EYLEM ARAŞTIRMASI

Bir problemi çözmek ya da yerel bir uygulama hakkında bilgi vermek için bilgi toplamak amacıyla bir ya da daha fazla kişi, ya da gruplar tarafından yapılan araştırmadır.

Eylem araştırması
• Katılımcı eylem araştırması ve
• Politik eylem araştırması olmak üzere ikiye ayrılır.

Katılımcı eylem araştırması, bir kurum ya da program içerisinde çalışan katılımcıların beraberce, değişimi sağlamak için önerilerde bulunmak amacıyla bir araştırma tasarlamaları ve uygulamaları; politik eylem araştırması ise kişilerin sosyal değişimi sağlamak amacıyla planladıkları araştırmalar olarak görülmektedir.

Alanyazında incelenen eylem araştırması tanımlarında görülen ortak nokta, eylem araştırmasının, “sınıf, program ya da tüm okuldaki mevcut durumun değişiminin ya da
gelişiminin sağlanması” dır.

Nicel araştırma yöntemleri ile gerçekleştirilen eğitim araştırmalarının amacı, eğitsel olayları açıklamak, tahmin etmek ya da kontrol etmektir (Gay, 1996, s.6). Araştırmacılar bu amaçla bazı değişkenleri kontrol ederler, manipüle ederler, bir hipotezi test etmeye çalışırlar. Eylem araştırmalarındaki araştırmacılar ise kendi bulgularına dayanarak eğitsel ortamlarda olumlu değişiklikler ve eylemler gerçekleştirmeye çalışırlar.Nicel araştırmalarda araştırmacı olarak genellikle üniversite öğretim elemanları, bilim adamları ve üniversite öğrencileri çalışmakta ve öğrenciler, öğretmenler ve okul yöneticileri üzerinde araştırmalar gerçekleştirmektedirler. Oysa eylem araştırmasında araştırmacılar genellikle öğretmenler ve yöneticilerdir ve araştırma kendi öğrencileri ya da kendi okulları üzerinde gerçekleştirilmektedir. Eylem araştırmalarında araştırmacılar aynı zamanda kendi araştırmalarının katılımcılarıdır.

Nitel araştırmaların amacı doğal olguları anlamak ve yorumlamak iken eylem araştırmalarında amaç, bir öğretmen veya yöneticinin eğitim öğretime ilişkin problemlerini çözmek ve aydınlatmaktır.Nitel araştırmalarda araştırmacılar Fakülte personeli, antropologlar,
mezun öğrenciler /Araştırmacı, araştırma sürecinde diğerleri ile birlikte sürece dahil olan kişidir.Eylem araştırmalarında, Öğretmenler, yöneticiler, okul destek personeli, öğrenciler ve/
veya fakülte personeli/ Araştırmacı, kendi kendine ve diğer kişilerle çalışan bireydir. Nitel araştırmalar ile elde edilen veriler bir olguyu anlamayı sağlar; eylem araştırmalarında, Uygulama sonucunda elde edilen verilerden yansıtmalar yapılır, bu sonuçlara göre tekrar eylemde bulunulur ve bu döngü devam eder.

Eylem araştırması;
• sistematiktir
• yanıtıbilinen bir soru ile başlamaz
• karmaşık ya da ayrıntılı olmak zorunda değildir
• veri toplama süreci başlamadan süreç ile ilgili planlamalar yapılmalıdır.
• süresi değişkendir.
• düzenli yapılan gözlemler ile desteklenir.
• basit ve informalden, daha detaylı ve formal biçimlere uzanabilir.
• bir kuram üzerine oluşturulabilir.
• bir nicel araştırma değildir.

Eylem araştırması bir nicel araştırma değildir. Eylem araştırmalarında bir şeyleri ispat etmeye çalışmak söz konusu değildir. Bu çalışmalarda herhangi bir şey, başka bir şeyle karşılaştırılmaya çalışılmaz. Bu çalışmalarda deney ve kontrol grupları, bağımlı ya da bağımsız değişkenler ya da denenceler söz konusu değildir. Bir eylem araştırmacısı, farklı biçimlerde bir dizi fotoğraf yaratır ve bulunduğu ortamda “Neler olduğunun” başkaları tarafından tam olarak anlaşılmasını sağlar. Eylem araştırmalarında nicel yöntemler kullanılabilir, ancak bulgular ya da uygulama sonuçları geniş topluluklara genellenirken araştırmada bazı değişkenlerin kontrol edilmemiş ya da hesaplanmamış olabileceği göz önüne alınarak gerekli uyarılar yapılmalıdır.

Alanyazında karşılaşılan tüm yaklaşımların ortak noktası; eylem araştırmasının, eylemi
planlama, planı eyleme geçirme, veri toplama ve çözümleme ile yansıtma süreci şeklinde
gerçekleşen döngüsel bir uygulama biçimi olduğudur.

Eylem araştırmasının süreci doğrusal bir özellik değil, aksine sürekli devam eden helezonik bir özellik gösterir. Gerekli durumlarda süreçlerin sırası değişebileceği gibi, bazı süreçler de gerekli değilse çıkarılabilir.

Mills’in (2003) eylem araştırmalarının diyalektik döngüsü, bir odak alanı tanımlama
aşamasıyla başlayıp veri toplama, verileri analiz etme ve yorumlama aşamalarıyla devam
etmekte ve bir eylem planı geliştirme aşamasıyla döngüsünü tamamlayan bir yapı göstermektedir. Bu yapıda gerekli zamanlarda bir aşamadan diğer aşamaya geri dönülebilir, aşamalar tekrar edilebilir veya farklı sıralamalarla bu döngü tamamlanabilir.

Elliot’un (1991) önerdiği, beş adımda gerçekleşen süreç:

• Genel Bir Düşünceyi Tespit Etme ve Ona Açıklık Getirme
• Ön Bilgiler Edinme
• Genel Planın Yapılması
• Bir Sonraki Eylem Adımlarını Gerçekleştirme
• Bir Sonraki Eylem Adımının Uygulanması

Eylem araştırmasında veri toplama süreci sistematik olarak ilerler. Hem nitel hem de nicel veri toplama tekniklerinden yararlanılabilir. Araştırmacı süreç içerisinde araştırma sorularına yanıt vermede yetersiz kaldığı noktalarda uygun gördüğü yeni veri toplama tekniklerini işe koşabilir ya da mevcut veri toplama tekniklerinde değişikliğe gidebilir. Eylem araştırmalarında araştırmacılar sorularına yanıt bulabilmek için tek bir veri toplama tekniğini yeterli bulmazlar. Birbirinden farklı zaman ve mekânlarda birbirini destekler nitelikte farklı türden veriler toplanarak veri çeşitlemesine ulaşılmaya çalışılır (Sagor, 2000).

Eylem araştırmalarında kullanılabilecek veri toplama teknikleri;
• deneyimlere dayalı teknikler,
• sorgulamaya dayalı teknikler ve
• incelemeye dayalı teknikler
olmak üzere üç grup altında sınıflandırmaktadır.

Deneyimlere dayalı teknikler; katılımcı gözlem, aktif ve pasif katılım, saha notları, toplantı tutanakları ve gözlemler deneyimlere dayalı veri toplama tekniklerine örnek olarak verilebilir. Sorgulamaya dayalı veri toplama teknikleri içerisinde görüşmeler, standart testler, anketler, tutum ölçekleri, kontrol listeleri, öz değerlendirme formları vb. sayılabilir. İncelemeye dayalı teknikler içerisinde sayılabilecek veri toplama teknikleri ise şunlardır: Ses ve video kayıtları, günlükler, İnternet kayıtları, elektronik postalar, öğrenci ürünleri, haritalar, planlar, arşiv kayıtlar vb. 

Bu kriterler; inanırlık, transfer edilebilirlik, güvenilmeye layık olma ve onaylanabilirliktir.

Bir araştırmanın inanılır olması, onun araştırmadaki tüm karmaşıklıklarla ve kolayca
açıklanamayan kalıplarla baş edebilmesi ile açıklanır. Araştırmanın inanırlığını artırabilmek için araştırmacı aşağıda açıklanan stratejileri işe koşabilir:
• veri doyumu sağlayıncaya kadar uzun süreli olarak araştırma ortamında bulunma,
• araştırmanın tipik karakteristiklerini tanımlayabilmek için ısrarlı gözlemler yapma,
• görüşlerinin doğruluğunu sınayabilmek için uzman ve meslektaş görüşü alma,
• verileri çeşitli veri kaynaklarından ve çeşitli yöntemlerle toplayarak, çapraz olarak
sınama (veri çeşitlemesi),
• video ve ses kayıtları yapma, filmler, dokümanlar ve ham veriler elde etme,
• çatışmalar ve tutarsızlıkların olmadığını göstermek için ortamdakilerin kontrolünü isteme ve
• kaynakça yeterliliği sağlama.

Onaylanabilir veriler elde edebilmek için yararlanılabilecek stratejiler;
• çeşitli veri toplama teknikleri karşılaştırılması ve
• araştırmacının bulgularını özel bir şekilde elde etmesine neden olan eğilimlerini,
ön yargılarını ya da varsayımlarını yansıtmasıdır

• Öğretmenlerin kendi sınıfları hakkında yeni bilgiler edinmesini sağlar.
• Öğretmenlerde yansıtıcı öğretme ve düşünmeyi geliştirir.
• Öğretmenlerin eğitim ile ilgili bilgi dağarcığını artırır.
• Öğretmenleri kendi güçlerinin sorumluluğunu almaya yönlendirir.
• Uygulama ve öğrenci başarısı arasındaki bağı güçlendirir.
• Öğretmenleri yeni düşünceler ve yeni şeyler öğrenmeye teşvik eder.
•  Öğretmenlerin etkili uygulamalar gerçekleştirmelerini sağlar

Hizmet öncesinde bir eylem araştırmasını tek başına ve birlikte yürütebilecek bilgi ve beceri ile donatılması, öğretmen adaylarının yansıtıcı öğretmen olarak yetişmelerine fırsat ve olanaklar sağlayacak ve onların hizmet öncesinde öğretme deneyimleri kazanmalarına yardımcı olacaktır. Eylem araştırması becerileri kazanmış öğretmen adayları; bu aşamadan itibaren öğrencilerinin, öğretme-öğrenme ortamının ve kendi öğretme etkinliklerinin nesnel
gözlemcileri olacak ve öğrencilerinin davranışını değerlendirmekten çok betimlemeye
çalışacaklardır.

Öğretmen adayları, uygulama okullarındaki diğer akademik ya da idari personel ve
öğrenci aileleri ile iletişime geçme, farklı kaynaklardan veri toplama ve analiz etme olanağına kavuşacaklardır. Böylece öğretmen adayları hem öğretimlerini geliştirecek, hem de
uygulama okullarındaki diğer öğretmenlerin araştırma yapmaya karşı ilgi ve isteklerinin
gelişmesine katkı sağlayabileceklerdir.

Transfer edilebilirlik, araştırmacının araştırdığı her şeyin bağlama dayalı olması ve çalışmasının daha büyük insan gruplarına genelleştirilebilir olduğunu belirten “güvenilir”
saptamalar geliştirme inancını belirtmektedir. Araştırmacı betimsel, bağlamla ilişkili saptamalarda bulunabilmek için bağlamla ilgili ayrıntılı betimsel veri toplamalı ve araştırma
raporunu ayrıntılı olarak yazmalıdır.

Bu stratejiler;
• veri çeşitlemesinde olduğu gibi iki ya da daha fazla veri toplama tekniğinin kullanılması ve
• verilerin kontrolünü yapan bir gözlemci/okuyucu ile grup oluşturmasıdır