BALIK YETİŞTİRİCİLİĞİ

Sazan dünya genelinde en fazla üretimi yapılan tatlı su balıklardan biri olmasına rağmen ülkemizde doğal kaynakların balıklandırılması amacı ile daha çok ilgili devlet kuruluşları tarafından üretilmektedir. Sazana olan talebin sınırlı olması ve pazar fiyatının düşük olması nedeni ile ülkemizde özel sektör tarafından yetiştiriciliği tercih edilmemektedir.

Alabalıklar soğuk, berrak, temiz ve bol oksijenli suları tercih eden,  beslenme yönünden etçil (karnivor) balıklardır.

Su ürünleri yetiştiriciliğinde ilk adım yetiştiriciliği yapılacak türün özelliklerine ve yetiştirilecek miktara uygun bir işletme yerinin belirlenmesidir. Bu seçimde su ve arazi özellikleri olmak üzere iki konu öncelikli olarak ele alınmalıdır. Bunun yanında  arazinin                topografik yapısının suyun doğal cazibe ile getirilmesi için hafif eğimli olması, toprak havuz yapılacaksa uygun toprak       yapısına sahip (kil yapısı yüksek) olması, ve yoğun tarım ve ilaçlamanın yapıldığı tarım alanları ile sanayi tesisi ve büyük yerleşim yerlerinin etkisinden uzak olması da önemli hususlardandır.

Yetiştiricilik için suyun uygun kalitede olmasının yanı sıra miktarı da (debi) çok önemlidir. Genel bir ifade ile havuzlara giren su ne kadar fazla ve oksijen seviyesi yüksek ise havuza koyulacak balık miktarı da artırılabilir. Diğer seçeneklerdeki çeldiriciler gökkuşağı Alabalığı yetiştiriciliğinde yararlanılan su kaynaklarının başlıcalarıdır.

Diğer seçeneklerdeki çeldiriciler yumurtadan pazar boyuna (satış büyüklüğü) kadar yetiştiricilik yapan bir alabalık tesisindeki havuzlardır.

Gökkuşağı Alabalık dişileri 3 yaşında, erkekleri 2 yaşında üreme olgunluğuna gelirler.

Ekstansif (denetimsiz) koşullarda yetiştirilerek satışı ilkesine dayanmaktadır. Doğal çevresel koşullara ve doğal besinlere dayalı, balık stok oranı düşük tutulan yetiştiriciliktir. Polikültür aynı ortamda birbirlerine zarar vermeyecek ve rekabet yaratmadan beslenebilecek farklı canlıların beraberce yetiştirilmesidir. Entansif çevresel koşulların tam kontrollü olarak düzenlenebildiği ve sadece yapay yemlerle beslemeye dayalı yoğun yetiştiriciliktir. Yarı entansif doğal koşullarda doğal besinlere takviye yapay yem verilmesine dayalı yarı yoğun yetiştiriciliktir. Detritus bitkisel ve hayvansal organizmaların bütünlüğü bozulmuş, parçalanmış kalıntılarıdır.

Alkali su koşullarına (pH: 9) ve hatta 3-4 mg/L çözünmüş oksijen düzeylerine de dayanıklıdır.  Sazan yetiştiriciliğinde akarsu, kaynak suyu, yeraltı suyu ve göl suları etkili bir biçimde kullanılabilir.

Dünya çapında çok sayıda yumurta alım yöntemi uygulanmaktadır. Fakat bunlardan bazıları yüzyıllardır uygulanan temel tekniklere dayanmakta ya da bu mevcut tekniklerin geliştirilmesi ile sürdürülmektedir. Sazanlardan yumurta alımında üç metot uygulanır.

Polikültür aynı ortamda birbirlerine zarar vermeyecek ve rekabet yaratmadan beslenebilecek farklı canlıların beraberce yetiştirilmesidir. Sazan balıklarına verilecek günlük pelet yemin miktarı balık büyüklüğü, su sıcaklığı, su miktarı, su kalitesi (suyun O2 miktarı), stoklanan balık sayısı, besleme süresi ve üretim tekniğine göre düzenlenir.

Genel olarak kışın 5 °C’nin altına düşmeyen, yazın da 20 °C’nin üzerine çıkmayan sularda yaşamlarını sürdüren alabalıklar için yetiştiricilik koşullarında kuluçka döneminde ve larva 8-12 °C, yavru döneminde 12-15 °C, besi döneminde 15-18 °C’lik sular uygundur. Eğer kademeli olarak artan bir sıcaklık ve yeterli oksijen varsa 20°C’ye kadar da yaşamlarını sorunsuz olarak sürdürebilirler.

Sudaki oksijen miktarı kullanılan su kaynağına göre büyük değişiklik gösterir. Kaynak suları kaynaktan hemen işletmeye geliyorsa veya yeraltı suları kullanılıyorsa bu sular oksijence fakir olabilirler. Suların oksijen içeriğini artırmak veya zararlı gazların uçmasını sağlamak için en basit ve kolay uygulanır yöntem suyun havuzlara yüksek ve geniş bir yüzeyden akmasını sağlamaktır.

Yetiştiricilik için suyun uygun kalitede olması­nın yanı sıra miktarı da (debi) çok önemlidir. Suyun debisi, belirlenen bir sürede, belirlenen bir yüzeyden geçen su miktarıdır. litre/saniye, m3/ dakika gibi ölçü birimleriyle ifade edilir.

Gökkuşağı Alabalık dişileri 3 yaşında, erkekleri 2 yaşında üreme olgunluğuna gelirler. Olgun ve sağlıklı bir dişi alabalık anacı kg başına yaklaşık 1500-2000 adet yumurta verir.

Sağım esnasında özellikle büyük damızlık balıkların çırpınarak zarar görmesini engellemek ve sağımı en kısa sürede tamamlamak balıklar suya karıştırılan anestezik maddelerle bayıltılabilir. Su ürünleri yetiştiriciliğinde kullanılan bazı anestezik maddeler, karanfil yağı, MS-222, Quinaldin, fenoksietanol’dür. Anestezik madde bulunan suda birkaç dakika tutularak bayıltılan balıklar, işlem sonrasında temiz ve bol oksijenli suya alınarak ayılmaları sağlanır.

Yumurtalarda görülen mantar enfeksiyonlarına karşı en yaygın olarak kullanılan ilaç malahit yeşilidir. Yumurtalardaki mantar enfeksiyonlarına özellikle Saprolegnia’ya karşı son derece etkilidir. Yumurta dezenfeksiyonu haricinde kesinlikle kullanılmamalı ve uygulama yapan kişiler bu kimyasalla direk temastan kaçınmalıdır.

Yavru balık yetiştiriciliği, kuluçkahane içerisinde ön yavru büyütme havuzlarında 1-2 grama ulaşan yavruların, kuluçkahane dışındaki havuzlara aktarılarak 10-25 gram ağırlığına kadar büyütül-dükleri dönemdir. Alabalıkların 10-20 gram ağırlık ve 10-12 cm boyundaki yavrularına fıngerling (parmak boy) adı verildiğinden bu döneme fingerling yetiştiriciliği de denir.

Omnivor beslenme özelliğine sahip olan sazanın yetiştiricilik varyetelerinin yemden yararlanma yetenekleri yüksektir.

Sazanlar için 18-25°C sıcaklıklar iyi büyüme sıcaklıkları kabul edilse de en ideal büyüme ve yem değerlendirme su sıcaklığı 23-24°C’ler arasındadır. Seçilecek yerdeki suyun 25°C’nin üzerine çıkması uzun dönemde istenmez.

Alabalıklar etçil olduklarından karnivor olarak nitelendirilir.