BALKANLAR'DA SİYASET - Deneme Sınavı - 11

ABD, Yugoslavya krizi karşısında tamamen kayıtsız kalmamıştır. Savaşlar başlamadan önce ABD’nin öncelikli hedefi Yugoslavya’nın bütünlüğünü koruyarak bu ülkeye Batı tipi demokrasiyi ve piyasa ekonomisini kabul ettirmekti. Bu amaçla ABD ilk başlarda Belgrad’daki federal yönetimi muhatap almış, bağımsız olmaya çalışan Slovenya ve Hırvatistan ise bundan son derece rahatsız olmuştur. Federal yapının demokratik bir şekilde korunması fikriyle ABD Dışişleri Bakanı James Baker Haziran 1991’de Belgrad’ı ziyaret etmiştir. Ancak Yugoslavya’daki çatlaklar derinleşince, ABD bu sefer konfederal bir Yugoslavya’nın inşası fikrini ortaya atmış ancak bu da Sırbistan tarafından kabul edilmemiştir. Ambargo uygulayan AT'dir.  Doğru yanıt B seçeneğinde verilmiştir.

Bosnalı Sırplar Bosna-Hersek’in bağımsızlığını ilan etme ihtimaline karşı 9 Ocak 1992’de kendi anayasalarını kabul ederek Bosna- Hersek toprakları içinde “Sırp Cumhuriyeti”ni ilan etmişlerdi. Ardından Bosna’nın doğusundaki şehirlere saldıran Bosnalı Sırplar, bu kentleri birer birer kontrol altına almış ve sivillere yönelik katliamlar gerçekleştirmiştir. Bosna Savaşı yıllarında Sırbistan’daki Milošević yönetimi sadece Bosna-Hersek’e saldırı düzenlemekle kalmamış, aynı zamanda Bosna-Hersek topraklarını aralarında paylaşmak üzere Hırvatistan’la gizlice görüşmüştür. Bu konuda Milošević ve dönemin Hırvatistan Cumhurbaşkanı Tuđman’ın ilk temaslarını daha 26 Mart 1991’de gerçekleştirdikleri bilinmektedir. Sırbistan ile Hırvatistan arasında en yoğun çatışmaların yaşandığı sıralarda bile, Bosna-Hersek’in bölüşülmesi meselesi komisyonlar düzeyinde Belgrad ile Zagreb arasında müzakere edilmiştir. Doğru yanıt E seçeneğinde verilmiştir.

Hırvatistan kendi topraklarında Sırpların “Krayina Sırp Cumhuriyeti” adı altında işgal ettikleri bölgeyi geri almak üzere Fırtına Harekâtı’nı başlatmıştır. Fırtına Harekâtı’na kadar Krayinalı Sırplar Belgrad’dan aldıkları destekle Hırvatlara karşı başarılı bir şekilde direnebilmişti. Ancak 4-7 Ağustos 1995 tarihleri arasında gerçekleştirilen bu harekâtla Hırvatistan topraklarını işgalden kurtarmayı başarmıştır. Hırvat ordularının Knin şehrine girdiği 5 Ağustos tarihi Hırvatistan’da Zafer Bayramı olarak kutlanmıştır. Doğru yanıt D seçeneğinde verilmiştir.

Eylül 2020’ye değin Kosova’nın bağımsızlığını BM’ye mensup 196 ülke içinden 119’u tanımış fakat bu ülkelerden 13’ü siyasi sebeplerle tanıma kararını geri çekmiştir. Sırbistan’ın yanı sıra BM Güvenlik Konseyi üyesi iki ülke (Rusya ve Çin), AB üyesi beş ülke (Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, İspanya, Romanya, Slovakya, Yunanistan), Bosna-Hersek, Brezilya, Hindistan ve İran Kosova’yı tanımayan ülkeler arasında yer almaktadır. İtalya 21 Şubat 2008'de tanımıştır. Doğru yanıt A seçeneğinde verimiştir.

2001 yılında Makedonya’da Arnavutlar büyük bir ayaklanma başlatmışlardır. Makedonya’nın 1991’de bağımsızlığını ilan etmesinden itibaren burada yaşayan Makedonlar ve Arnavutlar arasındaki ilişkilerde çeşitli sorunlar yaşanmıştır. Arnavutlar başından beri Makedonya’nın siyasi hayatına katılmaktalarsa da sürekli olarak ayrımcılığa maruz kaldıkları düşüncesinde olmuşlardır. İki toplum arasındaki gerilimler en sonunda 2001 yılının başlarında silahlı çatışmaya dönüşmüştür. Doğru yanıt C seçeneğinde verilmiştir.

Soğuk Savaş’ta komünizmle yönetilmemiş tek Balkan ülkesi olan Yunanistan’da diğer ülkelerdeki siyasi ve ekonomik dönüşümler de yaşanmamış, Yunanistan bu durumun avantajıyla bölgede lider ülke olmak için girişimlerde bulunmuştur. Doğru yanıt D seçeneğinde verilmiştir.

Arnavutluk’ta 1990’lı yıllarda bankalardan daha yüksek getiri sağlayan, piramit sistemiyle çalışan şirketler ortaya çıkmıştır. Gelir düzeyinin düşük ve çalışma şartlarının zor olduğu ülkede bu şirketleri hızlı zengin olmak için bir fırsat olarak gören vatandaşlar ellerindekileri satarak bu şirketlere Arnavutluk’un toplam GSYİH’sının yarısı kadar para yatırmıştır. Ancak bu şirketlerin bazıları Ocak 1997’de iflas etmiş ve bu durum kısa zamanda ülke çapında isyanların başlamasına sebep olmuştur. Mart 1997’de Cumhurbaşkanı Berisha ülkede olağanüstü hâl ilan etmiş ancak özellikle Arnavutluk’un güney kesimlerindeki isyancılar ve çeteler kontrol altına alınamamıştır. Yaklaşık 2.000 kişinin hayatını kaybettiği olaylar, BM Güvenlik Konseyinin 28 Mart 1997 tarihli kararıyla Arnavutluk’a Alba Operasyonu adı altında bir barış gücünün gönderilmesinin ardından yatışmıştır. Doğru yanıt B seçeneğinde verilmiştir.

Voyvodina ve Kosova

25 Haziran 1991

Avrupa Topluluğu (AT)

Hırvatlar

Washington Antlaşması

Kosova Demokratik Birliği

Arnavutluk ve Makedonya

Sancak

2020

Bulgaristan

1990'lı yıllarda Türkiye'nin bölgede en fazla gerginlik yaşadığı ülke Yunanistan olmuştur. Türkiye ile Yunanistan arasında yaşanan en önemli sorunlardan biri 1950'lerden beri iki ülkenin en önemli gündem maddeleri arasında yer alan Kıbrıs sorunu olmuştur. Ayrıca Ege Denizi'yle ilişkili olarak kara sularının genişliği, kıta sahanlığının belirlenmesi, hava sahasının kontrolü ve Yunanistan'ın elindeki adaların uluslararası antlaşmalara aykırı olarak silahlandırması gibi hususlar iki ülke arasındaki ilişkilerin sürekli olarak gergin kalmasına sebep olmuştur. Batı Trakya'da yaşayan Türklerin sorunları, Fener Rum Patrikhanesinin statüsü ve Heybeliada Ruhban Okulunun durumu ve Yunanistan'ın Türkiye'deki terör örgütlerine destek vermesi gibi konular da Türkiye ve Yunanistan arasında tartışmalara sebep olmuştur. Doğru cevap D'dir.

Türkiye'nin Soğuk Savaş sonrası Balkanlar politikasında coğrafya, tarih, insan ve ekonomi olmak üzere, sabit olan dört temel faktörden söz edilebilir. Balkanların Türkiye'yi Avrupa'ya bağlayan bir köprü olması (coğrafya faktörü), ortak tarihsel miras (tarih faktörü), ayrıca bölgede önemli sayıda Türk ve diğer akraba toplulukların yaşıyor olması (insan faktörü), Türkiye'nin Balkanlara ilgi duymasının doğal sebepleridir. Bunların yanı sıra Türk iş adamlarının da bölgeye yönelik ilgisinin gittikçe artmakta olduğu görülmektedir (ekonomi faktörü). Doğru cevap E'dir.

Ocak 1996'da bir Türk kargo gemisinin Kardak Kayalıklarında karaya oturmasının ardından iki ülke savaşın eşiğine gelmiştir. Kriz uluslararası aktörlerin de araya girmesiyle çözümlense de Türkiye ile Yunanistan arasındaki gerilimli ilişkiler bir süre daha devam etmiştir. 1999 yılının ilk yarısında iki ülkenin dış işleri bakanları İsmail Cem ve Yorgo Papandreu, karşılıklı ilişkilerin geliştirilmesi yönünde "hassas diyalog" olarak bilinen süreci başlatmıştır. Doğru cevap D'dir.