BALIK YETİŞTİRİCİLİĞİ

Biyosferde, yalnız bir oksijen (O) ve iki hidrojen (H) atomundan oluşan su molekülünden (H₂O) daha basit yapıya sahip bir bileşik daha neredeyse yok gibidir. Bunun yanında biyosferde; • Sıvı hâlinin katı hâlinden daha yoğun olduğu, • En yüksek yoğunluğuna donma noktasında değil, +4°C’de ulaşan, • İyonik bileşikler için mükemmel bir çözücü özelliğinde olan, • Geçmişten günümüze kadar, medeniyetlerin gelişim seviyelerini belirleyen, • Toplumların yaşam kaliteleri üzerindeki en büyük etkiye sahip olan, • Kısaca canlılığın yeryüzünde devam edebilmesi için, sudan daha özel ve daha önemli bir bileşik daha yoktur.

Üzerinde yaşamımızı sürdürdüğümüz dünyanın, yaklaşık dörtte üçü sularla kaplı olmasına rağmen, bu suyun yaklaşık % 98’i okyanuslarda ve denizlerde tuzlu su formundadır. Dolayısıyla antropojenik faaliyetlerde kullanılabilirliği oldukça sınırlıdır. Geriye kalan yaklaşık %2’lik tatlı su rezervinin de büyük kısmı buzullarda (%84), bir kısmı yeraltı suyu olarak (%15), küçük bir kısmı göllerde (%1), çok küçük bir kısmı ise atmosferde (%0,05) ve akarsularda (%0,01) bulunmaktadır.

Işık, sıcaklık, tuzluluk, elektriksel iletkenlik, bulanıklık suyun fiziksel özelliklerini oluşturur.

Çözünmüş oksijen seviyesinin 5 mg/L’nin altına düşmesi su canlılarında strese neden olmakla birlikte birkaç saat için 1-2 mg/L’nin altına düşmesi sularda çok sayıda balığın ölmesine neden olmaktadır.

Balıkların toksik metallere karsı en hassas oldukları dönem, yumurtadan yeni çıktığı dönemdir ve genel olarak balık büyüdükçe toksikant toleransı da artış göstermektedir.

Organizmalar tuzluluğa olan toleranslarına göre eurihalin ve stenohalin canlılar olmak üzere iki grupta ­ncelenir. Eurihalin canlılar geniş tuzluluk aralıklarında yaşayabilir, stenohalin canlılar ise belli tuzluluk derecelerinde yaşayabilmektedir.

İki su molekülü ise oldukça zayıf olan ve suya yaşam ve canlılık açısından bambaşka özellikler kazandı- ran hidrojen bağları ile bir arada tutulur. Her su molekülü en fazla 4 komşu molekül ile hidrojen bağları vasıtasıyla bağlanabilir

Bir maddenin sıcaklığını 1°C artırmak –azalt- mak için alınacak– verilecek ısı enerjisine verilen isim, özgül ısıdır. Molekül hareketinden kaynaklanan kinetik enerjinin toplamına ısı denir ve birimi kalori (Cal), kilokalori (KCal ) ya da jül (J) olarak ifade edilir. 4 J yaklaşık 1 Cal eder ve 1000 Cal de 1 KCal’ye eşittir.

Genel bir kural olarak sıcaklık değişimi günlük 5°C’yi geçmemelidir. Çünkü doğal ortamda balığın ka- labileceği maksimum sıcaklık değişikliği yaklaşık 5°C’dir. Balıklar için, kabul edilebilir sıcaklıklar aklimasyonda günlük 3°C’yi geçmemelidir.

Tatlı sular, içerdikleri tuz konsantrasyonları 0,5 gr/ L’den az olan sulardır. Tuzlu sular için ise tuzluluk kavramı, 1 litre deniz suyunda bulunan çözünmüş katı cisimlerin tümünün gr cinsinden değeridir. Litrede 35 gr çözünmüş madde bulunduran sular, deniz suyu olarak adlandırılır.

Sulardaki ışık geçirgenliği seki-diski ile ölçü- lebilir (Şekil 2.8). Disk 20 cm çapında, siyah ve beyaz boyalıdır. Ortasından derecelendirilmiş bir ip geçirilmiştir. Görüş derinliği, disk, suya daldı- rılarak, gözden kaybolduğu ve tekrar göründüğü derinliğin ortalaması alınarak cm cinsinden tespit edilir. Diskin suda kaybolduğu derinlik yüzeydeki ışık şiddetinin %5’i kadardır. Çok kirli sularda ber- raklık 1 m’nin altındadır.

Yetiştiricilik uygulamalarında balık sağlığının ve fizyolojik şartlarının iyi bir şekilde muhafaza edilebilmesi amacıyla ılık su balıkları 20-30 mg/ L’nin üzerinde çözünmüş karbondioksite maruz bırakılmamalıdır.

Doğal suların pH değerleri 4<pH<9 arasın- da değişir. Genellikle balık yetiştiriciliği için pH değerlerinin 7-8 arasında olması istenir. Sucul sistemde hidrojen iyonu konsantrasyonlarındaki artış balıklarda vücut tuzlarının kaybına ve çözünmüş oksijen alınımının zorlaşmasına neden olur.

Amonyak suya girdiğinde, ortamdaki mevcut hidrojen iyonları amonyakla reaksiyona girerek toksik olmayan amonyum iyonlarına dönüşür. Sularda amonyak genelde organik atıklarla ilgili olarak bulunur. Atık suların ve hayvan gübresinin suya karışması özellikle amonyak oluşumuna sebep olmaktadır. Amonyak iyonize form (NH4+) ve iyo- nize olmamış form (NH3) olmak üzere iki şekilde bulunur. Sularda bu iki form arası denge pH (asi- dite ve alkalinite) ve sıcaklığa bağlıdır. pH’ın 7,0 den 7,3 e çıkması iyonize olmamış amonyak oranı- nı iki kat artırır. Benzer şekilde sıcaklığın 10°C’den 20°C’ye çıkması aynı etkiyi gösterir, yani iyonize olmamış amonyak oranı iki kat artar. Bu olay çok önemlidir. Çünkü iyonize olmamış form balıklar için toksiktir.

Hem ılık hem de soğuk su balıklarının entan- sif yetiştiriciliği için en uygun sular pH’ın 6.5-9.0, sertliğin 5-200 mg/L ve alkalinitenin 100-200 mg/L (CaCO3 olarak) arasında olduğu sulardır.

Yeryüzündeki su kütle-sinin güneş ve yer çekiminin etkisi ile katı, sıvı ve gaz hâllerine dönüşmek suretiyle, atmosfer, hidrosfer(okyanuslar, denizler, akarsular, göller) ve litosfer (karalar) arasında yapmış olduğu çevrime hidrolik döngüya da su döngüsü denir.

Biyosferde, yalnız bir oksijen (O) ve iki hidrojen (H) atomundan oluşan su molekülünden (H2O) dahabasit yapıya sahip bir bileşik daha neredeyse yok gibidir. Bunun yanında biyosferde;

• Sıvı hâlinin katı hâlinden daha yoğun olduğu,

• En yüksek yoğunluğuna donma noktasında değil, +4°C’de ulaşan,

• İyonik bileşikler için mükemmel bir çözücü özelliğinde olan,

• Geçmişten günümüze kadar, medeniyetlerin gelişim seviyelerini belirleyen,

• Toplumların yaşam kaliteleri üzerindeki en büyük etkiye sahip olan,

• Kısaca canlılığın yeryüzünde devam edebilmesi için, sudan daha öze lve daha önemli bir bileşik daha yoktur.

Neredeyse hepimizin bildiği “dünyamızdan bir damla suyun bile eksilip artamayacağı” ifadesi doğrudur. Ancak;

• İnsan populasyonları için sınırlayıcı faktörlerin geçmişe oranla çok daha azalması

• Dünya nüfusundaki hızlı artış

• Sanayi ve teknolojideki gelişmeler

• Tarımsal faaliyetlerde kullanılan gübre ve pestisitlerin çokluğu

• Toplumlarda çevre bilincinin yeterince yerleşmemesi,dünyamızın su kaynaklarının kirlilik yükünün günden güne artmasına ve dünyanın kullanılabilir supotansiyelinin günden güne azalmasına neden olmaktadır.

Su molekülünde yer alan 2 hidrojen (H) atomu, oksijen atomuna(O), yaklaşık104,5°’lik bir açıyla ve kovalent bağla bağlıdır.

Hem ılık hem de soğuk su balıklarının entansif yetiştiriciliği içinen uygun sular pH’ın 6.5-9.0, sertliğin 5-200 mg/L ve alkalinitenin 100-200 mg/L (CaCO₃ olarak) arasında olduğu sulardır.