BAKIMA GEREKSİNİMİ OLAN ENGELLİ BİREYLER-II

Pragmatik, dilin yapılandırılmış kullanımından ziyade iletişim kurmak ve sosyal amaçları gerçekleştirmek için kullanıldığı boyuttur (Owens, 2012). Pragmatik, semantik bilginin ötesinde iletilen mesajda yer alan anlamları karşıdakinin nasıl anladığı ve bu anlamların nasıl oluşturulduğunu açıklar. Dinleyici kestirim yolu ile mesajı iletenin söylemlerinde ifade edilmek istenen anlamları çıkarır. Örneğin, “Kapıyı açabilir misin?” tümcesinde dinleyici mesajı ileten kişinin kapının açılmasını talep ettiğini, kapıyı açabilme becerisini sorgulamadığını anlayabilir. Bu anlaşılma ortak pragmatik kullanımın bir sonucudur (LoCastro, 2006). 

Biçimbilgisi, sözcüklerdeki kök ve ekleri, bunların kurallı bir şekilde düzenlenişini ve farklı üretimlerde yer alan özelliklerini inceler. Morfolojide en temel yapı biçimbirimdir. Tüm dillerde farklı uzunlukta ve yapıda oluşan sözcükler biçimbirimlerden oluşur. Biçimbirim (morfem), bir dilde kendi başına anlamı bulunan en küçük dilbilgisel birim olarak tanımlanabilir (Topbaş, 2005; Owens, 2012). Örneğin; “Cem top at” tümcesinde, Cem, top, at sözcüklerinin her biri biçimbirimdir. Biçimbirimler, bağımlı ve bağımsız olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır (Topbaş, 2001; Kuder, 2003; Owens, 2011). Tek başına kullanıldıklarında bir anlam ifade eden yapılar bağımsız biçimbirim olarak adlandırılmakta, bağımlı biçimbirimler ise tek başına çalışamayan bağımsız morfemlere bağlanarak yer alan ekler olarak karşımıza çıkmaktadır (Owens, 2012). Bu ekler, yani bağımlı biçimbirimler bağımsız biçimbirimlere eklenirler. Türkçe’de bu eklenme bağımsız biçimbirimlerin sonuna gelecek şekilde gerçekleşir. Örneğin; ‘masalar’ sözcüğünde ‘masa’ bağımsız biçimbirim, başka bir ifadeyle köktür, ‘-lar’ eki ise bağımlı biçimbirimdir. Bu örnekten yola çıkarak ‘masalar’ sözcüğünün iki biçimbirimden oluştuğunu söyleyebiliriz. Türkçe’de iyelik, şahıs, zaman, olumsuzluk, soru ekleri, hal, çoğul eki, eylemde çatı ekleri (işteş, dönüşlü, edilgen, ettirgen), eylemsiler (isim-fiil, sıfat-fiil ve zarf-fiil ekleri) birer bağımlı biçimbirim olarak kabul edilmektedir. 

Nörojenik edinilmiş dil bozuklukları yaygın olarak afazi ve travmatik beyin hasarı olarak iki grupta incelenmektedir. 

Ses, solunum ve konuşmayla ilgili kasların ve/ veya sinirlerin hız, güç ve koordinasyon işlevlerinde yaşanan bozukluklar/zayıflık sonucu konuşmanın rezonans, sesletim, solunum, sesleme ve prozodik özelliklerinin etkilendiği ve anlaşılırlığı sınırlayan bir motor konuşma bozukluğudur (Maviş ve Topbaş, 2007). Çevresel ve merkezi sinir sisteminde oluşan hasarlar ve lezyonlar farklı dizartri tiplerinin oluşmasına neden olur. 

Akıcılık bozuklukları dil ve konuşma bozuklukları içerisinde en yaygın görülen türlerden biridir. Gelişimsel olarak ortaya çıkabilirken görülme sıklığı düşük olmakla birlikte sonradan psikojenik veya nörojenik nedenlerden dolayı edinilmiş olarak da karşımıza çıkmaktadır. Akıcılık bozuklukları kekemelik ve hızlı bozuk konuşma olmak üzere iki farklı şekilde incelenmektedir.