BAKIM ELEMANI YETİŞTİRME VE GELİŞTİRME III

Yiyecek ve temizlik yaşlı bireyin temel gereksinimi, saygı duyma zihinsel gereksinimi, mutlu olma manevi gereksinimidir. Yalnız kalmama ise kişinin sosyal gereksinimidir.

Yaşam durumu ile anlatılmak istenen, genel görev ve ihtiyaçlar; iletişim; hareketlilik; kişisel bakım; ev işleri; kişilerarası ilişkiler; iş ya da okul gibi başlıca yaşam alanları; toplumsal, sosyal ve vatandaşlıkla ilgili alanlardır. Kişinin bu gibi aktivitelerde bulunmasına günlük hayata katılım da denilmektedir. Verilen bilgilerin hepsi but anıma uygundur.

Kişisel Özellikler, kişinin istek, ihtiyaç ve zevkler, beceri ve yetenekler, motivasyonu, psikolojik durumu, önemli bir olay yasayıp yaşamamış oluşu (ölüm, ayrılık vb.) ile tanımlanır.

O zamana kadar kazanmış olduğu bilgi birikimini korumak ve geliştirmek, hayal gücünü kullanmasını sağlamak, Günlük yaşam becerilerini geliştirmesine olanak vermek yaşlılara yönelik aktivitelerin genel amaçlarındandır.

Teknolojik aletleri kullanma bilişsel aktivitedir. Diğer seçenekler ise psikomotor aktiviteleri olarak bilinmektedir.

Yaşam süresini arttırması, Daha enerjik hissetmek, kemik ve kasların güçlenmesi düzenli fiziksel faaliyetlerin faydalarıdır. Düzenli fiziksel aktivite daha az uyku isteği doğurmaz aksine daha iyi uyumaya yardımcı olur.

Aktiviteyi uygulayacak kişinin yaşı uygun aktivite seçiminde göz önünde bulundurulan faktördür.

Fiziksel egzersiz sırasında yaşlı bireyde baş dönmesi ve göğüs ağrısı olması durumunda egzersiz durdurulmalı ve bireyin doktoruna haber verilmelidir.

Arkadaşlarla gün düzenleme, konsere gitme ve yürüyüş yapma dış mekân aktiviteleridir.

Kitap okumak bireyin kendi iç dünyasına yönelmesini sağlayan manevi bir aktivitedir.

Finansal gereksinimler: Kimsenin desteği olmadan kendi kendine yetecek kadar maddi gelire sahip olma. Yiyecek, ilaç, kira gibi ihtiyaçlarını bireyin kendisinin karşılayabilmesi gibi gereksinimler.

Zihinsel gereksinimler: Güvenlik, seçim yapma ve karar verme özgürlüğü, kendine saygı duyma, çevreden saygı görme, işe yaradığını hissetme ve çevresi tarafından kabul görme ihtiyacı. Bunların yanında beyni çalışır, aktif tutan ve onun ihtiyaçlarını karşılayan her türlü aktiviteyi (yeni öğrenmeler, bulmacalar, hobiler, spor, dans gibi) gerçekleştirme gibi gereksinimler.

Yaşlılıkta sosyal hayata katılımı etkileyen faktörler; sosyoekonomik ve demografik özellikler, sağlık durumu, kişisel özellikler, çevresel özellikler ve aktivitenin özellikleri olmak üzere beş başlık altında incelenebilir.

Sosyoekonomik ve Demografik Özellikler: Kişinin ekonomik geliri, eğitim düzeyi, medeni durumu (evli, bekâr, boşanmış, dul), çocuk ve torun sahibi olup olmaması, arkadaşlık ilişkileri, yaşadığı yerleşim yeri (büyük şehir, köy, kasaba vb.), cinsiyeti, yaşı (kişinin ne kadar yaşlı olduğu), ev ya da araba sahibi olup olmaması, bir mesleği olup olmaması, emeklilik, içinde yaşanılan kültürün özellikleri ile tanımlanır.

Yaşlılara yönelik aktivitelerin genel amaçları yaşlı bireyin: O zamana kadar kazandığı bilgi birikimini korumak ve geliştirmek; Hayal gücünü kullanmasını sağlamak; El-göz koordinasyon becerilerini korumak ve geliştirmek; Günlük yaşam becerilerini gerçekleştirmesine fırsat vermek; İnce ve kaba motor becerilerini korumak ve güçlendirmek; Dikkat, algı, bellek (hafıza), düşünme, karar verme, planlama becerilerini korumak ve arttırmak; Kendisine olan güven ve saygısını arttırmak; İletişim becerilerini desteklemek; Kendisini ifade edebileceği farklı yollar bulmasına yardımcı olmak; Hayattan zevk almasını ve keyifli zaman geçirmesini sağlamak; Boş zamanlarını faydalı ve verimli bir uğraşla geçirmesini sağlamak; Vücut direncini, kuvvetini ve esnekliğini korumak ve arttırmak; Sosyal hayata katılımını ve uyum sağlamasını desteklemek; Aile üyeleri, akrabalar, komşular, arkadaşlar ya da tanımadıkları diğer insanlarla vakit geçirmelerini sağlamak; Normalde zaman geçirdiği mekânın dışına çıkarak farklı insanlar görerek ya da normalde yapmadığı bir aktiviteye katılarak hayatına farklılıklar katmak şeklinde sayılabilir.

Yaşlı bireylerin bilişsel becerilerini sürdürme ve geliştirmeleri için yapabilecekleri çok çeşitli aktiviteler bulunmaktadır. Bunlardan bazıları pişti, papaz kaçtı gibi eğlenceli ve basit kağıt oyunları; okey, tavla, satranç, dama, tombala, hafıza kartlarıyla eşini bulma gibi oyunlar; bilgisayar oyunları; yap-boz yapma; kare, çengel, şifreli bulmacalar çözme; kelime/sayı arama bulmacaları; sudoku; resimler arasındaki farkları bulma; resim yapma, müzikle uğraşma, fotoğraf çekme gibi sanatsal faaliyetler; örgü, tığ, kanaviçe gibi el işleridir. Düğme, sökük, giysi dikme, ip dolama, tığ, örgü, kanaviçe, iğne işi gibi dikiş-nakış işleri; ipe boncuk dizme, kesme, yapıştırma ve boyama çalışmaları; hamur yoğurma, hamura şekil verme, sebze/meyve soyma, dilimleme gibi mutfak işleri; potaya/kaleye top atma, dart oynama, dans etme, yürüyüş, yüzme, çeşitli jimnastik hareketlerini yapma gibi fiziksel aktiviteler; maket yapma, vida takma ve sökme, çeşitli bilgisayar oyunları gibi çalışmalar psikomotor becerilerini geliştiren aktiviteler arasındadır.

Özetlemek gerekirse düzenli fiziksel aktivitenin faydaları aşağıdaki gibi sıralanabilir: Yaşam süresini arttırır. Kan dolaşımını düzelterek kalp krizi ve inme felç riskini azaltır. Kan şekeri seviyesini düşürerek diyabet (şeker) kontrolüne yardımcı olur. Bazı kanser türlerinin (özellikle kolon ve göğüs) görülme riskini azaltır. Daha enerjik hissetmeyi sağlar. Kilo kontrolüne yardımcı olur. Kan kolestrol düzeyini dengeler. Tansiyon kontrolüne yardımcı olur. Kemik ve kasları güçlendirir. Kemik erimesi ve buna bağlı kırılmaların riskini azaltır. Stres, kaygı ve depresyonu azaltır. Daha mutlu hissetmeyi ve kendine güveni sağlar. Esneklik, dayanıklılık ve dengeyi arttırır. Düşme riskini azaltır. Daha iyi uyumaya yardımcı olur. Yeni yetenekler kazandırır. Farklı ortamlarda sosyalleşme fırsatı verir.

Fiziksel aktivitenin olumlu sonuç vermesi bazı faktörlere bağlıdır. Bu faktörler aşağıda sıralanmıştır: Aktivitenin düzenli olarak yapılması. Aktivitenin zaman içinde devamlılığının olması. Aktivitenin kişiye uygun zorluk ve yoğunlukta olması. Aktivitenin günlük olarak ne süreyle uygulanacağı. Kişi için düzenlenen programın içerdiği aktivitelerin giderek ilerlemesi (hareketlerin hep aynı sayıda ya da düzende değil mümkün olduğu kadar zorlaştırılıp, sayısının arttırılması ya da süresinin uzatılması gibi değişiklikler).

Kişiye uygun ağırlık kaldırma, esneme bantları ile çalışma, duvar itme, dirsek uzatma, oturup kalkma, arka ya da yana bacak kaldırma, parmak ucuna kalkma, başımızı öne, arkaya ve yanlara kuvvet vererek itme gibi egzersizler kuvvet egzersizlerine örnek olarak verilebilir.

Dini kitap okumak, ibadethanelere gitmek, kutsal günleri kutlamak, abdest almak, namaz kılmak, dua etmek, oruç tutmak, zekât vermek, hacca gitmek, mevlit okumak/okutmak, dinî müzikler dinlemek, televizyonda dinî film ve programlar izlemek, dinî sohbetler yapmak gibi dinî aktiviteler ve meditasyon, yoga, günlük tutmak, sanatla uğraşmak (resim, müzik, edebiyat gibi), doğada vakit geçirmek, kitap okumak gibi kişinin kendi iç dünyasına yönelik maneviyat aktivitelerine örnek olarak verilebilir.