BAKIMA GEREKSİNİMİ OLAN ENGELLİ BİREYLER-I

Ülkemizde 2006 yılında yayınlanan Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde kör ya da az gören şeklinde farklı tanımlar yerine görme yetersizliği olan birey terimi kullanılmış ve görme gücünün kısmen ya da tamamen kaybından dolayı özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey şeklinde tanımlanmıştır. A şıkkında verilen ifade genel anlamda bir görme yetersizliği tanımıdır. B şıkkında verilen ifade az gören kişi için yapılan eğitsel tanımdır. D şıkkında verilen ifade ise eğitsel anlamda kör (fonksiyonel kör) olan bireyin tanımıdır. E şıkkında verilen ifade ise kör bireylerin yasal tanımıdır. Dolayısıyla doğru cevap C şıkkıdır.

Sclera (Göz akı) gözün en dışında yer alan dışı şeffaf bir zarla kaplı tabakadır. Kornea (Saydam tabaka) göz akının önünde yer alan ve gözü tehlikelerden koruyan tabakadır. Saydam olması nedeniyle ışığı geçirir ve göze gelen ışınları kırar. İris: Göze rengini veren, gözün renkli kısmıdır. Optik Sinir: Koni ve çubuk hücrelerden aldığı mesajı beyne iletir. Kör Nokta: Sarı benekten gelen görüntüyü beyne iletir. Görme sinirleri buradan başlar. Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap C şıkkıdır.

Gözde yer alan tabakaların görevi ışık ışınlarını kırmak, miktarını ayarlamak ve bir görüntü elde edilmesini sağlamaktır. Işık ışınları sırasıyla gözün saydam tabakasından (kornea), göz sıvısından, göz bebeği ve göz merceğinden geçer. Gelen ışının yoğunluğuna göre göz bebeği büyüyüp küçülür. Işınlar iç tabakada bulunan koni ve çubuk hücreleri uyarır ve ışınlar burada elektrik tepkilerine dönüşür. Görme retinada başlar ve optik sinirler aracılığıyla beyinde yer alan görme merkezine gönderilir.
Tüm bu aşamalar sırasında bir problem yoksa beyin kendisine iletilen bilgileri anlamlandırarak bir görmenin tamamlanmasını sağlar. Yani doğru cevap E şıkkıdır.

Görme yetersizliğinin nedenlerine ve yüzdelerine bakacak olursak:

Kalıtımsal nedenler                                                                %37.2
Doğum öncesi nedenler                                                        %55
Bulaşıcı hastalıklar                                                                  %14
Doğum sonrası zedelenmeler ve kuvözde                         %9.3                                                                    fazla oksijene maruz kalma                                                 
Tümör                                                                                       %5.4
Diğer                                                                                         %34.1

şeklinde olduğunu görebiliriz. Dolayısıyla doğru cevap A şıkkıdır.

Keratokonüs: Gözdeki saydam tabakanın (kornea) eğiminin bozularak bombeleşmesi ve incelmesi, görme keskinliğinin azalmasıdır. Kalıtımsal nedenleri vardır. Ergenlik döneminde başlasa da hastalar 20 li yaşlarda hastalığı öğrenirler. Gözde
sürekli alerji, kaşıntı, ışığa hassasiyet gibi nedenlerle kendini gösterir. Keratokonüs hastaları okuma, yazma, bilgisayar kullanma gibi faaliyetleri gerçekleştirmede zorlanırlar. Her iki gözü de etkiler ve tedavi edilmediğinde ilerler. Erken tanıda lens kullanımıyla
düzeltilebilir; ancak ilerlediğinde kornea nakli gerektirebilir. Dolayısıyla doğru cevap A şıkkıdır.

Gece körlüğü, optik atrofi ve katarakt diğer görme bozuklukları başlığı altında gruplanır. Keratokonüs ise korneaya bağlı zedelenmeler başlığı adı altında ele alınır ancak astigmat kırma kusurları altında yer alır. Astigmat göze gelen ışınların kornea ve göz merceindeki düzensilikler nedenyle eşit olarak kırılamaması nedeniyle oluşan ve bireyin cisimleri bulanık ve net olmayan biçimde görmesi oluşur. Astigmat silindirik mercek kullanılarak düzeltilebilir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Keratit: Bakteri, virüs, mantar, romatizma, A vitamini eksikliği gibi nedenlerle korneada iltihaplanma olmasıdır. Kornea bulanıklaşabilir, incelenerek delinebilir. Keratit kornea dokusunun iltihaplanması anlamına gelir. Doğal olarak saydam olan kornea dokusu keratit nedeniyle bulanıklaşabilir, incelebilir hatta delinebilir. Gözde batma, ağrı, bulanıklık, aşırı sulanma ve görmede azalma şikayetleri görülebilir. İltihabın türüne göre tedavi ilaç ya da kornea nakli gibi farklılıklar gösterebilir. Dolayısıyla Keratit kornea zedelenmesine bağlı ortaya çıkan bir görme bozukluğudur.

Yasal tanıma göre az gören ise bütün düzeltmeler yapıldıktan sonra, görme keskinliğinin 20/70 ile 20/200 oranları arasında olan bireyler için kullanılmaktadır. Diğer bir ifadeyle normal görme gücündeki bir kişinin 200 ayak mesafesinden gördüğü bir cismi görme yetersizliği olan bireyin 70 ile 20 ayak arasındaki mesafeden görebilmesi olarak açıklanabilir. Az gören bireyler evrelerindeki cisimlere yaklaştıklarında ya da cisimleri gözlerine yaklaştırdıklarında görebilmektedirler. Doğru cevap E şıkkıdır.

Kabul edilen yasal tanıma göre görme yetersizliği olan bireyler toplumun binde 35’ini oluşturmaktadır. Görme yetersizliğine başka yetersizlik grupları da (zihin yetersizliği, otizm, öğrenme güçlüğü, diğer fiziksel yetersizlikler gibi.) eşlik edebilmektedir. Bu grup ise görme yetersizliği olan bireylerin yaklaşık üçte ikisini oluşturmaktadır. Görme yetersizliği olan bireylerin yaklaşık dörtte biri görsel desteklerle okuyup yazabilirken onda biri braille (kabartma yazı) kullanmakta yine yaklaşık onda biri de işitsel materyaller kullanarak okuyabilmektedir. Bir diğer ifadeyle işitsel okuyucudur. Bu bilgiler dikkate alındığında doğru cevap B şıkkıdır.

Görme yetersizliği olan bireyler zaman zaman baş ve vücudu istemsiz hareket ettirme, gözleri ovma, gerginlik gibi davranışlar gösterebilmektedir. Bu davranışların yetersizlikten kaynaklı olarak duyusal uyaran eksikliği, hareket sınırlılığı, yeterli düzeyde ve sağlıklı iletişim kuramama, sosyalleşememe yeterince bağımsızlaşamama, akranlarından soyutlanma gibi problemlerden kaynaklandığı düşünülmektedir. Dolayısıyla I. durum sosyal-davranışsal alan ile ilişkilidir.  Görme yetersizliği olan bebekler yetersizliklerinden kaynaklı olarak daha az iletişim davranışı sergilerler. İletişim davranışları desteklenmediğinde ise alıcı ve ifade edici dilde gecikmeler meydana gelebilir. Bu durum kendisini doğru ifade edemediğinde bebeklerin ve çocukların ağlama, huysuzluk, saldırganlık gibi davranış problemi sergilemelerine neden olabilir. Dolayısıyla II. madde dil ve iletişim alanıyla ilgilidir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yasal tanıma göre kör; gerekli tüm düzeltmeler yapıldıktan sonra normal görme gücünün 1/10 ‘lik görme keskinliğine sahip olan ya da görme alanı (normal görme alanı 160 derece) 20 derece olan bireylere denir. Diğer bir ifadeyle normal görme gücündeki bir bireyin 200 ayak mesafesinden gördüğü bir cismi görme yetersizliği olan bireyin yalnızca 20 ayak mesafesinden (yani onda bir oranında görebilmesi ya da normal görme gücündeki bir bireyin altı metreden görebildiği bir cismi görme yetersizliği olan bireyin 60 cm mesafeden görebilmesi olarak açıklanabilir.

Görme keskinliği; bireyin belirli bir mesafeden gördüğü cisme ilişkin ayrıntıları ayırdedebilmesi; görme alanı ise; bireyin başını ve gözlerini hareket ettirmeden görebildiği tüm alan olarak tanımlanmaktadır.

Snellen Kartı; ilköğretim çağı ve üzerindeki bireylerin görme keskinliğini ölçmek amacıyla kullanılmaktadır. Bakım personeli ya da eğitimci bu kartı kendisi kullanabilir ya da bir uzmandan destek isteyebilir.

Görme yetersizliğinin nedenleri oransal açıdan incelendiğinde; görme yetersizliklerinin % 55’inin doğum öncesi nedenlerden,%37.2’sinin kalıtımsal nedenlerden;  % 14’ünün bulaşıcı hastalıklardan, %9.3’ünün doğum sonrası zedelenmeler ve kuvözde fazla oksijene maruz kalmadan, % 5.4’ünün tümörden ve % 34.1’inin diğer nedenlerden kaynaklandığı görülmektedir.

Tavuk karası olarak da bilinen gece körlüğü (Retinis Pigmentosa); A vitamini eksikliğinden kaynaklanır.

Görme yetersizliğinde tanı koyma yetkisi göz doktorlarına aittir. Görme alanında uzman bir hekim (oftalmolojist ya da optometrist) çocuğun görme sisteminde yer alan bozukluğu tanımlayarak soruna ilişkin alınması gereken önlemleri belirler. Gerekli yönlendirmeleri yapar.

Görme yetersizliği olan bireylerin okuyup yazabilmeleri için kullanılan bir alfabe olan Braille alfabesi 6 tane kabartılmış noktadan oluşmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Korneaya bağlı zedelenmelerin en sık görülenlerini; keratokonüs ve keratit olarak sıralamak mümkündür. Keratokonüs; gözdeki saydam tabakanın (kornea) eğiminin bozularak bombeleşmesi ve incelmesi, görme keskinliğinin azalmasıdır. Keratit ise; bakteri, virüs, mantar, romatizma, A vitamini eksikliği gibi nedenlerle korneada iltihaplanma olmasıdır. Kornea bulanıklaşabilir, incelenerek delinebilir. Keratit, kornea dokusunun iltihaplanması anlamına gelir.

Optik atrofi; beyine elektrik sinyallerini taşımakla sorumlu olan optik sinirlerin zarar görmesi ve azalmasıyla oluşan ve görme keskinliğine neden olabilen bir bozukluktur. Doğuştan ya da sonradan olabilen optik atrofi yavaş seyreder. Optik atrofi hastaları bazen bir bazen her iki gözde de renkleri görmede ve ayırt etmede sorun yaşarlar. Optik sinirler zedelendiğinde kendini yenileyemediği için hastalığa teşhis konur konmaz yardım almak önemlidir. Tedavisine başlanmazsa körüğe neden olabilir. Hastalara göz damlası, iğne, vitamin ve ilaç tedavisi uygulanarak hasar görmüş sinirlerin iyileştirilmesine çalışılır.

Gözün tabakalarında yer alan önemli bölümler ve görevleri aşağıda kısaca açıklanmaktadır: Sclera (Göz akı): Gözün en dışında yer alan dışı şeffaf bir zarla kaplı tabakadır. Kornea (Saydam tabaka): Göz akının önünde yer alan ve gözü tehlikelerden koruyan tabakadır. İris: Göze rengini veren, gözün renkli kısmıdır. Göz Bebeği: Gözün ortasında yer alan ve sanılanın aksine renkli olmayan boşluktur. Göz Merceği: Işığı kırarak görüntüyü sarı beneğe gönderir. Kör Nokta: Sarı benekten gelen görüntüyü beyne iletir. Optik Sinir: Koni ve çubuk hücrelerden aldığı mesajı beyne iletir. Sarı Benek: Göz merceğinin gönderdiği ışınları ters görüntüye çevirir.