ARAŞTIRMALARIN PLANLANMASI

Nicel araştırmaların planlanmasında aşağıda sıralanan aşamalar göz önüne alınır.
1. Problemin seçilmesi ve hipotezlerin ifade edilmesi
2. Araştırma modelinin oluşturulması
3. Veri toplama
4. Verilerin kodlanması ve analizi
5. Bulguların yorumlanması
6. Raporlaştırma

Problem seçiminde göz önünde bulundurulan genel ölçütler; çözülebilirlik, önemlilik, yenilik
ve etik kurallara uygunluktur.

Yenilik: Bulunan sonuçları doğrulamak veya yanlışlamak için yapılan yineleme çalışmaları dışında daha önce cevabı bulunmuş araştırma sorularının tekrar çalışılması bilime
yeni bir katkı getirmez.

Problem seçimindeki özel ölçütler; alanda yeterlik, yöntem ve tekniklerde yeterlik, veri
toplama izni, zaman ve olanak yeterliği ile ilgi yeterliğidir.

Alanda yeterlik: Araştırmacı çalışmak istediği problem durumuna ilişkin alanında yeterli bilgi ve beceriye sahip olmalıdır.

Araştırmacı için en güç aşamalardan biri olan problem seçiminde farklı kaynaklardan
yararlanılabilir. Bunlardan bazıları (Erkuş, 2005; Gay, 1987):
• Son yapılan çalışmaların doğurguları, önerileri
• Öne sürülen bir kuramın test edilmesi
• Bilimsel tartışmalar, fikir alışverişleri
• Günlük gelişen beklenmedik olaylar
• Öznel yaşantılar (araştırmacının bir olayın kimsenin göremediği nedenini bulduğunu düşünmesi)

İyi bir problemin özellikleri şu şekilde sıralanabilir (Altunışık, Coşkun, Bayraktaroğlu
ve Yıldırım, 2005; Büyüköztürk, Çakmak, Akgün, Karadeniz ve Demirel, 2008):
• Araştırılabilir olmalı
• Akla yatkın olmalı
• Uygulama ve kuram açısından katkı niteliğinde olmalı
• Özgün olmalı
• Açık ve anlaşılır olmalı
• Sınanabilir, test edilebilir, ölçülebilir olmalı
• Araştırmacının yetenek ve olanaklarıyla uyumlu olmalı
• Etik olmalı

Araştırma probleminin tanımlanması problemin nicel ve nitel ayrıntılarıyla ayrıştırılacak biçimde ifade edilmesidir. Problemler bütünleştirme, sınırlandırma ve tanımlama aşamaları olmak üzere üç aşamalı bir yaklaşımla tanımlanabilir. Bütünleştirme aşamasında problem genel çizgileriyle bütün içinde tanıtılır. Sınırlandırma aşamasında araştırılmak istenen problem dilimi bütün içindeki yerinden alınarak tanıtılır. Sınırlandırılmış problem alanının ayrıntılı olarak açıklanması işi tanımlama aşamasında gerçekleştirilir (Karasar, 1999).

Değişken gözlemden gözleme değişik değerler alabilen objeler, özellikler ya da durumlardır.
Örneğin bireyin yaşı, cinsiyeti, saç rengi, gelir durumu, bir haftada okuduğu kitap sayısı,
YGS puanı birer değişkendir.

Birey ya da objenin belli bir özelliğe sahip olması miktar olarak açıklanabiliyorsa bu tür değişkenlere nicel değişkenler adı verilir. Örneğin Elif 45 kg., Yasemin 55 kg., Zeynep 75 kg’dır cümlesindeki ağırlık nicel bir değişkendir.

Sahip olunan belirli bir özelliğe göre birey ya da objelerin sınıflandırıldığı değişkenler nitel değişken olarak adlandırılmaktadır.Örneğin,  Elif yabancı müzikten, Yasemin pop müzikten, Zeynep ise klasik müzikten hoşlanır denildiğinde bireylerin müzik tercihi ise nitel bir değişkendir.

Kontrol şekillerine göre değişkenler bağımlı, bağımsız ve kontrol değişkenleri olmak
üzere üçe ayrılmaktadır. Bağımlı (açıklanan) değişken, açıklanması istenen durumu
simgeleyen, bağımsız değişkenlerin etkilemesi beklenen değişkendir (Yazıcıoğlu ve Erdoğan, 2004). Araştırmacı tarafından seçilir ve Y harfi ile ifade edilir. Örneğin öğrencinin
ders çalışmasını etkileyen faktörleri araştıran bir araştırmada “öğrencinin ders çalışması”
bağımlı değişken olarak ele alınabilir.

Bağımsız (açıklayan) değişken, bağımlı değişkeni etkileyen ve tahminleyen değişkendir (McMillan, 2004). X harfi ile gösterilir. Örneğin, akademik başarı ile ders çalışma süresi arasındaki ilişkinin araştırıldığı bir araştırmada ders çalışma süresi bağımsız değişken olarak ele alınabilir.

Kontrol değişkenleri ise ele alınan bağımsız değişkenlerin dışında, bağımsız değişkenler gibi bağımlı değişkeni etkileme olasılığı yüksek olan değişkenlerdir. Araştırmalarda evrene ait, araştırma süreçlerine ait ve dış kaynaklara ait olmak üzere üçtür kontrol değişkeni olabilir. Bunları örneklendirmek gerekirse, evrene ait; zeka, cinsiyet ve deneyim, araştırma süreçlerine ait; ölçme ve zaman, dış kaynaklara ait; gürültü ve ışık gibi değişkenlerdir (Karasar, 1999, s.62).

Hipotez (Karasar, 1999, s.69);
• veri toplamayı sistemleştirir.
• fikirlerin, kavramların sınanmasını sağlar.
• araştırmacının sınama süresini uygulamaya zorlaması ile araştırmada yansızlığı artırır.
• kuram geliştirmeye yardım eder.

İyi bir hipotez (Gay, 1987, s.63);
• daha önce yapılmış çalışmaların sonuçlarıyla tutarlı olmalı,
• mantıklı olmalı,
• açık ve öz bir şekilde açıklanmalı,
• sınanabilir olmalıdır.

Hipotezlerin istatistiksel hipotez ve araştırma hipotezi olmak üzere iki türü vardır. İstatistiksel hipotez (H0-tarafsızlık hipotezi, farksızlık hipotezi, sıfır hipotezi, yokluk hipotezi), değişkenler arasında bir ilişki veya fark olmadığını ifade eder. Araştırma hipotezi(H1-farklılık hipotezi, alternatif hipotez) araştırmacının veri toplayıp, analiz ettikten sonra doğrulamayı umduğu ilişkinin ifade edilmesidir. Değişkenler arasında ilişki ve farklılığı ifade edecek şekilde oluşturulur (Altunışık ve diğerleri, 2005, s.53-54).

Araştırma modeli araştırma amacına uygun ve ekonomik olarak verilerin toplanması ve çözümlenmesi için gerekli koşulların düzenlenmesidir. İki temel araştırma modeli vardır. Bunlar tarama ve deneme modelleridir.

Geçmişte ya da halen varolan durumu varolduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan araştırma yaklaşımıdır. Tarama modelleri genel tarama modelleri ve örnek olay tarama modelleri olmak üzere ikiye ayrılır. Genel tarama modelleri tekil ve ilişkisel tarama modelleri olmak üzere ikiye ayrılır. Tekil tarama modelleri, değişkenlerin tek tek, tür ya da miktar olarak oluşumlarının belirlenmesi amacıyla yapılan araştırma modelleridir. Araştırmada ilgilenilen olay, madde, birey, grup, kurum, konu vb. birim ve duruma ait değişkenler, ayrı ayrı betimlenmeye çalışılır.  İlişkisel tarama modelleri, iki veya daha çok sayıdaki değişken
arasında birlikte değişimin varlığını ve/veya derecesini belirlemeyi amaçlayan araştırma
modelleridir. İlişkisel tarama modelleri de korelasyon ve karşılaştırma türü ilişkisel tarama modelleri olmak üzere ikiye ayrılır. Korelasyon türü taramalar değişkenlerin birlikte
değişip değişmedikleri, birlikte bir değişme varsa, bunun nasıl olduğunun belirlenmeye
çalışıldığı modellerdir. Karşılaştırma türü tarama modellerinde en az iki değişken bulunur. Sınanmak istenen bağımsız değişkene göre gruplar oluşturulur ve bağımlı değişkene
göre aralarında bir farklılaşma olup olmadığı incelenir (Karasar, 1999).

Deneme modelleri neden-sonuç ilişkilerini araştıran, araştırmacının kontrolü altında gözlenmek istenen verilerin üretildiği araştırma modelleridir (Gay, 1987). Deneme modelleri
deneme öncesi, gerçek deneme ve yarı deneme modelleri olmak üzere üçe ayrılmaktadır.

Gerçek deneme modelleri üçe ayrılır. Bunlar; öntest-sontest kontrol gruplu model, sontest
kontrol gruplu model, solomon dört gruplu modeldir.

Nitel araştırma döngüsü şu sıralamayı izlemektedir:

1. Araştırma Probleminin belirlenmesi

2. Kuramsal/kavramsal çerçevenin oluşturulması

3. Araştırma soru/sorularının yazılması

4. Örneklemin belirlenmesi

5. Araştırmacının rolünün belirlenmesi

6. Veri toplama

7.Veri analizi, bulguların belirlenmesi ve yorumlanması

8.Sonuçların sınırlandırılması ve analitik genellemelere ulaşılması