BİREY VE DAVRANIŞ - Deneme Sınavı - 16

Bir güdünün dürtü olarak adlandırılabilmesi için fizyolojik kökenli olması gerekmektedir. Fizyolojik kaynaklı güdülere dürtü adı
verilmektedir. Açlık, susuzluk, cinsellik gibi fizyolojik kökenli güdüler en çok bilinen dürtü örnekleridir.

Biyolojik bir kynağı olmayan, birey doğrudan gereksinim duymasa da bireye cazip gelen ve onu davranışa iten unsurlar özendirici uyarıcı olarak adlandırılmaktadır.

En Uygun (Optimal) Düzeyde Uyarılma Kuramına göre, organizma sürekli olarak belirli bir uyarılma düzeyinde kalmak ister. Belirli bir uyarılma düzeyinin altına düştüğünde organizma çevresinde daha çok uyarıcı arar. Buna karşın organizma en uygun uyarılma düzeyinin üzerinde bir uyarılma halindeyse, daha sakin bir çevre arayarak belirli bir uyarılma düzeyini sürdürmeye çalışır.

Uyarıcı Kaynaklı Güdüler, öğrenilmemiş güdüler arasında yer alırlar. Dış uyarıcılara daha fazla bağlı olup, çevreden bilgi edinmeye yöneliktirler. Özellikle merak etme, kurcalama gibi güdüler çevreyi araştırarak bireyi daha fazla bilgi toplamaya ve değiştirmeye yöneltir

Yapılan işin doğası gereği, işin kendisinin ve içeriğin doğrudan bir ödül niteliği taşıması, birey için bir zevk ve tatmin sağlaması durumunda, bu tarz ödüller
olarak nitelendirilir.

"Küçük bir çocuğun yakınında duran annesinin çantasını karıştırma istekliliği göstermesinin arkasında yatan güdü meraktır. Merak ise bir uyarıcıya bağlı olarak ortaya çıkan öğrenilmemiş bir güdüdür.

Bireylerin güdülenmesinde ödüller önemli bir yer teşkil eder. Bu noktada bireylerin güdülenmesinde içsel ve dışsal kaynaklı ödüller farklı şekilde bireylerin davranışlarını yönlendirir. Yapılan işin  bireyin kendisi için bir zevk ve tatmin sağlıyorsa bu tarz ödüller içsel kaynaklı ödül olarak nitelendirilir.

Abraham Maslow'un insan davranışlarını şekillendiren gereksinimler sınıflamasına göre "saygı görme" gereksinimi, ahlakın üstünlüğü, yaratıcılık,problem çözme gibi unsurları kapsayan kendini gerçekleştirme gereksiniminin hemen altındadır. Verilen örnekte saygı görme önceliği olan birisinden söz edilmektedir. Bu durum, bir üstteki gereksinim olan yaratıcılığın henüz giderilmediği biçiminde yorumalanabilir.

En uygun (Optimal) düzeyde uyarılma kuramı, organizmanın sürekli olarak belirli bir uyarılma düzeyinde kalmak istediği görüşünü savunur. Kurama göre organizma belirli bir uyarılma düzeyinin altına düştüğünde ise çevresinde daha çok uyarıcı arar. Yaşamın sıkıcı olduğunu ve yeteri derecede uyarılma olmadığını düşünen bireyler etkinlik seçeneklerinin olduğu ortamlarda bulunmak isteyerek, uyarılma düzeylerini daha yüksek ve kendileri için en uygun seviyeye çekmek isterler.

Gereksinim:Vücut süreçlerini denge durumuna getirmek için çeşitli kaynakların kullanıldığı organizmanın fizyolojik ihtiyaçları ya da davranışı yüksek seviyede yönlendiren başarma, toplumsal onay, statüye ilişkin duyulan istek gibi dürtülerdir.

Güdü: Organizmayı etkileyerek bir amaç için harekete geçmeye sevk eden, istekleri, arzuları, ihtiyaçları, dürtüleri ve ilgileri kapsayan genel bir kavramdır.

Dürtü: Açlık, susuzluk, cinsellik gibi fizyolojik kökenli güdülere dürtü adı verilmektedir.

Özendirici Uyarıcı: Biyolojik olmayan, birey gereksinim duymasa da bireye cazip gelen ve onu davranışa iten unsurlar özendirici uyarıcıdır.

Birincil Dürtüler: Belli bir biyolojik gereksinme durumu ile ortaya çıkan, birçok organizmada ortak, öğrenilmemiş ve davranışı yönlendiren güdülerdir.

Özendirici Uyarıcı Kuramı: Biyolojik olmayan, bireye cazip gelen ve onu davranışa iten unsurlar özendirici uyarıcı olarak adlandırılmaktadır. Bu unsurlar bireyi kendine çeken nesneler olabildiği gibi olaylar da olabilmektedir.

En Uygun (Optimal) Düzeyde Uyarılma Kuramı: Organizma sürekli olarak belirli bir uyarılma düzeyinde kalmak ister. Belirli bir uyarılma düzeyinin altına düştüğünde organizma çevresinde daha çok uyarıcı arar. Organizma en uygun uyarılma düzeyinin üstünde bir uyarılma halindeyse, daha sakin bir çevre arayarak belirli bir uyarılma düzeyini sürdürmeye çalışır. Belir bir uyarılma düzeyinin altına düşüldüğünde bireyler paraşütle atlamak gibi aktiviteler ile uyarılma düzeyini daha yüksek seviyeye çekebilmektedirler.

İçgüdü Kuramı: Belirli bir türün tümünü yansıtan karakteristik davranış yapıları içgüdü olarak tanımlanmaktadır. Leyleklerin mevsime göre göç etmesi, örümceklerin ağ örmeleri gibi davranışlar belli bir türe özgü davranış yapılarını ortaya koymaktadır.

İlişki Kurma ve Bağlanma Gereksinimi: Toplumdaki diğer insanlarla ilişki kurma onlarla yakın olma gereksinimi yine insan davranışlarını şekillendiren önemli gereksinimler içersinde yer almaktadır. Birey toplum içersinde diğerleri ile birlikte olma, onların onayını alma, topluma uyma gereksinimi gösterir.

Piramidin en alt basamağında açlık, susuzluk gibi temel fizyolojik gereksinimler yer alırken, Maslow piramidin en üst noktasına insanların tümüyle potansiyellerini ortaya koymaya dönük kendini gerçekleştirme gereksinimini koymuştur. Sırasıyla en alt basamaktan yukarıya doğru gereksinimler hiyerarşik olarak;
• açlık susuzluk,nefes alma, cinsellik, uyku gibi temel fizyolojik gereksinimler,
• ailenin, işin, sahip olunan kaynakların güvenliğinin gereksinimi
• aile, sosyal grup, yakın arkadaşlık gibi ait olma ve sevgiye ilişkin sosyal gereksinimler
• değer, başarı, saygının takdir edilmesi gereksinimi
• ahlakın üstünlüğü, yaratıcılık,problem çözme gibi unsurları kapsayan kendini gerçekleştirme gereksinimi şeklinde sıralanmaktadır.

Birçok organizmada ortak, öğrenilmemiş, belli bir biyolojik gereksinme durumu ile ortaya çıkıp davranışı yönlendiren güdüler birincil dürtüler olarak adlandırılmaktadır.

Yapılan işin doğası gereği, işin kendisinin ve içeriğin ödül niteliğini taşıması birey için bir zevk ve tatmin sağlıyorsa bu tarz ödülleri içsel kaynaklı ödül olarak nitelendirmek mümkündür. Hızlı ve yeterli olma isteği, gelişme arzusu, araba kullanmak, bilme ihtiyacı, yüksek yerden suya atlamak, bulmaca çözmek gibi sadece alınan haz için gerçekleştirilen aktiviteler bu gruba girmektedir. Eğer davranışın gerçekleştirilmesi için dışarıdan bir ödül sunuluyor ve davranış oluşuyorsa bu durumda dışsal kaynaklı ödülden söz etmek mümkündür. Bir iş yerinde fazla mesaiye sadece prim ve yan ödemeler olduğu için kalan bir çalışan dışsal kaynaklı ödülle güdülenmektedir.

Fizyolojik kökenli açlık, susuzluk cinsellik gibi güdülere ise dürtü adı verilmektedir.

Biyolojik olmayan, bireye cazip gelen ve onu davranışa iten unsurlar özendirici uyarıcı olarak adlandırılmaktadır. Bu unsurlar bireyi kendine çeken nesneler olabildiği gibi olaylar da olabilmektedir.

Belirli bir türün tümünü yansıtan karakteristik davranış yapıları içgüdü olarak tanımlanmaktadır. Leyleklerin mevsime göre göç etmesi, örümceklerin ağ örmeleri gibi davranışlar belli bir türe özgü davranış yapılarını ortaya koymaktadır.