BİZANS TARİHİ - Deneme Sınavı - 2

Konstantinos Dukas (1059-1067) maliye idaresine, memuriyetleri para ile satmak yöntemini getirmiştir. Hakim tabaka olmaları sıfatıyla da talepleri artan memurlar devletin masraflarını büyütmüştür.

Bizans devletinin gelirini oluşturan vergiler dolaylı ve dolaysız vergi olmak üzere iki başlık altında incelenebilir.

Numismatik bilimi, ticari ve kanuni değiş-tokuş işlemlerinde ödeme aracı olarak kullanılan, yetkili kamu mercileri tarafından bastırılan ve üzerinde bir betim bulunan darp edilmiş metal parçalarının incelenmesini esas alır.

Bizans gümüş sikkeleri, altın ve bakır sikkelere göre daha az basılmıştır. 6. yüzyılda seyrek olarak ticari amaç ve tören sikkeleri olarak gümüş karşımıza çıkar.

Anastasios döneminin sonunda imparatorluk topraklarında dört darphane mevcuttu: İstanbul, Selanik, İzmit ve Antakya. I. İustinianos döneminde bu darphanelere Kizikos (Balkız - Erdek), Aleksandreia ve Herson (Sivastopol - Kırım) eklenmiştir.

İkonaklast/İkonaklazma (İkonakırıcılık): Yunancadaki eikon (ikona ya da img ve klao (kırmak ya da yıkmak) sözcüklerinden gelir ve sözcük anlamıyla imgelerin kasıtlı olarak yok edilmesi anlamındadır. Bizans Sanatında 726 ila 842 yılları arasında hâkim olan tasvir kırıcı süreç ikonoklast akım olarak tanımlanır.

Fresko: Yaş sıva üzerine suda çözülmüş boya pigmentleri kullanılarak yapılan duvar resmidir.

Pagan: Eski Yunan ve Roma’da çoktanrılı inanç sistemine verilen addır.

Martirum: İsa’nın yaşamı ile ilişkili bir olayın geçtiği bir yerde ya da bir din şehidinin (Martyr) mezarı üzerine inşa edilen genellikle merkezi plan özelliği taşıyan Erken Hıristiyan yapısıdır.

Bazilika: İçi, iki sıra sütunla, ortadaki daha geniş ve yüksek olmak üzere üç sahına bölünmüş, dikdörtgen planlı yapı biçimidir. Roma döneminde mahkeme salonu olarak kullanılan bazilikalar, Erken Hıristiyan ve Ortaçağ mimarisinde yaygın uygulanan bazilikal planlı kiliselere örnek olmuşlardır.

Kiliselerde bema, ambon, solea, templon, altar, kiborum, sintranon, katedra ve kripta adı verilen litürijik işlevli kuruluşlar ve mekânlara sahiptir.

Altar: Hıristiyanlık öncesi çeşitli dinlerde hayvanların üzerinde kurban edildiği taş masa. Kiliselerde ise üzerinde İsa’nın bedenini simgeleyen ekmeğin ve yine İsa’nın kanını simgeleyen şarabın bulunduğu, genellikle taştan ya da madenden yapılmış dört ya da daha çok destekle taşınan bir üst tabladan oluşan masadır.

7. yüzyıl süresince, Bizans İmparatorluğu kendini tam Milano’da San Lorenzo, Kudüs’te Anastasis Rotondası, Pamukkale’de Aziz Filip Martirumu merkezi planlı yapıların önemli örnekleri arasında gösterilir.

Katedra: Sintranonun ortasında ahşap, taş ya da fildişinden yapılmış ve başpiskoposun oturduğu büyük, yüksek görkemli koltuk.

Vaftiz sözcüğü Grekçe kökenlidir ve “suya batırma-daldırma” anlamı taşır. Vaftizhaneler içinde vaftiz töreni yapılan ve genellikle de merkezi planlı Hıristiyan dinsel yapılarıdır.

842 yılında İkonoklast akım’ın sona ermesinden İstanbul’un latinler tarafında işgal edildiği 1204 yılına kadar olan süreç, Bizans sanatı ve mimarlığında, doğru cevap olan D seçeneğinde belirtildiği üzere “Orta Bizans Dönemi” olarak ele alınmaktadır.

İsa’nın yaşamı ile ilişkili bir olayın geçtiği bir yerde ya da bir din şehidinin mezarı üzerine inşa edilen, genellikle merkezi plan özelliği taşıyan Erken Hıristiyan yapısı doğru cevap olan E seçeneğinde verilen Martirum olarak adlandırılmaktadır.

Orta Bizans dönemi kiliselerinin karakteristik plan tipi doğru cevap olan B seçeneğinde belirtildiği üzere “Kapalı Yunan Haçı”dır. Kapalı Yunan Haçı planlı kiliseler ortada merkezi alanı kaplayan, dört destek üzerine oturan pandantif geçişli bir kubbe, orta mekânın dik ekseninde tonoz örtülü haç kolları, çapraz ekseninde ise kubbe ya da tonoz örtülü köşe odalarından oluşmaktadır. Kapalı Yunan Haçı planlı kiliseler “Kompleks-Gelişmiş Tip” ve “Basit Tip” olmak üzere iki grup altında değerlendirilir.

Gotik Mimari, doğru cevap olan A seçeneğinde belirtildiği üzere, Avrupa’da Ortaçağ sanatında bir üslup evresidir. Avrupa’da ülkelere göre ortaya çıkış ve bitiş dönemleri farklı olmakla birlikte 12. Yüzyıl ile 14. Yüzyıl arasında etkin olan bir üsluptur. Mimarlıktaki en belirgin özelliği sivri formlar ve geniş vitraylı açıklıklar yaratmasına olanak sağlayan sütrüktür sistemidir.

Hipodrom, Agora, Forum ve Revak Bizans mimarisine özgü formlar iken Ziggurat Mezopotamya mimarisine özgü bir yapı formudur.