BİZANS TARİHİ - Deneme Sınavı - 15

Bizans’ta kölelik kurumunun 13. yüzyıldan sonra yaygınlaştığı gerçek dışı bir ifadedir.

Tek taraflı iradeyle boşanma konusunda ilk zamanlar herhangi bir kısıtlama yokken ilerleyen dönemlerde Hristiyan imparatorlar bu konuda ciddi kısıtlamalar getirdi. İustinianos Derlemesinde boşanma sebepleri erkek için:

a) Kadının bildiği ancak eşine söylemediği vatana ihanet suçu,

b) Zinadan mahkûmiyet

c)Doğrudan ya da dolaylı olarak kocanın canına kast edilmesi,

d) Ahlak dışı iş ve eylemlerdi (Neara 117.8).

Kadınlar için ise:

a) Kocanın vatana ihanet suçu işlemesi

b) Doğrudan ya da dolaylı olarak kadının canına kast edilmesi,

c) Kadının manevi şahsiyetinin rencide edilmesi d) Kocanın sürekli olarak evlilik dışı ilişkilere sahip olmasıydı (Neara 117.9).

Bu nedenler dışında İustinianos hukukunda eşlerin doğrudan kusurundan kaynaklanmayan üç boşanma nedeni sayılmaktadır:

a) Evliliğin başından itibaren var olan erkeğin iktidarsızlığı

b) Birlikte ya da tek taraflı bir kararla keşiş hayatının tercih edilmesi

c)Uzun sürmüş esirlik durumu. Esirin hayatta olduğu haberinin alınmasından itibaren beş yıl geçmesi halinde boşanma kendiliğinde gerçekleşmekteydi.

Anılan dönem içinde hukuk alanında yapılan derleme çalışmalarının niteliği
de siyasi gelişmelere paralel bir seyir izlemekte ve önceki yüzyıllardaki düzeyin altında bulunmaktadır. En kayda değer çalışma Selanik yüksek yargıcı Konstantinos Armenopulos’un (1320-1380) 1345 tarihli Proheiron Nomon (Yasalar Elkitabı)
ya da diğer adıyla Eksavivlos (Hexabiblos-Altı Kitap) adlı derlemesidir. Ekleriyle
birlikte altı kitaptan oluşan bu derlemede medeni hukuk ve ceza hukukuna ait
yasa metinleri sınıflandırılmıştır. Armenopulos, derleme sırasında önceki yıllarda
yapılmış derlemelere ve yasalara dayanarak daha çok hukukun uygulayıcılarına
yani yargıçlara hitap eden bir çalışma ortaya koymuştur. Eksavivlos, Osmanlı idaresi döneminde özellikle kilise Mahkemeleri tarafından adalet dağıtılması sırasında çok geniş ölçüde yararlanılan bir hukuk kaynağı haline dönüşmesi nedeniyle
önemlidir. Çok yaygın olması sonucu Yunanistan müstakil devlet olduktan sonra
da (1829) en sık başvurulan yasa derlemesi olmuştur.

İustinianos Dönemi Roma hukuku uzmanlarına göre Roma hukuku, Bizantinistlere göre Bizans hukuku dönemi içinde kabul edilir.

Altı kitaptan oluştuğu için Eksavivlos adını alan ve 1946 yılına kadar Yunanistan’da da uygulanmış olan Yasalar Elkitabı (Proheiron Nomon) 1354 yılında Konstantinos Armenopulos (1320-1380) tarafından yazılmıştır.

Roma-Bizans hukukunda yasanın yorumunda ortaya çıkan görüş ayrılıklarını çözmeye yönelik imparatorun tavsiye kararları anlamına gelen terim Mandatalardır.

Corpus Iuris Civilis (Medeni Hukuk Derlemesi) Bizans imparatoru I. İustinianos döneminde yazılmıştır.

I. Aleksios Komninos, (1081 - 1118) iktidarı döneminde 1084 - 1095 yılları arasında çıkardığı emirnamelerle köleler de dâhil olmak üzere tüm evliliklerde dini nikâh zorunluluğu getirmiştir.

Uzun süren esaret durumu Bizans hukukuna göre eşlerin doğrudan kusurlarından kaynaklanmayan boşanma sebeplerindendir.

Uzuv kesme, sürgün, kırbaçlama ve saç kesilmesi Bizans hukukunda bedensel cezalar kapsamındadır. Köleleştirme kendi başına bir ceza türüdür.

Stratigikon, Ta Taktika ve Stratiotikos Nomos adlı eserlerden Bizans hukukundaki askeri suçlar ve bunlara verilecek cezalar hakkında bilgi edinilebilmektedir.

Bizans hukukunda bu tarz suçlar için verilen ceza sürgündür.

Verilen örneklere bakıldığında bu tür suçlarda bedensel cezaların uygulandığı görülmektedir.

Klasik Sonrası Hukuk Dönemi (MS. 250-MS. 527) Roma’nın hukuk dönemlerinden birisidir.

Bizans hukukunu tanımamıza ve anlamamıza katkı sağlayabilecek her türlü tarihsel belgeler, yazıtlar, mektuplar, mimari yapılar, dini metinler, eski paralar ve mühürleri içerir. Küçük buluntular bunların arasında yoktur.

Medeni hukuk derlemesinin (Corpus Iuris Civilis) bölümleri; Institutiones, Digesta, Codex ve Neares’tir. Konsil bu grup içerisinde yer almaz.

Hukuk biliminin gerilediği ve karanlık dönem diye adlandırıldığı zaman dilimi İustinianos’un varislerinden Makedon Hanedanına kadar geçen dönemdir.

Vasilika (Kral Kanunnameleri) adı verilen yeni kanunları yazan Bizans İmparatoru VI. Leon’dur.

Evliliklerde köleler de dâhil olmak üzere dini nikah zorunluluğunu getiren imparator I. Aleksios Komninos’tur.

Köleleştirme bedensel cezalardan birisi değildir.