BİLGİ EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 5

Piyasa ekonomisinde rekabetin önkoşulları 4 ana grupta toplanır:

Rekabet düzenini oluşturan şekli-yasal düzenlemeler,

Rekabetin işlerliğini sağlayan motivasyon ve uyarı unsurları (sprit of competition),

Rekabete uygun ortam ve iklimin (özgürlük ortamının) varlığı,

Rekabete uygun politikaların bulunması.

Başta A.Smith olmak üzere klasik iktisatçılar rekabeti, bireysel özgürlüğü ana amaç gösteren serbest rekabet olarak ele aldılar.

Özellikle Walras ve Marshall ile model kurmaya dönüşen Neo-Klasik fiyat teorisi, klasik ekonominin yeni bir versiyonudur. Klasiklerin serbest rekabet görüşü, Neo-Klasiklerde “tam rekabet” modeline dönüştü. “İdeal bir durum” olarak varsayılan tam rekabetin oluşum koşulları Neo-Klasikler tarafından araştırma konusu yapıldı. Tam rekabet, aşırı karların olmadığı, maliyetin bir unsuru olarak normal karın var olduğu, statik bir denge durumu olarak tanımlandı.

Clark daha ileri çalışmalarında, tam rekabetin ideal durum olduğu tezini terk ederek, etkin rekabet (effective competition) kavramına yöneldi. Bu yaklaşım, Schumpeter’in yenilikçilik tezine dayanır. Etkin rekabet, daha kaliteli bir ürünü daha ucuza sunma yarışı olarak tanımlanabilir. Bunun için firmalar rekabet baskısı yaratan ortamda başarı ve yeniliğe yönlenirler.

ulusal rekabet avantajlarını dört temel belirleyen içinde inceleme konusu yapar. Bunlar,

Faktör Koşulları,

Talep Koşulları,

Bağlantılı ve Destek Endüstriler,

Firma Stratejisi, Endüstriyel Yapı ve Rekabettir.

Faktör Güdümlü Gelişme Aşaması

Bu aşamada ekonomik gelişme, ülkenin temel üretim faktörleri olan doğal kaynaklarla, yetersiz düzeydeki sermaye birikimi ve yarı uzmanlaşmış işgücü donatımına dayalı olarak gerçekleşir. Rekabet avantajı, bazı üretim faktörlerinin göreli ucuzluğudur. Avantajın kaynağı temel üretim faktörleridir. Bu aşamada ürün, üretim süreci ve teknoloji açısından rekabet avantajları yoktur. Sadece ucuz faktör maliyetinden dolayı fiyat rekabetine girişebilir.Teknoloji, ülke içinde üretilmez. Dışarıdan ithal edilir; yabancı sermayeye ihtiyaç duyulur. Gelişmiş ürün dizaynı taklitle ve ileri teknoloji ise ancak dış yatırımlarla ülkeye gelir. Ekonomi dünyadaki dış dalgalanmalardan, örneğin döviz kuru değişimlerinden güçlü olarak etkilenir. Bu aşamada sektörlerde verimlilik düşüktür.

ilkel toplumlarda üretmesini bilmeyen, doğada hazır bulduklarını tüketen göçebe toplumlardır.

Birinci sanayi devrimi (Endüstri 1.0): İlk endüstriyel devrim su ve buhar gücünün daha verimli kullanılmasını sağlayan mekanik tezgâhların 18. yüzyılın sonunda bulunmasıyla başlamış, demiryollarının inşası ve buhar makinesinin devr ye girmesiyle mekanik üretime öncülük etmiştir.1712 yılında Thomas Newcomen tarafından icatedilen buhar makinesinin James Watt tarafından daha sonraki yıllarda geliştirilmesiyle buhar maki- nesi sanayiye uygulanabilir hale gelmiştir. Buhar makinesinin 1784 yılında dokuma tezgâhlarında kullanılmasıyla üretim sürecinde çeşitli aşamaları tamamlayacak biçimde birbiriyle bütünleşmiş bir düzene geçilmesi birinci sanayi devrimi olarak kabul edilmektedir. Tekstil sanayiinde başlayan bu değişim başta kimya sanayii olmak üzere diğer sanayi dallarına hızla yayılmıştır. Demiryolu ağının yaygınlaşması bu devrimin de yaygınlaşmasına yol açmıştır. Endüstri 1.0 üretimin makineleşmesi ve elde edilen ürünlerin demiryolu ağlarıyla tüketim merkezlerine taşınması olarak tanımlanmaktadır.

Sosyal eşitlik amacı; farklı bölgelerde yaşayan gruplar arasındaki eğitim farklarını azaltıp, eğitimden yararlanmada fırsat eşitliğini sağlayarak gelir farklılıklarını en aza indirmek ve temel insan haklarından biri olan temel eğitimden her bireyin faydalanabileceği bir ortam yaratmaktır.

Eğitim bir mal olarak kabul edilmektedir. Eğitimin bir mal olarak kabul edilmesi beraberinde eğitimin bir tüketim malı mı yoksa yatırım malı mı olduğu veya kamu malları teorisi açısından kamusal mal özellikleri ve yarattığı dışsallıklar tartışılır olmuştur.

Eğitimin hem maliyetlerini yüklenen hem de getirilerini elde eden iki kesim bulunmaktadır. Bunlar bireyler ve toplumdur. Bu nedenle eğitimin hem bireysel maliyetlerinden hem de devlete olan sosyal maliyetlerinden, getirileri hususunda da özel getirilerinden ve sosyal getirilerinden bahsetmek mümkündür.

Ekonomik rekabet, piyasalarda ekonomik amaç ve çıkarlarını gerçekleştirmek isteyen ekonomik birimler arasında, zaman içinde ortaya çıkan bir yarış ve karşıtlık şeklindeki ilişki sürecidir. Rekabetin sürükleyici unsuru, tarafların bireysel ekonomik çıkar, yarar ve avantajlarıdır. Rekabet ayrıca, arz ve talep rekabeti olarak da ayrılır. Bir zaman süreci içinde ortaya çıkan rekabet: 
• Arz ve talep arasında uyum süreci,
• Teknik gelişmeyi yaratan bir yenilik süreci,
• Piyasada başarılı olmayanları ayıklayan bir ayıklama süreci ve
• Piyasa fiyatının, sosyal açıdan zorunlu olan maliyetlere yaklaşmasını sağlayan bir sosyal düzenleme sürecidir. 
Rekabet, konusu itibariyle fiyat rekabeti, kalite rekabeti ve ürün rekabeti olarak ortaya çıkar. 

Cevap A şıkkıdır.

Rekabetin fonksiyonları toplumsal ve ekonomik olmak üzere ikiye ayrılır:
• Rekabetin Toplumsal Fonksiyonu; rekabetin toplumsal işlevi, ekonomik davranış, karar ve seçme özgürlüğünü korumaya yöneliktir. Hatta rekabet özgürlüğü, bazı neo-klasik çevrelerde rekabetin tek ve temel unsuru olarak görülür.
• Rekabetin Ekonomik Fonksiyonu; Rekabetin ekonomik fonksiyonları ise çeşitlidir. Ekonomiyi
Yönlendirme Fonksiyonu; piyasaların, malların kıtlık derecesini gösterme, başarısızları ayıklama
ve koordinasyon fonksiyonları ile birlikte gerçekleşir. Kaynak Dağılım Fonksiyonu; üretim faktörleri ve teknolojinin etkin biçimde dağılımı ile rasyonelleşmeyi sağlamaya yöneliktir. Yenilik ve
Teknik Gelişmeyi Sağlama Fonksiyonu; yenilik baskısı yaratan rekabet ile bilgi ve teknik gelişmenin yayılması ile gerçekleşir. Bu sayede monopol durumu sona erer. Konjonktürel Gelişmelere
Uyum Fonksiyonu; rekabet sayesinde işletmeler, ekonominin iç ve dış nedenlerle gündeme gelen
değişime hızlı uyum esnekliğini artırır ve ekonomik krizler daha hafif atlatılabilir. Gelir Dağılım Fonksiyonu; faktör piyasalarında, ekonomik başarıya göre ücret alınmasını sağlayan rekabet,
karaborsa, haksız kazanç vb. gelirlerin ortadan kalkmasına yol açar. Ekonomik Gücün Sınırlandırılması ve Kontrolü Fonksiyonu; rekabet, ekonomik gücün sınırlandırılması ve kontrolü için
sosyal bir yöntem olarak ortaya çıkar. İşte bu fonksiyonları yerine getiren rekabet türü, “etkin”,
”fonksiyonel” veya “başarı” rekabeti olarak adlandırılır.

Cevap C şıkkıdır.

Statik yaklaşımların aksine, yenilikçi dinamik yaklaşımlar, ölçeğe göre artan getiriye yol açar. Üretim
faktörlerinin kalitesinde ortaya çıkan sürekli yenilikler yoluyla verimlilik sürekli artar. Porter (1990: 72 ve 127), bu unsurların sistematik olarak ortaya çıkabilmesi için, ulusal rekabet avantajlarını dört temel belirleyen içinde inceleme konusu yapar. Bunlar,
• Faktör Koşulları,
• Talep Koşulları,
• Bağlantılı ve Destek Endüstriler,
• Firma Stratejisi, Endüstriyel Yapı ve Rekabettir. 

Cevap C şıkkıdır.

Dijital bölünme: 

Bilgi ekonomilerinin kurulumu bağlamında gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki uçurumun büyümesini ifade eden kavramdır.