BAKIM ELEMANI YETİŞTİRME VE GELİŞTİRME III

Damlacık yoluyla yayılan ciddi hastalıklar; İnvaziv H. influenzae tip B enfeksiyonu, menenjit, pnömoni (zatürre), epiglottit ve sepsis, invaziv Neisseria meningitidis enfeksiyonu, difteri, mycoplasma pneumonia, boğmaca, pnömonik veba, çocuklarda streptokokal (grup A) farenjit, pnömoni, kızıl, adenovirus, influenza, kabakulak, parvovirüs B19 ve kızamıkçıktır (İnan, 2007). Doğru cevap B'dir.

Tehlikeli Atıklar: Sağlık kuruluşlarında oluşan genotoksik (DNA’nın yapısını bozarak mutasyon veya kansere neden olabilen madde) atıklar, farmasötik atıklar, ağır metal içeren atıklar, kimyasal atıklar ve basınçlı kaplar diğer atıklardan ayrı olarak toplanmalı ve Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’ne göre bertaraf edilmelidir. Doğru cevap D'dir.

Dekontaminasyon dezenfeksiyon / sterilizasyon öncesinde fiziksel ve/veya kimyasal yöntemlerle bir yüzey veya malzemeden organik madde ve patojenleri uzaklaştırarak güvenli hâle getirme işlemidir. Doğru cevap 'B' seçeneğidir.

Enfeksiyon zinciri, aşağıdaki halkalardan meydana gelmektedir. Bu halkalardan biri eksik olursa enfeksiyon oluşmaz, zincir kırılmış olur. Bu zincir:

• Enfeksiyon etkeni (ajanı),

• Enfeksiyon kaynağı,

• Kaynaktan çıkış,

• Taşıyıcı ile geçiş,

• Giriş kapısı,

• Uygun konakçıdan oluşur. Doğru cevap 'C' seçeneğidir.

Uygun Konakçı (Konakçı): Mikroorganizmayı vücudunun üzerinde veya içinde barındıran, üremesi ve çoğalmasını sağlayan insan veya hayvandır. Doğru cevap 'E' seçeneğidir.

Virüsler: Nükleik asit yapılarına göre DNA (deoksiribonükleik asit) ve RNA (ribonükleik asit) virüsleri olarak iki gruba ayrılır. En küçük mikroorganizmalara virüs denir. Virüslerin üreyip çoğalabilmeleri için mutlaka canlı dokuya ihtiyaçları vardır. Hücre içi paraziti olarak yaşarlar. Dış ortama dayanıksızdırlar. Antibiyotiklerden etkilenmezler. Doğru cevap 'B' seçeneğidir.

Orta Düzey Dezenfeksiyon: Bakteri sporlarına etki göstermeyen fakat mikobakteri ve diğer mikroorganizmalara (genellikle 15 dk.) etkili olan dezenfeksiyon şeklidir. Doğru cevap 'B' seçeneğidir.

Orto-fitalaldehit (OPA): Etki mekanizması; hızlı etkili, yüksek düzey dezenfektandır. % 0.55 oranında 1,2 benzendikarboksialdehit içerir. Alkile edici bir maddedir. Asit ve alkali ortamda etkinliği devam eder (pH 3-9). Aktivasyon gerekli değildir, sadece yüksek düzey dezenfeksiyon için FDA onayı vardır. Yüksek düzey dezenfeksiyon için 20o C’de 12. dk temas süresi yeterlidir. Otomatik reprosesörlerde kullanı- labilir. Materyal uyumu iyidir. Sulandırdıktan sonra maksimum 14 gün etkinliğini korur. Doğru cevap 'B' seçeneğidir.

İdeal bir dezenfektanda bulunması gereken özellikler: • Geniş bir antimikrobiyal etkiye sahip olmalıdır. • Hızlı öldürme etkisi olmalıdır. • Organik maddelerden ve kullanılan diğer kimyasallardan etkilenmemeli, • Zehirli olmalıdır. • Kullanıcıya zarar vermemelidir. • Yüzeye uyum göstermeli, aşındırma ve bozulmaya neden olmamalı, • Uygulanan yüzeylerde, kalıcı etkiye sahip olmalıdır. • Kullanım kolaylığı olmalıdır. • Kokusuz olmalıdır. • Ekonomik olmalıdır. • Suda kolay çözünebilmelidir. • Konsantre veya seyreltilmiş kullanıma dayanıklı olmalıdır. • Temizleyici özelliği olmalıdır. Doğru cevap 'D' seçeneğidir.

Flaş programla sterilizasyon: Yıkanmış, dekontamine edilmiş, kurulanmış ancak paketlenmemiş hâldeki aletlerin hemen kullanımı için buhar otoklavlarında özel bir program kullanarak (kısa sürede) steril edilmesi işlemidir. 132 °C’de 3 dk. paketlenemeyen malzemenin sterilizasyonu sağlanır. Steril edilen cihazlar derhâl kullanılmalıdır. Lümenli cihazlar, ortopedik implantlar, vidalar kesinlikle bu yöntemle steril edilmemelidir. Sterilize edilecek alet dekontaminasyonu, eksternal kontaminasyon, sterilizasyonun mekanik, kimyasal ve biyolojik kontrolü yapılmalıdır. Doğru cevap 'B' seçeneğidir.

Yüksek sıcaklıkta sterilizasyon yöntemleri: 

- Buhar sterilizasyonu 

- Flaş programla sterilizasyon

- Kaynatma ile sterilizasyon

- Tindalizasyon ile sterilizasyon. Doğru cevap 'A' seçeneğidir.

Eldiven kullanımında dikkat edilecek noktalar: • Açık yara pansumanı, mesane kateterizasyonu, santral venöz kateter bakımı gibi uygulamalarda steril eldiven giyilmelidir. • Hasta bakımında ve müköz membranlarla temasta steril eldiven kullanılmasını gerektirecek bir durum yok ise temiz eldiven kullanılmalıdır. • Bir hastadan diğer hastaya geçerken eldiven değiştirilmelidir. • Eldiven yırtıldığında veya delindiğinde hemen değiştirilmelidir. • Vücut sıvılarına temastan sonra veya her işlem sonrası eldiven değiştirilmelidir. • Eldiven yıkanmamalı, dezenfekte edilmemeli, fiziksel muayene ve cerrahi müdahalelerde aynı eldiven tekrar kullanılmamalıdır. • Sağlık bakım kurumlarında ev idaresi hizmetleri yürütülürken, malzemelerin temizliği ve dekontaminasyon işlemleri sırasında kan ve vücut sıvıları ile teması önlemek için temiz eldiven kullanılmalıdır. Doğru cevap 'C' seçeneğidir.

Enfeksiyon zinciri, aşağıdaki halkalardan meydana gelmektedir. Bu halkalardan biri eksik olursa enfeksiyon oluşmaz, zincir kırılmış olur. Bu zincir: Enfeksiyon etkeni (ajanı), Enfeksiyon kaynağı, Kaynaktan çıkış, Taşıyıcı ile geçiş (bulaş yolu), Giriş kapısı, Uygun konakçıdan oluşur.

Portör: Bir mikroorganizmayı vücudunda taşıdığı ve başkalarına bulaştırdığı hâlde kendisinde hastalık belirtileri görülmeyen kişi ve hayvanlara portör denmektedir. Bu tür kişilerin özellikle besin endüstrisinde çalıştırılması sakıncalıdır. Boş bırakılan yere portör ifadesinin gelmesi uygundur.

Virüsler hücre yapısı göstermeyen ve tek başlarına metabolik aktiviteleri bulunmayan oluşumdur. Virüslerin yapısında, ortada bir nükleik asit (DNA veya RNA) ve onu çevreleyen bir protein kılıfı bulunur. Bitkilerde ve hayvanlarda hastalık yapma özelliği gösterebilen, kılıf içermeyen ve kısa bir RNA molekülünden oluşanlarına viroid denir.

Yarı kritik alet/malzemeler: Mukoza veya bütünlüğü bozulmuş cilt ile temas eden alet ve malzemeler “yarı kritik” olarak kabul edilir (solunum terapisi ve anestezi ekipmanları, endoskoplar vb.). Bu gruba giren alet/malzemeler için yüksek düzey dezenfeksiyon gereklidir.

Hidrojen peroksit (H2O2): Hidrojen peroksit oldukça fazla mikroorganizmaya, bakteriye, mantara, viruse ve spora etkinliği olan bir maddedir.  %3-6 konsantrasyonlarda yumuşak kontak lenslerin, tonometre biprizmaları, ventilatörler, dokumalar ve endoskopların dezenfeksiyonunda kullanılabilmektedir. Üriner drenaj torbalarının içerisine konulduğunda mikrobiyal kontaminasyonu engellediği bilinmektedir. Toksik olmayan bir bileşiktir. Stabilize formları uzun sure dayanıklıdır. %7.5’lik çözeltisi 10 dakikad yükse düze dezenfeksiyo sağlar. Genel temizlik ve dezenfeksiyon içi %1-3 yoğunluğunda kullanılır.

Orta ve düşük düzey dezenfeksiyon için kullanılan bileşikler Alkol çözeltileri (etil ve isopropil alkol): Bakterisidal etkili dezenfektan ve antiseptiktir. Tüberküloza (M. tuberculosis) karşı etkilidir. Virusidal ve fungusidal etkileri vardır. Sporlara etkisizdir. Etil alkolün %70’lik solüsyonu kritik olmayan ale dezenfeksiyonunda kullanılır. Sıklıkla oral ve rektal termometreler, hastane dosyaları, makaslar, steteskoplar, fiberoptik endoskoplar ve ventilatörlerin dış yüzeyleri içinkullanılabilmektedir. Orta ve düşük düzey dezenfeksiyon için kullanılan bileşikler alkol çözeltileridir. İsopropil alkol bunlardan biridir.

İdeal bir dezenfektanda bulunması gereken özellikler: Geniş bir antimikrobiyal etkiye sahip olmalıdır. Hızlı öldürme etkisi olmalıdır. Organik maddelerden ve kullanılan diğer kimyasallardan etkilenmemeli, Zehirli olmalıdır. Kullanıcıya zarar vermemelidir. Yüzeye uyum göstermeli, aşındırma ve bozulmaya neden olmamalı, Uygulanan yüzeylerde, kalıcı etkiye sahip olmalıdır. Kullanım kolaylığı olmalıdır. Kokusuz olmalıdır. Ekonomik olmalıdır. Suda kolay çözünebilmelidir. Konsantre veya seyreltilmiş kullanıma dayanıklı olmalıdır. Temizleyici özelliği olmalıdır.

Kaynatma ile sterilizasyon: Steril edilecek malzeme, metal kapaklı kaplarda tamamı suyu içinde olacak şekilde 100 derecede 30 dakika kaynatılarak sterilizasyon gerçekleştirilir.