BANKACILIK HİZMET ÜRÜNLERİ

Ticari senetler metninde “emrine” ibaresi yazılmamış olsa bile özel bir sınırlama olmadıkça yasal olarak; emre yazılı senet hükmünde sayılmaktadırlar. Böylece ciro yoluyla kolayca devredilebilmektedirler.

Beyaz(açık) ciro;ciranta, senedin arka yüzüne herhangi bir isim belirtmeden sadece “ödeyiniz” ibaresini yazar ve imzalar; senedi teslim eder.

Beyaz ciro uygulamasında çek hamili; a. Ciroyu kendi adına veya diğer bir kişi adına doldurabilmekte, b. Senedi yeniden beyaz olarak ya da belli bir kişi belirleyerek tekrar ciro edebilmekte, c. Beyaz ciroyu doldurmaksızın ve tekrar ciro etmeksizin senedi başka bir kişiye doğrudan verebilmektedir.

Bankacılık uygulamasında genel olarak temlik cirosu; “X. Bankası emrine ödeyiniz. Bedeli alınmıştır.” biçimindeki bir kayıtla yapılmaktadır.

Bir poliçenin, üzerinde eksiksiz olarak bulunması gereken unsurlar yeni Türk Ticaret Kanunu’nun 671. maddesinde şöyle açıklanarak hükme bağlanmaktadır.

Poliçe;

a. Senet metninde “poliçe” kelimesini, senet Türkçe’den başka bir dille yazılmışsa, o dilde poliçe karşılığı olarak kullanılan kelimeyi,(Örneğin, İngilizce de “Bill of Exchange”)

b. Belirli bir bedelin ödenmesi hususunda kayıtsız ve şartsız havaleyi

c. Ödeyecek olan kişinin, “muhatabın” adını

d. Vadeyi

e. Ödeme yerini

f. Kime veya kimin emrine ödenecek ise onun adını

g. Düzenlenme tarihini ve yerini

h. Düzenleyenin imzasını, içerir.”

Bonoda tanzim tarihi esaslı şekil şartlarındandır. Eğer senette düzenlenme tarihi yoksa senet bono niteliği kazanamaz.

Bankalarda Senet Tahsil İşlemleri

Senetleri incelemeye (triyaj’a) tabi tutarak almak

Vadesine kadar saklamak

Borçlularına ihbarname göndermek

Vadelerini takip etmek

Yapılan tahsilatları müşterinin mevduat hesabına aktarıp değerlendirmek

Ödenmeyen senetleri, müşteri talimatı doğrultusunda protesto ettirerek yasal takip koşullarını hazırlamak

Ödenmeyen senetlerin müşterilere iadesi

Senet tahsil ücretlerinin alınması

Borçlu adreslerine göre bankanın diğer şubelerine göndermek

Senetlerin vadesini (ödeme gününü) izleyen iki iş gününde ödenmemeleri durumunda, noter aracılığıyla protesto edilmeleri gerekmektedir.

Çekin ibraz (sunum) süresi, belli coğrafi ölçütlere göre sınıflandırılmış olup aşağıda belirtildiği gibi farklılaşmaktadır.

Çekin keşide yeri ile muhatap banka şubesi farklı şehir sınırları içinde iseler: 1 ay dır.

19 Ocak 2018 tarihinde 30306 sayılı R.G.de yayımlanan 2018/1 sayılı TCMB Tebliği ile yapılan son değişikliğe göre bankaların karşılıksız çıkan her çek yaprağı için sorumlu olduğu bu tutar “1.600 (Bin altı yüz) Türk Lirası” dır. Bu tutar her yılbaşında yeniden belirlenmektedir.)

Başlıca ortak özellikler aşağıda
açıklandığı gibidir:
1. Biçim Koşulları: Ticari senetlerin her birinin kendine özgü biçimsel düzenlenme koşulları vardır. Senet metinlerinde bulunması
zorunlu unsurlar TTK’da sayılmıştır. Ayrıca çeklerle ilgili özel mevzuatta çeklerin boyutları ve baskı özellikleri ile kullanacak müşterilerin her birine özgü kişiselleştirilirlerken yazılması gereken bilgiler, taşımaları gereken kodlar gibi detaylar bile uygulama zorunluluklarının gereği olarak belirlenmektedir. Senetlerde aranan bu biçimsel koşular, senetlerin geçerliliğinin yanı sıra güvenilirlikleri açısından da önemlidir.
2. Müteselsil Sorumluluk Esası: Ticari senet üzerinde imzası bulunan; borçlular, kefiller, aval verenler ve cirantalar, senet bedelinin tamamından tek başlarına sorumlu olabilmektedirler. Senedi elinde bulunduran son kişi, borcun tamamının ödenmesi için imzası bulunanlardan herhangi birine başvurabilir.
3. İmzaların Birbirinden Bağımsız Sorumluluğu: Ticari senet üzerinde bulunan her imza, sahibini diğer imza sahiplerinden ayrı olarak
sorumlu kılmaktadır. Senet üzerindeki imzalardan herhangi biri, herhangi bir nedenle geçersiz olsa bile diğer imza sahiplerinin sorumluluğu bundan etkilenmeden sürer. Senet üzerindeki beyanlar, şerhler ve benzeri değişikler; sadece değişiklikten sonraki imzaları bağlar.
4. İbraz (Sunum) Zorunluluğu: Yasa gereği olarak, ticari senetlerde ödeme yeri borçlunun adresidir. Bir ticari senedin ödenmesi için
borçluya ikametgâhında ibraz edilmesi gerekir. Ticari senetler ibraz ve teslim edilmedikçe borcun ödenme zorunluluğu yoktur.
5. Yasal İptal Yöntemi: Ticari senetlerin yitirilmesi durumunda, iptal edilmeleri; tüm kıymetli evraklar için zorunlu olduğu gibi,
mahkemeye başvurularak gerçekleştirilmelidir. Aksi takdirde, borçlu ödeme yapmayabilir ya da iptal kararı olmadığından daha
sonra yitirilmiş senedi eline geçirmiş olan üçüncü kişilere tekrar ödeme yapmak durumunda kalabilir.
6. Özel İcra Usulüne Bağlılık: Ticari senetlerde borcun ödenmemesi durumunda, icra takibi diğer senetlere göre daha kolaydır.
Takip sürecinde, hem borçlunun itiraz olanakları daha sınırlı, hem de borçluya tanınan süre daha kısadır.
7. Emre Yazılı Senet Sayılmaları: Ticari senetler metninde “emrine” ibaresi yazılmamış olsa bile özel bir sınırlama olmadıkça
yasal olarak; emre yazılı senet hükmünde sayılmaktadırlar. Böylece ciro yoluyla kolayca devredilebilmektedirler.
8. Resmi Evrak Hükmünde Sayılmaları: Yasa gereği, ticari senetler üzerindeki sahtekârlıklar, resmi evrakta yapılan sahtekârlık hükmündedir. Özel evraklarda yapılan sahtekârlıklara göre daha ağır cezaları vardır.
9. Soyutluk: Ticari senetler, ortaya çıkmalarına neden olan ticari borç-alacak ilişkisinden bağımsızdırlar. Yani asıl borç ilişkisindeki
olası sakatlıklar ticari senetleri etkilemez, senetler ticari sorunlardan soyut olarak işlevlerini sürdürürler.

TTK’da ciro işlemlerini biçimsel açıdan sınıflandırmakta ve açıklanmaktadır. Buna göre ciro, tam ve beyaz olmak üzere iki şekilde yapılabilmektedir:

Ticari senetler, başlıca üç farklı amacı gerçekleştirmek üzere devredilmektedirler:
1. Bir ödeme yapmak,
2. Rehin edip karşılığında kredi kullanmak,
3. Tahsil edilmelerine yönelik hizmet sağlamak.

Ticari Senetlerde Amaçlar Açısından Cirolar üç türdedir. Bunlar;

Temlik cirosu

Rehin cirosu

Tahsil cirosu

Poliçe, üç taraflı bir borç-alacak ilişkisini düzenleyen ve özel biçim koşulları olan kıymetli evrak niteliğindeki bir ödeme aracıdır. Bu taraflar keşideci, muhatap ve lehdardır.

Poliçelere dayalı bankacılık işlemleri;

Kredi işlemleri

Tahsilat işlemleri

İskonto ve iştira işlemleridir.

Bonoda (Senette) iki taraf bulunmaktadır:
1. Borçlu (muhatap): Senedi düzenleyip imzalayan ve vadesinde bedelini ödeyecek kişidir. Senedin borçlusudur. Vadesinde ödemesi için kendisine ihbar çıkarılıp başvurulacağından aynı zamanda “muhatap” olarak anılmaktadır.
2. Alacaklı (lehtar): Alacaklı olması nedeniyle adına ve emrine senet yazılan kişidir. Yaptığı bir hizmet ya da sattığı bir mal nedeniyle doğan alacağını vadesi geldiğinde senedin bedelini tahsil ederek elde edecektir. Ama ilerde detaylı olarak açıklanacağı gibi banka kredileri, faktöring işlemleri ve ciro sistemi sayesinde vadesini beklemeksizin senedi paraya çevirme olanakları vardır.

TCMB’nın 17.12.2010 tarihli genelgesi gereğince, ödememe protestolarının, asgari bildirim limiti İki Bin Türk Lirasıdır.

Ticari senetlere ilişkin düzenlemeler kapsamında çekin hukuksal nitelikleri şöyle sayılabilir:
a. Çek, ticari senetler (Kambiyo Senetleri) arasında yer almakta; “Emre yazılı senet” niteliği taşımaktadır. Uygulamada “nama” ya da
“hamiline” olarak da yazılabilmektedir.
b. Çek, bir kıymetli evraktır.
c. Çek, özel bir havale niteliği taşımaktadır.
d. Çek, düzenlenmesini gerektiren ödeme ilişkisinden soyut olarak ciro yoluyla devredilerek işlevini sürdürür.

Bir banka şubesindeki hesap üzerine yazılmış olan çeklerin ödenmesine ilişkin işlemler, çekin ibraz edildiği yere göre farklılıklar gösterir. Üç ayrı ibraz ve ödeme yeri söz konusu olabilmektedir:
1. Hesabın bulunduğu şube
2. Aynı bankanın bir başka şubesi
3. Başka bir banka aracılığıyla takas

Soyutluk: Ticari senetler, ortaya çıkmalarına neden olan ticari borç-alacak ilişkisinden bağımsızdırlar. Yani asıl borç ilişkisindeki
olası sakatlıklar ticari senetleri etkilemez, senetler ticari sorunlardan soyut olarak işlevlerini sürdürürler.