BANKALARDA KREDİ YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 11

Bankaların faiz veya faiz ve komisyon karşılığında, belli bir vadeye bağlı olarak ödünç para verilmesi şeklinde nakit olarak kullandırdıkları krediler nakdi krediler olarak tanımlanmaktadır.

Gayrinakdi kredide faiz yürütülmemekte, bankalarca sadece komisyon alınmaktadır.

Gayrinakdi krediler ise, bir işin yapılmasını, bir malın teslimini veya bir borcun ödenmesini taahhüt eden kimselerin bu taahhütlerini, belirlenen koşullara uygun olarak yerine getireceklerini veya borçlandıkları paraları vadelerinde ödeyeceklerini taahhüt etmek amacıyla banka tarafından karşı tarafa hitaben garanti verilmesi şeklinde kullandırılan krediler olarak tanımlanmaktadır. Gayrinakdi kredide faiz yürütülmemekte, bankalarca sadece komisyon alınmaktadır.

Teminat mektupları, bankaların yurt içinde ve yurt dışında bulunan gerçek ve tüzel kişiler lehine bir malın teslimi, bir işin yapılması veya bir borcun ödenmesi gibi benzer konularda, muhatap kuruluşa (mektubun verildiği kişi) hitaben verdikleri ve borcun lehtar (lehine mektup tanzim edilerek kefil olunan kişi) tarafından yerine getirilememesi halinde mektup tutarının banka tarafından ödenmesi taahhüdünü içeren krediler olarak tanımlanmaktadır.

Vadesiz teminat mektupları, üzerinde geçerlilik süresi bulunmayan teminat mektuplarıdır. Devlet İhale Yasasına göre resmî dairelere hitaben verilecek geçici ve kesin teminat mektuplarının vadesiz düzenlenmesi zorunluluğu vardır.

Banka, bir kimseye açtığı gayrinakdi kredi (teminat mektubu kredisi) sonucu kredi alanın talebi üzerine, -kendi lehine veya üçüncü bir kişi lehine muhataba bir teminat mektubu verir. Banka ile lehine kredi açılan kişi arasında uygulamada kontrgaranti sözleşmesi olarak adlandırılan bir sözleşme imzalanır.

Akreditif Amiri; Akreditifi açtıran, akreditif talimatını veren alıcı ya da ithalatçı konumundaki gerçek veya tüzel kişidir.

Akreditif: sorumluluk kıstası açısından dönülebilir ve dönülemez, ödeme sorumluluğu açısından teyitli ve teyitsiz banka uygulamasında kullanış amacı açısından yenilenen (revolving) ,sırt sırta, devredilebilir, ödeme şekline göre ise kırmızı ve yeşil kayıtlı gibi isimlerle adlandırılan ödeme şeklidir.

İhracatçı ile ithalatçı arasında süreklilik arz eden hukuki işlemlerde devamlı mal sevkiyatı ve buna bağlı olarak ödemenin gündeme geldiği hallerde taraflar yenilenen akreditifi tercih etmektedirler.

 

Prefinansman kredisi, ihracat ve döviz kazandırıcı faaliyetlerle ilgili mal ve hizmet alımlarının finansmanında kullanılmak üzere firmaların bizzat yurt dışındaki alıcıdan veya uluslararası finans kurumlarından sağladıkları, döviz ya da efektiflerin Türkiye'deki bankalar aracılığıyla (garanti verilerek veya verilmeyerek) yurda getirilerek Türk lirasına çevrilip (istisnalar hariç) azami 18 ay vadeli kullandırılan kredilerdir.

Gayrinakdi krediler ise, bir işin yapılmasını, bir malın teslimini veya bir borcun ödenmesini taahhüt eden kimselerin bu taahhütlerini, belirlenen koşullara uygun olarak yerine getireceklerini veya borçlandıkları paraları vadelerinde ödeyeceklerini taahhüt etmek amacıyla banka tarafından karşı tarafa hitaben garanti verilmesi şeklinde kullandırılan krediler olarak tanımlanmaktadır. Gayrinakdi kredide faiz yürütülmemekte, bankalarca sadece komisyon alınmaktadır. Gayrinakdi kredilerde bankalar, muhatap şahsa veya resmi ve özel kuruluşlara karşı, müşterisinin taahhüdünü yerine getirmemesi veya borcunu ödememesi halinde, belirlenmiş olan tutarın ödenmesini kabul etmektedir. Bankanın kabullenmesi, ileriye yönelik bir taahhüt olup, kabul anında banka kasasından herhangi bir ödemede bulunmamaktadır. Ödeme, ancak kredili müşterinin kendisine verdiği taahhüdü yerine getirmediğinde, muhatabın bankaya başvurması halinde, gerçekleşmektedir. Gayrinakdi kredilerde banka girdiği riske karşılık nakit kredilerde olduğu gibi faiz yerine komisyon almaktadır.

Yasal bir tanımı  bulunmamasına rağmen, Bankacılık Kanunu’nun 48. maddesinde “…teminat mektupları, kontrgarantiler, kefaletler, aval, ciro kabul gibi gayrinakdi krediler”  denilerek örnekleri sayılmış  ve gayrinakdi krediler, kredi kullanan tarafın yararlandığı  finansman araçları  arasında yer almıştır.

Teminat mektupları geçerli oldukları sürelere ve bankanın yükümlü olduğu meblağa göre üç bölümde toplanmaktadır.

Avans teminat mektupları, müteahhit ve imalatçıların kamu veya özel ihalelerini kazanmaları halinde işe başlamaları için peşin avans miktarının bir banka tarafından garanti edilmesidir. Müteahhit sözleşme hükümlerine göre taahhütlerini yerine getirdikçe avans, hak edişlerinden mahsup edilmek şeklinde geri alınmaktadır.

Geçici teminat mektupları, mektup metninde belirli bir süre için geçerli olduğu belirtilerek düzenlenen teminat mektuplarıdır. Geçici teminat mektupları, bir ihaleye katılmak için ihale makamına hitaben verilmektedir. Geçici teminat mektubu ile lehtar, ihale üzerinde kaldığı takdirde ihale ile ilgili sözleşmeyi imzalayacağı ve kesin teminat mektubu vereceğini garanti etmektedir. Geçici teminat mektubu kesin teminat mektubunun yerini almamaktadır. Muhatap, sözleşmeyi imzalayan ancak kesin teminat vermeyen lehtara iş yaptırdığında geçici teminat mektubun geçerliliğini kaybetmektedir. Lehtarın işi sözleşmeye uygun yapmaması halinde muhatap, geçici teminat mektubunun paraya çevrilmesini isteyemez. Taahhüdün gereği gibi yapılmaması riski ancak kesin bir teminat mektubu ile karşılanabilmektedir.

Uluslararası ticarette ortaya çıkan riskleri ortadan kaldırmak ve azaltmak için güvenli bir ödeme aracı olarak akreditif ortaya çıkmıştır.

Uygulamada çeşitli akreditif türleri mevcuttur. Akreditif sorumluluk kıstası açısından dönülebilir ve dönülemez akreditif,  ödeme sorumluluğu açısından teyitli ve teyitsiz akreditif, banka uygulamasında kullanış amacı açısından yenilenen akreditif, sırt sırta akreditif, devredilebilir akreditif, ödeme şekline göre kırmızı ve yeşil kayıtlı akreditif, garanti akreditif olarak sınıflandırılır.

Garanti akreditifleri teminat mektubu hükmünde olup, diğer akreditiflerden en önemli farkları, belirli bir hizmetin yerine getirilmemesi halinde ödeme taahhüdü içermeleridir. Yeşil kayıtlı akreditifte ihracatçı sözleşmede tespit edilmiş olan belli bir miktarı avans olarak almaktadır. Kırmızı ve yeşil kayıtlı akreditifler, peşin ödemeli akreditifler
olarak ifade edilse de bu akreditiflerde mal bedelinin belli bir kısmının belgelerin ibrazından önce
ödenmesi söz konusudur. Devredilebilir akreditifte, lehine akreditif açılan ihracatçı, kendi ülkesindeki üçüncü bir şahsa, akreditifte adı geçenden başka ikinci ya da daha fazla ihracatçıya akreditifi devredebilir. Karşılıklı akreditif, transit ticarette kullanılan ve birbirinden bağımsız iki ayrı akreditif işleminden oluşan bir şeklidir.

Transit ticarette kullanılan birbirlerinden bağımsız olan akreditif türü sırt sırta akreditiftir.

Dönülemez akreditif, belgeler talimata uygun şekilde ve süresi içinde ibraz edildiğinde bankanın bedeli ödemekle yükümlü olduğu, akreditifi değiştirme veya ondan dönme hakkına sahip olmadığı akreditif türüdür.