BANKACILIK HİZMET ÜRÜNLERİ - Deneme Sınavı - 12

Opsiyon sözleşmesi, alıcı taraf açısından bir hak sağlamakta, buna karşılık satıcı tarafı, bu hakkı satan taraf olarak yükümlülük altına sokmaktadır. Alıcı taraf, opsiyon sözleşmesiyle tanınan hakkı satın alırken bir “opsiyon primi” ödemektedir.
Opsiyon işleminde, “Opsiyonu Alan Taraf” ve “Opsiyonu Satan Taraf” olmak üzere iki taraf vardır:
• Opsiyonu alan taraf, opsiyon primini ödeyerek bir hak satın alırken, sözleşmede belirtilen vade tarihinde bu hakkını kullanabilir. Opsiyon alan tarafın maksimum kaybı ödediği primle sınırlıdır.
• Opsiyon satan taraf, opsiyon alan tarafın hakkını kullanması durumunda yükümlülüğünü yerine getirmek zorundadır. Opsiyon satan tarafın maksimum kazancı, aldığı prim ile sınırlıdır.

Taraflar arasında serbestçe yapıldığı için karşılıklı güven gerektirir. Taraflardan birinin yükümlülüğünü yerine getirmeme riski, garanti altına alınmış değildir. Sözleşmede özel bir hüküm yoksa bir başkasına devredilemez. Devir koşulları sağlanmış olsa bile her sözleşme kendine özgü hükümler taşıdığından ve standart olmadığından devri kolay değildir.

Likidite Senetleri
TCMB tarafından, piyasadaki likiditenin düzenlenmesi ve açık piyasa işlemlerinin etkinliğini artırmak amacıyla çıkarılan para politikası aracı olan menkul kıymet niteliğindeki senetlerdir. TCMB tarafından 91 günü aşmayan vadelerde, iskontolu olarak çıkarılırlar.

Mevduat ürünlerinin yanı sıra bankalarca müşterilerine doğrudan ya da dolaylı olarak sunulabilen başlıca alternatif finansal yatırım ürünleri şöyle sıralanabilir:

Sermaye piyasalarında faaliyette bulunabilecek “sermaye piyasası kurumları” aşağıda gösterildiği gibidir:

Yatırım kuruluşları (Bankalar, Aracı kurumlar, vb.)

Kolektif yatırım kuruluşları (Yatırım Ortaklıkları, Yatırım Fonları)

Bağımsız denetim, değerleme ve derecelendirme kuruluşları

Portföy yönetim şirketleri

İpotek finansmanı kuruluşları

Konut finansmanı ve varlık finansmanı fonları

Varlık kiralama şirketleri

Merkezî takas kuruluşları

Merkezî saklama kuruluşları

Veri depolama kuruluşları

Kuruluş ve faaliyet esasları Kurulca belirle- nen diğer sermaye piyasası kurumları

Sermaye Piyasası Kanunu kapsamına giren yatırım hizmetleri ve faaliyetleri ise 6362 sayılı SPK Madde 37’de “Yatırım hizmetleri ve faaliyetleri” başlığı altında şöyle sayılmaktadır:

Sermaye piyasası araçlarıyla ilgili emirlerin alınması ve iletilmesi (Emir Aracılığı)

Sermaye piyasası araçlarıyla ilgili emirlerin müşteri adına ve hesabına veya kendi adına ve müşteri hesabına gerçekleştirilmesi (İşlem Aracılığı)

Sermaye piyasası araçlarının kendi hesabından alım ve satımı

Portföy yöneticiliği

Yatırım danışmanlığı

Sermaye piyasası araçlarının halka arzında yüklenimde bulunularak satışa aracılık edilmesi

Sermaye piyasası araçlarının halka arzında yüklenimde bulunmaksızın satışa aracılık edilmesi

Çok taraflı alım satım sistemlerinin ve borsa dışı diğer teşkilatlanmış pazar yerlerinin işletilmesi

Sermaye piyasası araçlarının müşteri namına saklanması ve yönetimi ile portföy saklanması

Kurulca belirlenecek diğer hizmet ve faaliyetlerde bulunulması

“Sermaye piyasalarında, Yatırım fonları, emeklilik fonları, menkul kıymetler yatırım ortaklıkları, girişim sermayesi yatırım ortaklıkları, gayrimenkul ya- tırım ortaklıkları, aracı kurumlar, bankalar, sigorta şirketleri, portföy yönetim şirketleri, kıymetli maden aracı kurumları ve yetkili müesseseler ile hesabında en az 1.000.000 Türk Lirası tutarında sermaye piyasası aracı ya da para bulunan gerçek ve tüzel kişiler; “Nitelikli Yatırımcı” sayılmaktadır.

Sermaye piyasası araçları ve bu araçlara ilişkin haklar, Merkezi Kayıt Kuruluşu tarafından bilgisayar ortamında; çıkaranlar, aracı kuruluşlar ve hak sahipleri itibariyle tutulmaktadır.

Altın bankacılığı olarak adlandırılan ve bankaların altınla bağlantılı işlemlere dayanan faaliyetleri başlıca şu hizmet ürünlerine dayanmaktadır:

Türev ürünler:

Swap

Forward

Future

Opsiyon

Opsiyon sözleşmeleri, opsiyonu alan tarafa belirli bir vadede ya da belirli bir vadeye kadar, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikteki bir sermaye piyasası aracını, bir malı, bir kıymetli madeni, bir dövizi bir ekonomik ya da finansal göstergeyi (endeksi), alma ya da satma hakkı veren; satan tarafı ise yükümlü kılan sözleşmelerdir.

BİAŞ / Borçlanma Araçları Piyasasında işlem konusu olan finansal araçlar şunlardır:

Devlet iç borçlanma senetleri

Likidite senetleri

Gelir ortaklığı senetleri

Gelire endeksli senetler

Banka bonoları

Özel sektör tahvilleri

Finansman bonoları

Varlık teminatlı menkul kıymetler

Varlığa dayalı menkul kıymetler

Kira sertifikaları

Repo, genellikle sabit getirili menkul değerlerin belirli bir tarihte, bugünden belirlenmiş bir fiyatla geri alınacağı taahhüdü ile satım işlemidir. Öte yandan sabit getirili menkul değerlerin, geri satmak taahhüdü ile alım işlemi ise ters repo olarak adlandırılır.

Ticari bankaların tüm sermaye piyasası işlemlerine yetkili kılınmamalarının en önemli nedenleri: finansal yatırım işlemlerinin ilgili yatırım alanında uzman personel ve özel yazılımlar gerektirmesi; ayrıca ve en önemlisi bu alanda finansal risk oranının çok yüksek olmasıdır.

Bankacılık yasasında bankaların yapabileceği işlemler arasında sayılmakta olmalarına karşın “Yatırım Danışmanlığı” ve “Portföy İşletmeciliği ve Yönetimi” hizmetleri sermaye piyasası yasası uyarınca bankaların yapamayacağı işlemlerdendir.

Yatırım kuruluşları ve portföy yönetim şirketlerinin yapabilecekleri bazı “Yan Hizmetler” de Sermaye Piyasası Kanunu 38. Maddesinde şöyle sayılmaktadır:

6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu hükümleri çerçevesinde İstanbul Menkul Kıymetler Borsa- sı A.Ş.’nin (İMKB) tüzel kişiliği sona erdirilerek 3.4.2013’ten geçerli olmak üzere “Borsa İstanbul A.Ş.” (BİST / BİAŞ) adıyla, yeni bir borsa olarak yapılandırılmıştır. İstanbul Altın Borsası A.Ş. ile İzmir Vadeli İşlemler ve Opsiyonlar Borsası A.Ş. aynı biçimde kapatılarak işlevleri BİAŞ’ne aktarılmıştır. BİST bünyesinde kurulan “Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası” ile “Vadeli İşlemler ve Opsiyonlar Piyasası”; İAB ile VOB yerine, aynı işlevleri sürdürmek üzere faaliyete geçmişlerdir. Böylece iki borsa kapatılarak BİAŞ’nin kapsamı genişletilmiştir.

Altın bankacılığı olarak adlandırılan ve bankaların altınla bağlantılı işlemlere dayanan faaliyetleri başlıca şu hizmet ürünlerine dayanmaktadır:

Günlük dilde kullanımı yaygınlaşmış ancak işlemleri henüz geniş kesimlere ulaşmamış olan foreks piyasalar (FX / Foreign Exchange); dövizlerin birbiri karşısında alınıp satıldığı piyasalardır.

Spekülasyon Amaçlı İşlemler: Fiyat hareketlerinden kazanç sağlamak üzere risk alınması işlemidir.