ve günün her saati hizmet sunulabilir ve hem bireye hem aileye özgü plan yapılabilir. Böylece aile üyelerinin de bakıma katılımı sağlanmış olur. Evde bakım hizmetiyle hastane enfeskiyonu riski azalır; ayrıca ücreti hastaneye göre daha makuldur. Bir diğer neden de kendi ortamında tedavi edilmesi, bireyin iyileşme sürecini hızlandırmaktadır; üstelik birçok farklı sağlık problemi için bu olanak mümkün olmaktadır.

Türkiye’de, 65 yaşını doldurmuş muhtaç, güçsüz, kimsesiz bireylere yaşlılık aylığı bağlanmaktadır.

Belediyeler; yardıma muhtaç olan yaşlı bireylerin barınması için huzurevi yapmak, ücretsiz muayene ve ilaç yardımı yapmak, gıda, yakacak, belediye otobüslerinden ücret- siz veya indirimli yararlanmaların sağlanmak gibi görevleri yerine getirmektedir. Ay- rıca, poliklinik hizmetleri, aşevinden evlere yemek dağıtımı, para yardımı, ambulans ile evden alınarak sağlık hizmetleri ve/veya cenaze hizmetlerinin sağlanması ve özel gün kutlamaları, sinema, tiyatro gibi faaliyetleri düzenleyebilmektedirler (megep.meb. gov.tr). Tablo 5.2 Türkiye’de Belediyelere Bağlı Huzurevlerinin sayısını ve kapasitesini göstermektedir.

Bu yönergede; Ağız ve Diş Sağlığı Merkezleri (ADSM), aile hekimi, aile sağlığı merke- zi, bakan, bakanlık, birim, evde sağlık hizmeti, genel müdürlük, grup başkanlığı, komis- yon, koordinasyon merkezi, kurum amiri, mobil birim, müdürlük, sağlık kurumu, sorum- lu tabip, toplum sağlığı merkezi görev almakta ve görevleri tanımlanmaktadır.

Yaşlanma sorununun dünyada fark edilmesini sağlamak amacıyla 1 Ekim Dünya Yaşlılar Günü olarak kutlanmaktadır.

Birleşmiş Milletler Genel Kurulunca 1982 yılında Viyana’da düzenlenen ‘Dünya Yaşlanma Asamblesi’dir. Asamble’de, “bağımsız yaşam, katılımcılık, bakım, onurlu yaşam/itibar ve kendini gerçekleştirme” gibi beş başlıkta özetlenebilecek ilkeler belirlenmiştir; bu ilkeler daha sonra yaşlanma konusunda planlama sürecine yol göstermiştir.

Birincil korumadan (prevantif) söz edildiğinde, hastalık ortaya çıkmadan klinik öncesi dönemde hastalığa sebep olacak etkenlerin ortadan kaldırılması, sağlığın bozulmasının önlenmeye çalışılması anlaşılır. İkincil korumada (medikal, tedavi edici), erken teşhis ve tedavi yoluyla hastalığın ortadan kaldırılması veya ilerlemesinin durdurulması söz konusudur, yani bozulan sağlığa yeniden kavuşulmaya çalışılır. Üçüncül korumada (rehabilitatif) ise hastalık veya kaza sonucu oluşan özürlülük veya engel durumu rehabilitasyon çalışmasıyla olanaklar dâhilinde fiziksel, ruhsal, sosyal, mesleki ve ekonomik açılardan en iyi hâle getirilir.

Yaşlılara hizmet veren farklı bakım modelleri vardır; tıbbi, bireysel ve sosyal model öne çıkan modellerdir. Tıbbi modelde kişinin tıbbi durumuna göre belirlenen bakım modeli, sosyal modelde kişinim sosyal statüsü ve sosyal rolüne göre belirlenen bakım modeli, bireysel modelde ise bireyin kendisine göre belirlenen bakım modeli ön plana çıkmaktadır.

Sağlık hizmetlerinin verildiği kurum modelleri hastaneler, gündüz hastaneleri, özel üniteler, bakım evleri, gündüz bakım merkezleri, özel bakım evleri şeklindedir. Sağlıklı yaşlılar için de huzur evleri, sığınma evleri, yaşlı kulüpleri olabilmektedir.

Evde bakım hizmetleri, yaşlıların muayene, tahlil, tedavi, tıbbi bakım ve rehabilitasyonlarının kendi evlerinde ve yalnız ya da birlikte yaşıyorsa diğer aile bireylerinin arasında sağlanması bu kişilere ve aile bireylerine sosyal ve ayrıca psikolojik destek hizmetlerinin birlikte verilmesi şeklinde olabilir. Yeni oluşan acil durumlara müdahale ve çözüme kavuşturma 112 acil sağlık hizmetlerinin veya hastanelerin acil servislerinin görevidir.

Evde bakım hizmetinin ücreti hastaneye göre daha makuldur.

Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğüne Ait Huzurevleri 7108 adet normal bakım veren, 4718 adet özel bakım veren 11.826 kişi kapasitesiyle hizmet vermektedir.

Devlet, yerel yönetimler ya da özel sektörün sunduğu hizmetleri, yaşlının ve yaşlanmanın temel özelliklerini ve ihtiyaçlarını bilerek, hizmete yönelik uygulamalar geliştirmeyi amaçlamaktadır. Evde bakıma öncelik vererek, bakıma muhtaç yaşlılara ve aile fertlerine sosyal güvence sağlayarak, koruyucu sağlık ve tıbbi rehabilitasyon önlemleriyle birlikte hayatı sürdürme bağımsızlığını amaç edinerek yapılan düzenlemeleri yasalarla güvence altına alınmıştır.

Yaşlanma sorununun dünyada fark edilmesini sağlamak amacıyla da 1 Ekim Dünya Yaşlılar Günü olarak kutlanmaktadır.