BAKIM ELEMANI YETİŞTİRME VE GELİŞTİRME III

Zihinsel gereksinimler: Güvenlik, seçim yapma ve karar verme özgürlüğü, kendine
saygı duyma, çevreden saygı görme, işe yaradığını hissetme ve çevresi tarafından
kabul görme ihtiyacı. Bunların yanında beyni çalışır, aktif tutan ve onun ihtiyaçlarını karşılayan her türlü aktiviteyi (yeni öğrenmeler, bulmacalar, hobiler, spor, dans
gibi) gerçekleştirme gibi gereksinimler.

Sosyal hayat, kendimiz dışında, başka insanların da bulunduğu ortamlarda zaman geçirmek, insanlarla iletişim ve ilişki kurmak anlamına gelmektedir. Katılım ise bir kişinin bireysel ya da grup olarak bir işte, durumda, etkinlikte yer alması, başka bir kişi ya da kişilerle paylaşımda bulunması anlamına gelmektedir.

Sosyoekonomik ve Demografik Özellikler: Kişinin ekonomik geliri, eğitim düzeyi, medeni durumu (evli, bekâr, boşanmış, dul), çocuk ve torun sahibi olup olmaması, arkadaşlık ilişkileri, yaşadığı yerleşim yeri (büyük şehir, köy, kasaba vb.), cinsiyeti, yaşı (kişinin ne kadar yaşlı olduğu), ev ya da araba sahibi olup olmaması, bir mesleği olup olmaması, emeklilik, içinde yaşanılan kültürün özellikleri ile tanımlanır.

Yaşlılara yönelik aktivitelerin genel amaçları yaşlı bireyin;

Kendisine olan güven ve saygısını arttırmak,
• İletişim becerilerini desteklemek,
• Kendisini ifade edebileceği farklı yollar bulmasına yardımcı olmak,
• Hayattan zevk almasını ve keyifli zaman geçirmesini sağlamak,
• Boş zamanlarını faydalı ve verimli bir uğraşla geçirmesini sağlamak,
• Vücut direncini, kuvvetini ve esnekliğini korumak ve arttırmak,
• Sosyal hayata katılımını ve uyum sağlamasını desteklemek,
• Aile üyeleri, akrabalar, komşular, arkadaşlar ya da tanımadıkları diğer insanlarla
vakit geçirmelerini sağlamak örnek olarak verilebilri. 

Kas gücüne dayalı bir spor dalında profesyonel sporcu olmasını desteklemek yaşılardla ilgili genel amaçlardan birisi olmamakla birlikte öncelikli değildir.

Bilişsel beceriler; akıl yürütme, farkındalık, algı, anlama, sezme ve yargılama becerilerini içermektedir. Bilişsel beceriler bir kişinin duyuları yoluyla elde ettiği tüm bilgileri işlemlemesini sağlayan zihinsel yeteneklerdir. Bu beceriler bireyin düşünme, hatırlama, tanıma, dikkatini verme, konuşma, öğrenme ya da okuma-yazma gibi aktiviteleri için gereklidir.

Eş güdüm, belirli bir amaç için uyum içinde hareket etme, iş birliği hâlinde çalışma kavramına koordinasyın adı verilir.

Yaşları, sağlık durumları, zihinsel, sosyal ya da ekonomik durumlarına göre farklılaşan yaşlıların başlıca gereksinimleri beş gruba ayrılabilir: 1. Temel gereksinimler: Yiyecek, içecek, kalacak yer, giyinme, temizlik, gerektiğinde bakım hizmeti ve doktor yardımı alabilme gibi gereksinimler. 2. Finansal gereksinimler: Kimsenin desteği olmadan kendi kendine yetecek kadar maddi gelire sahip olma. 3. Zihinsel gereksinimler: Güvenlik, seçim yapma ve karar verme özgürlüğü, kendine saygı duyma, çevreden saygı görme, işe yaradığını hissetme ve çevresi tarafından kabul görme ihtiyacı. 4. Manevi gereksinimler: Dinî inançları doğrultusunda ibadetlerini gerçekleştirme; örneğin camiye gitme, namaz kılma, oruç tutma vb.  5. Sosyal gereksinimler: Aile üyeleri, akrabalar, arkadaşlar, komşularla birlikte olma, önceden yaptığı sosyal davranışları sürdürme (evde gün düzenleme, sinemaya gitme vs

1. Sosyoekonomik ve Demografik Özellikler: Kişinin ekonomik geliri, eğitim dü- zeyi, medeni durumu (evli, bekâr, boşanmış, dul), çocuk ve torun sahibi olup olmaması, arkadaşlık ilişkileri, yaşadığı yerleşim yeri (büyük şehir, köy, kasaba vb.), cinsiyeti, yaşı (kişinin ne kadar yaşlı olduğu), ev ya da araba sahibi olup olmaması, bir mesleği olup olmaması, emeklilik, içinde yaşanılan kültürün özellikleri ile tanımlanır. 2. Sağlık Durumu: Kronik hastalıkların olup olmaması, bu hastalıklara bağlı fiziksel, bilişsel ya da psikolojik sorunlar ile tanımlanır. 3. Kişisel Özellikler: Kişinin istek, ihtiyaç ve zevkleri, beceri ve yetenekleri, motivasyonu, psikolojik durumu, önemli bir olay yaşayıp yaşamamış oluşu (ölüm, ayrılık vb.) ile tanımlanır. 4. Çevresel Özellikler: Aktivitelerin gerçekleştirilmesini zorlaştırmayacak havadar, kişinin hoşuna giden, uygun sıcaklıkta, rahat edebildiği mekânlar ile tanımlanır.  5. Aktivitenin Özellikleri: Aktivitenin neye yönelik olduğu; kişinin yapabileceği şekilde düzenlemelerin gerekliliği; kişinin özelliklerine göre aktivitenin zorluk derecesi, kişinin zevklerine uygunluğu ile tanımlanır.

Her gün yapılan bir aktiviteyi az miktarda değiştirmek de bilişsel becerileri arttıracaktır. Örneğin; diş fırçalarken fırçayı, adını yazarken kalemi ters elle tutma ya da telefon numarasını ters elle tuşlama, gözler kapalıyken ayakkabı bağlama ya da giyinme gibi.

Düğme, sökük, giysi dikme, ip dolama, tığ, örgü, kanaviçe, iğne işi gibi dikiş-nakış işleri; ipe boncuk dizme, kesme, yapıştırma ve boyama çalışmaları; hamur yoğurma, hamura şekil verme, sebze/meyve soyma, dilimleme gibi mutfak işleri; potaya/kaleye top atma, dart oynama, dans etme, yürüyüş, yüzme, çeşitli jimnastik hareketlerini yapma gibi fiziksel aktiviteler; maket yapma, vida takma ve sökme, çeşitli bilgisayar oyunları gibi çalışmalar psikomotor becerilerini geliştiren aktiviteler arasındadır.

Kişiye uygun fiziksel aktivite seçiminde göz önünde bulundurulan bazı faktörler: • Aktiviteyi uygulayacak kişinin yaşı, • Aktivitenin uygulanacağı fiziksel ortam ve uygunluğu, • Kişinin vücut ağırlığı, • Aktivitenin farklı yerlerde ve zamanlarda sürekli bir şekilde uygulanabilmesinin rahat ve kolay olması, • Kişinin ne kadar istekli olduğu, • Aktivitenin kişi için ne kadar keyifli ve zevkli olduğu, • Aktivitenin kişiye uygun olarak, kişinin ihtiyaçlarına göre planlanması, • Aktivitenin, uygulayacak kişinin ekonomik durumunu zorlamaması olarak düşü- nülebilir.

Dayanıklılık; bir aktiviteyi gerçekleştirirken daha geç, daha zor yorulma ya da hiç yorulmama anlamına gelir.

Esneklik; bir aktiviteyi yaparken vücudumuzun (boyun, kollar, bel, kalça, bacaklar) rahat hareket edebilmesidir.

Kuvvet; aslında yaptığımız her türlü günlük fiziksel aktivitede farklı düzeyde de olsa kullandığımız bir beceridir.

Denge; iki ayak üzerinde durmak zorunda olan biz insanlar için çok önemlidir. Yürümek ve hareket edebilmemiz için dengede olmamız şarttır.

Şiddet düzeylerine göre aktiviteler hafif, orta ve yüksek olarak üçe ayrılmaktadır; bu ayrım çoğu yerde “konuşma testi” denen bir yöntemle yapılmaktadır. Hafif aktivitelerde şarkı söyleyebilirsiniz; normal yürüme, çok hafif bisiklete binme, esneme hareketleri, yavaşça dans etme, balık tutma, hafif ev işleri örnek olarak verilebilir. Orta şiddetli aktivitelerde konuşabilir ama şarkı söyleyemezsiniz; örneğin, tempolu yürüyüş, düşük hızla bisiklet sürme, bahçe işleri, golf, salon dansları, hafif ağırlık çalışma, tenis (çiftli) gibi. Yüksek şiddetli aktivitelerde ise konuşma sürdürülemez; koşu, yüzme, yüksek hızla bisiklet sürme, ip atlama, tenis (tekli), aerobik egzersizler, basketbol gibi aktiviteler örnek olarak verilebilir.

Şiddet düzeylerine göre aktiviteler hafif, orta ve yüksek olarak üçe ayrılmaktadır; bu ayrım çoğu yerde “konuşma testi” denen bir yöntemle yapılmaktadır. Hafif aktivitelerde şarkı söyleyebilirsiniz; normal yürüme, çok hafif bisiklete binme, esneme hareketleri, yavaşça dans etme, balık tutma, hafif ev işleri örnek olarak verilebilir. Orta şiddetli aktivitelerde konuşabilir ama şarkı söyleyemezsiniz; örneğin, tempolu yürüyüş, düşük hızla bisiklet sürme, bahçe işleri, golf, salon dansları, hafif ağırlık çalışma, tenis (çiftli) gibi. Yüksek şiddetli aktivitelerde ise konuşma sürdürülemez; koşu, yüzme, yüksek hızla bisiklet sürme, ip atlama, tenis (tekli), aerobik egzersizler, basketbol gibi aktiviteler örnek olarak verilebilir.

Şiddet düzeylerine göre aktiviteler hafif, orta ve yüksek olarak üçe ayrılmaktadır; bu ayrım çoğu yerde “konuşma testi” denen bir yöntemle yapılmaktadır. Hafif aktivitelerde şarkı söyleyebilirsiniz; normal yürüme, çok hafif bisiklete binme, esneme hareketleri, yavaşça dans etme, balık tutma, hafif ev işleri örnek olarak verilebilir. Orta şiddetli aktivitelerde konuşabilir ama şarkı söyleyemezsiniz; örneğin, tempolu yürüyüş, düşük hızla bisiklet sürme, bahçe işleri, golf, salon dansları, hafif ağırlık çalışma, tenis (çiftli) gibi. Yüksek şiddetli aktivitelerde ise konuşma sürdürülemez; koşu, yüzme, yüksek hızla bisiklet sürme, ip atlama, tenis (tekli), aerobik egzersizler, basketbol gibi aktiviteler örnek olarak verilebilir.

• Sadece yalnız yapılan aktiviteler (bulmaca çözmek, resim yapmak gibi) değil, topluluk içinde ya da en azından başka bir kişi ile yapılan sosyal aktiviteler de tercih edilmelidir.

• Aktivite yaşlı bireyin ilgisini, dikkatini çekmeli, birey aktiviteden zevk almalıdır. • Aktiviteler için gerekli olan fiziksel ya da zihinsel gücün yerinde olması için kişinin beslenmesine dikkat edilmelidir  • Zorlandığı yerlerde kişiye yardımcı olunmalı, ipucu verilmeli ancak kendi kendine yapacak fırsat da tanınmalıdır. • Yaşlı bireyin kültürel özellikleri ve eğitimine uygun aktiviteler seçilmelidir. • Katılım sağlamak için yapılan aktivitenin faydalarından bahsetmek gereklidir

Yürüyüş, bisiklete binme ya da spor yapma gibi düzenli, orta yoğunlukta fiziksel aktivitenin sağlık için oldukça faydalı olduğu bilinmektedir. Örneğin, kalp-damar hastalıkları, diyabet (şeker), kolon ve meme kanseri ve depresyon riskini düşürebilir ancak bu riski tamamen ortadan kaldıramaz.

Dayanıklılık arttıkça aerobik türü aktiviteler daha kolay, daha uzun süreli, yorulmadan yapılabilir. Örneğin, yürüyüş yaptığımızı düşünürsek, ilk gün 10 dakika sonra nefesimiz zorlanıp, yorulmaya başlıyorsak 1-2 hafta düzenli yürüyüşler yaptıktan sonra 30 dakika boyunca hiç yorulmadan yürüyebilmemiz mümkün olabilir. Bu durumda dayanıklılığımız artmış demektir. Dolayısıyla dayanıklılık egzersizleri uzun süreli egzersizlerdir.

Güvenli, faydalı ve keyifli bir fiziksel egzersiz için;
• Fiziksel aktivitelerin faydaları düzenli yapıldığı zaman ortaya çıktığından ara sıra değil, az da olsa düzenli ve günlük aktiviteler yapılmalıdır.
• Rahat, sıkmayan, esnek giysiler ve spor ayakkabı giyilmelidir.
• Biraz terletecek ve nefesi arttıracak ama rahatsız da hissetmeyecek kadar çalışılmalı, hâlâ karşılıklı konuşabilecek kadar rahat nefes alınabilecek hâlde olunmalıdır.
• Dışarıdayken mutlaka güneşten korunmak için kenarlıklı şapka ve güneş gözlüğü takılmalıdır.
• Günün en sıcak zamanlarından kaçınılmalıdır.
• Yemekten hemen sonra veya çok açken egzersiz yapmaktan kaçınılmalıdır.
• Aktivite öncesi, sonrası ve aktiviteyi yaparken mutlaka su içilmelidir, susamayı beklememek gerekir.
• Egzersiz öncesi ve sonrasında germe-esneme harketleri yapılmalıdır; böylece kas
ağrısı ve yaralanmalardan korunulabilir.
• Birkaç hafta içinde aktivite düzeyi yavaş yavaş arttırılmalıdır.

Fiziksel egzersiz sırasında yaşlı bireyde aşağıdaki durumlardan biri ya da birkaçı ortaya çıkarsa egzersizi hemen durdurmak ve bireyin doktoruna başvurup şikayetini belirtmek gerekir:
• Göğüs ağrısı,
• Baş dönmesi,
• Göz kararması,
• Kalp atışında bozulma veya tekleme,
• Nefes almada giderek artan zorlanma,
• Dikkat çeken bir morarma,
• Egzersizi sürdüremeyecek kadar şiddetli eklem ağrısı,
• Egzersizi sürdüremeyecek düzeyde hâlsizlik ve yorgunluk,
• Egzersizle ortaya çıkan ve giderek artan baş ağrısı