BANKALARDA KREDİ YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 21

Verimlilik ilkesi kaynak yaratabilecek kredilere ve müşterilere öncelik verilmesi, özellikli kredilerin en fazla verimi (getiriyi) sağlayacak müşterilere kullandırılması (Eximbank kredileri gibi), kredilendirilen firmaların verimli işlemlerinin (başta nakit akışı) bankada toplanmasına çalışılması, kredileri firmaya faizle beraber komisyon ve bankacılık hizmet gelirlerinden yararlanılacak şekilde kullandırılması gibi konuları kapsamaktadır.

Ticaret Bankalarının Fon Kullanım Alanları

Ticari bankalarının fon kullanım alanları ise şunlardan oluşmaktadır:

• Krediler: Genellikle imza ya da maddi bir teminat karşılığı verilen nakdi krediler olarak ve garanti belgeleri ve teminat mektupları olarak verilen gayri nakdi krediler şeklinde sınıflamak mümkündür.

• Menkul değer plasmanları: Kamu ya da özel hisse senedi ile genellikle tahvil ve bono olarak piyasada alınıp satılan borç senetlerine yapılan plasmanlardır.

• İştirakler: Diğer şirketlere ortak olmalarıdır.

• Gayri menkul edinimi: Genel merkez ya da taşra teşkilat binalarına bizzat sahip olabilirler ya da diğer gayri menkulleri edinebilirler. Bu durum özellikle kredi riskinin arttığı dönemlerinde haciz yoluyla da ortaya çıkabilir.

Bireylerin mal ve hizmet ihtiyaçlarının giderilmesine yönelik olarak kullandırılan bireysel krediler önceleri diğer finansal kuruluşlar tarafından verilirken 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ticari bankaların bireysel kredilere yönelmeleri, bu kuruluşların bireysel kredilerde önemli bir pay elde etmesine neden olmuştur. Ticari bankaların yanısıra, bireysel kredi verme yetkisi olan diğer finansal kuruluşlar ise sırasıyla taksitli satış finansman şirketleri, kredi birlikleri, tasarruf ve kredi kurumları, tüketici finansman şirketleri ve tasarruf bankaları ve sigorta şirketleridir.

Para politikaları bireysel kredi talebi üzerinde de etkilidir. Para otoriteleri tarafından uygulanacak politika faiz oranı artırımı gibi bir daraltıcı para politikası uygulaması ilk dönemde kredi talebini etkilemeksizin kredi kuruluşları tarafından arz edilen bireysel kredi miktarını düşürecektir. Sonraki dönemde ise kredi talep eden bireyler politika faiz oranlarında meydana gelen artırımlara tepki vererek kredi taleplerini azaltacaktır. Bireysel kredi talebini etkileyen bir diğer faktör ise tüketici güven endeksidir. Bireylerin ekonominin gidişatına duydukları güveni gösteren endeks, bireylerin iş, istihdam ve gelir olanakları ile ilgili şu anki ve ileriye yönelik beklentileri hesaba katılarak oluşturulmakta ve endeks değeri yükseldikçe bireylerin kredi talebinde artış görülmektedir.

Finansal sistemin gelişmişliğine bağlı olarak değişkenlik gösteren rekabet ortamı hem kredi talebini hem de kredi arzını etkilemektedir. Rekabet ortamı kredi kullanma maliyetini düşüreceğinden dolayı bireyin kredi kullanması kolaylaşacak ve böylece kredi talebinde olası bir artışa sebebiyet verecektir. Bunun yanında yasal düzenlemeler, cari enflasyon oranı ve ileriye yönelik beklentiler de kredi maliyetlerini üzerinde etkili olan diğer faktörler arasında sayılabilir. Yasal düzenlemeler, kredi kuruluşlarının arz ettiği bireysel kredi miktarını doğrudan etkilemektedir. Bu düzenlemelerin bireysel kredi piyasaları üzerindeki etkisi ise farklı yollardan olmaktadır. Örneğin düzenlemeler ile piyasada meydana gelen daralma kredi kuruluşlarının faaliyet alanını daraltırken, maliyetleri artırmakta ve böylece bireylere sunulan kredi hizmetini kısıtlamaktadır. Öte yandan bireyler de birçok bürokratik işlem ile uğraşmak zorunda kaldığı ya da artık krediye erişemeyeceğine yönelik bir beklenti içine girdiği için kredi talebini azaltmaktadır

*Tüketici finansman şirketleri diğer kredi kuruluşları için küçük miktarlı ve kârlı olmayan kredi taleplerini karşılamak amacıyla kurulmuş şirketlerdir. Bu şirketler küçük miktarlı, fakat daha yüksek riskli kredi arz etmektedirler. Tasarruf bankaları ve sigorta şirketleri de son dönemde artan bireysel kredi taleplerini karşılamak amacı ile konut ve taşıt kredisi arz eden kuruluşlardır.

Taksitli ihtiyaç kredileri konut ve taşıt dışında diğer mal ve hizmet alımları sırasında bireylerin ihtiyaç duydukları finansman kolaylığı sağlaması amaç ve gerekçesi ile verilmektedir. Taksitli ihtiyaç kredileri de ipotek karşılığı/otomobil rehin karşılığı taksitli ihtiyaç kredisi, eğitim kredisi, V.İ.P. kredisi, bireysel işyeri edinme kredisi ve eğitim kredisi gibi farklı uygulamalardan oluşmaktadır.

Kredi kuruluşları tarafından kullandırılacak azami kredi, başvuruda ibraz edilen fatura bedelinin % 80’i kadardır.

Konut kredilerinden farklı olarak mortgage bir kredi değil, hukukî bir dokümandır. Konut kredisinin mortgage olarak adlandırılabilmesi için ise ikincil piyasalar aracılığı ile sermaye piyasalarından fonlama yapılıyor olması gerekmektedir.

Son dönemde ülkemizde de yaygın olarak kullanılmaya başlayan mortgage sistemi aslında ipotek teminatına dayalı konut kredisi alacaklarının ikincil piyasalarda menkul kıymet olarak ihracı ile sermaye piyasalarından fon temin etme esasına dayalı konut finansman sistemi olarak tanımlanmaktadır. Konut kredilerinden farklı olarak mortgage bir kredi değil, hukukî bir dokümandır. Konut kredisinin mortgage olarak adlandırılabilmesi için ise ikincil piyasalar aracılığı ile sermaye piyasalarından fonlama yapılıyor olması gerekmektedir.

Mortgage sisteminin tüketiciler başta olmak üzere kredi kuruluşları ve finansal piyasalara sağladığı faydalar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

1. Finansal derinleşmenin göstergelerinden olan fonların reel kesime aktarılma oranı ve finansal piyasalardaki araç ve kurum çeşitliliğine yol açmasından dolayı finansal piyasaların derinleşmesine, büyümesine ve dolaylı olarak ekonomik kalkınmaya destek olmaktadır.

2. Finansal sektöre fon sağlayarak gayrimenkul yatırım ortaklıklarının daha sağlıklı büyümesine yol açmaktadır.

3. Gayrimenkul yatırım ortaklıkları mortgage sisteminin sağlayacağı kaynaklarla menkul kıymetleştirme veya sermaye artırımı yapmak suretiyle halka açılmakta ve büyümektedir.

4. Konut sektörünün finansal sektörle bağlantısının kurulması inşaat sektörüne ait vergi kayıplarının azalmasına yol açmakta, kayıt dışı gelirler mortgage sistemi sayesinde kayıt altına alınmaktadır.

5. İkincil piyasalar sayesinde mortgage kredisi kullanımına ayrılmış öz kaynakların verimli değerlendirilmesi sağlanmaktadır.

6. Menkul kıymetleştirmeye konu mortgage havuzunun çok sayıda kredinin katkısı ile oluşması kredilerin gayrimenkul tahsisi nedeniyle düşük riskli menkul kıymetlerin yaratılmasına imkân tanımaktadır.

7. Mortgage sistemi ile birlikte inşaat sektöründeki canlanma beraberinde iki yüzden fazla alt sektörün canlanmasına neden olmaktadır.

8. Mortgage sisteminin reel ekonomide oluşturduğu canlılık ekonomik kalkınma ve işsizliğin azaltılmasında önemli rol oynamaktadır.

9. Mortgage sisteminin yapılarda standardizasyonu bir ön şart olarak sunması kaçak yapılaşmayı ve niteliksiz konut üretimini azaltmaktadır.

Kredi kartı, bankalar ve kart çıkartmaya yetkili kuruluşların müşterilerine belirli limitler dâhilinde açtıkları krediler ile nakit kullanmaksızın mal ve hizmet alımı, nakit kredi çekme imkânı sağlamak için verdikleri ödeme aracı olarak da tanımlanmaktadır. Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere kredi kartları bireylere verilen bir kredi tipidir.

Sunulan bu kredi hizmetinin bir dizi özelliği vardır. Bunlardan ilki gayri nakdi kredi olma özelliğidir. Kart hamiline tahsis edilen limit harcama yapılıncaya kadar gayri nakdi kredi niteliğindedir. İkinci özelliği ise kartın nakdi kredi niteliğidir.

Kredi kartı sahibinin kartını kullanarak yaptığı harcama banka tarafından üye işyerlerine ödendiği anda nakdi krediye dönüşmektedir.

Kredi kartı hizmetinin son özelliği ise döner kredi niteliğinde olmasıdır. Belirli bir limite kadar cari hesap ilişkisi şeklinde işleyen ve defalarca kullanılıp geri ödenen krediye döner kredi denmektedir. Kredi kartı uygulamasında da kart çıkaran kuruluş kart sahibi için ödeme gücü ile orantılı bir kredi limiti belirlemektedir. Kart sahibi bu limite kadar kullanmış olduğu krediyi geri ödediği sürece kart sahibine yeniden aynı limite kadar limit tahsis etmektedir. Bu özelliği ile kredi kartları da tipik bir döner kredi uygulamasıdır.

Bireyin sıfır kilometre bir taşıt almak için yapacağı kredi başvurusunda kredi kuruluşu taksitli ihtiyaç kredisi başvurusunda istenen belgelere ek olarak,

1. Araç rehini,

2. Kefalet (Asgarî bir adet),

3. Gayrimenkul ipoteği,

4. Nakit, TL mevduat ya da döviz tevdiatının rehinlerinden birisi istenmektedir.

Bireysel kredilerin satıcılara getirdiği avantajlardan da bahsetmek mümkündür. Kredi kullanımı sonucunda satış yapan firmaların ticaret hacimlerinde artış olacağı açıktır. Ayrıca ekonominin genelinde bu satışlar yolu ile canlılık olacaktır. Bireysel kredilerin peşin satışları artıracağından dolayı satıcıların kâr marjları artacak ve bu yolla vergi yükümlüklerinde bir miktar artışa neden olacaktır. Böylece devletin bütçe gelirleri üzerinde pozitif etki olmaktadır. Firmaların satış devri hızlanarak likidite sorunları giderilmiş olmaktadır. Firmaların peşin satış yapması nakit akımlarının da güçlenmesine sebep olarak firmanın gelişmesine katkıda bulunmaktadır.

Kredi riski, en basit anlamıyla, bir bankanın lehdar kredi müşterisinin, ya da kendisiyle bir anlaşmaya taraf olanın, anlaşma koşullarına uygun biçimde yükümlülüklerini karşılayamama ihtimalidir.

Kredi risk yönetiminin amacı uygun parametreler içinde bankanın maruz kalabileceği riskleri yöneterek bankanın risk ayarlı kazancını azamiye çıkarmaktır. Her bir ülkenin bankacılık sektörünün kontrolü,

Riskin iki bileşeni vardır. İki bileşen aynı anda mevcut değilse riskin varlığından söz edilemez. Bunlar; belirsizlik ve korunmasızlıktır.

Risk, bir işleme ilişkin bir parasal kayıp, gider ya da zararın ortaya çıkması ile elde edilebilecek iktisadi faydanın azalması ihtimalidir.

İktisadi hayatın ve bankanın yaşadığı olağanüstü durumlarda bankanın karşı karşıya kalabileceği zarar büyüklüğünü önceden öngörebilmek, ölçebilmek ve olağanüstü durumlara hazırlıklı olmak ve risk ortaya çıktıktan sonra da, normale dönmeye yönelik stratejiler geliştirmeye risk yönetimi denmektedir.

Bankalarda risk yönetiminin kapsamı aşağıdaki gibi sıralanabilir: • Zararların oluşmasını öngörmek ve bunları engelleyecek önlemleri almak. • Oluşabilecek zararları ölçmek. • Üst yönetimi bilgilendirme sistemini oluşturmak. • Oluşan riskin doğuracağı hasarı asgari düzeyde tutmaya yönelik tedbirler almak. • Hızlı karar almayı gerektiren sistemleri kurmak.

Likidite riski, bir bankanın fon girişi ile fon çıkışı arasındaki dengeyi sağlayamaması durumunda ortaya çıkar.

Sendikasyon kredisi uluslararası piyasalarda çok farklı ülkelerden çok sayıda bankanın bir lider banka öncülüğünde bir araya gelip konsorsiyum oluşturarak örneğin Türkiye’deki bir bankaya kredi vermesidir.