BİZANS TARİHİ - Deneme Sınavı - 48

Uzuv kesme, kırbaçlama, saç kesilmesi ve sürgün bedensel cezalardır.

Askeri konuları düzenleyen yasalar konuları itibarıyla dört grup düzenleme içermekte ve bunların ihlali suç teşkil ettiğinden her bir maddede yaptırımlar yer almaktadır. Birinci grup yasalar askerlerin yükümlülükleri, disiplin ve askeri hiyerarşiye riayet konularıyla ilgilidir. İkinci grup yasalar birlik komutanlarına yöneliktir. Burada sayılan suçlara, itaatsizlik, askerlere zarar verici eylemelerde bulunma, erlere öngörülen izinlerin verilmemesi, bir kalenin düşmana teslim edilmesi örnek verilebilir. Üçüncü grup yasalar savaş döneminde ve muharebe esnasında işlenen suçları düzenlemektedir. Askerin sancağı yitirmesi, silahlarını bırakıp safını terk etmesi, düşman saflarına geçmesi gibi suçlara “kelle cezası” ölüm cezası uygulanmaktaydı. Dördüncü grupta yer alan askeri yasalar askerlikten kaçmak amacıyla askeri birlikler dışında işlenen suçlar ve askerlerin genel yü- kümlülükleriyle ilgili konuları kapsamaktadır (Kolyas, 2001, s. 303-311). İmparatora karşı işlenen ve vatana ihanet kabul edilen suçun işlenmesi halinde, fail ölüm cezasına mahkûm edilip malları müsadere edilmekte ve ölümünden sonra hatırası da mahkûm edilmekteydi (damnatio memoriae). Bu failin hatı- rasını anımsatabilecek her türlü izin ortadan kaldırılması demekti (Troianos,- Velissaropoulou, 2002 s.285)

Mart 1261’de Cenevizlilerle Bizans bir anlaşma yaptı. Bu anlaşmayla Ceneviz, Bizanslılara askeri yardım taahhüdünde bulunurken, Bizans toprakları üzerinde büyük ekonomik ayrıcalıklar elde ediyor ve gümrüklerden muaf tutuluyordu. Anlaşmadan sağladıkları avantajlarla Cenevizliler, imparatorluk sınırları içerisinde İstanbul’un Latinlerden geri alınması beklenmedik bir şekilde gerçekleşti. İmparator VIII. Mihail, Aleksios Stratigopulos adlı komutanı küçük bir birlikle Bulgaristan sınırını kontrol etmesi ve İstanbul’a ilişkin istihbarat toplaması için görevlendirdi. Aleksios, İstanbul yakınlarındayken şehirdeki Venedik filosu ve askeri birliklerin Karadeniz tarafına sefere gitmiş olduğunu ve şehrin tamamen savunmasız bir vaziyette bulunduğunu gördü. Bu fırsatı kaçırmayan Aleksios emrindeki az sayıdaki askerle ani bir baskın yaparak 25 Temmuz 1261 günü İstanbul’u zapt etti. Doğru cevap B’dir.

I. Andronikos tahta geçtikten sonra artık hiçbir önemi kalmamış olan kiliselerin birleştirilmesi siyasetine son verdi. İmparatorluk genelinde Ortodoks inancın geçerli olduğunu ilan etti ve Katolik inancın kabul edilmesi dolayısıyla muhalefet eden halkı ve ruhbanları yeniden kazandı. Mali açıdan çöküntüden çıkmanın yolu olarak Bizans parası iperpiron’un ayarının düşürülmesi görüldü. Paranın ayarının bozulması fiyatların olağanüstü yükselmesini ve halkın yoksullaşmasını beraberinde getirdi. İmparator II. Andronikos, harcamaları azaltarak mali açıdan tasarruf sağlayıp hazineyi rahatlatmak için donanmayı lağvetti. İmparator, müttefiki Ceneviz’in güçlü donanmasına güvenerek böyle bir tasarrufta bulundu. Başlangıçta II. Andronikos’un dış politikasının esası da Batı’ya yönelik oldu. İstanbul üzerinde hak iddia edebilecek Latin ailelerle anlaşma yoluna giden II. Andronikos, Selanik Latin Krallığı ailesinden Yoland (İren) de Monferrat ile evlendi. Doğru cevap A’dır.

I. Mihail, bir suikastla 1305 yılında Roger de Flor’u öldürttü. Böylece Katalan taifesinin dağılacağı ve etkisiz hale geleceğini düşünüyordu. Fakat bu cinayet Bizans’a çok pahalıya mal oldu. Katalanlar, Bizans birliklerini mağlup ederek şeflerinin intikamını almak için Trakya’yı korkunç biçimde yağma ve kıyımdan geçirdiler. İki yıl boyunca Trakya’da terör estiren Katalanlar, 1308 yazında Selanik’e saldırdılar. Şehri düşüremediler ama Atos Manastırları da dâhil olmak üzere çevreyi korkunç biçimde talan ettiler. Buradan Tesalya’ya ilerleyen Katalanlar, daha güneye inerek Atina’yı zapt ettiler ve burada yaklaşık doksan yıl hüküm sürecek olan Katalan Devleti’ni kurdular. Doğru cevap C’dir.

Bitinya, İstanbul’un doğusunda kalan ve Bizans döneminde başlangıçta Kadıköy, İznik, İzmit, Bursa illerini kapsarken daha sonra bunlara ilaveten Bilecik, Sakarya, Düzce, Bolu, Zonguldak ve Bartın yerleşimlerini de içine alan bölgenin adıdır. Uygun iklim koşullarıyla yıl boyunca yağış alan bölgede tarım yapmaya elverişli verimli vadi ve ovalar mevcuttu. Başta Sakarya nehri olmak üzere akarsu bakımından da zengin olan bölgede irili ufaklı birçok göl de bulunuyordu. Bitki örtüsünce zengin olan bölgede dağlar ormanlarla kaplıydı. Doğru cevap D’dir.

Bizans, Muzalon komutasında çoğunluğunu ücretli Alanların oluşturduğu 2000 kişilik bir kuvveti Bitinya’ya gönderildi. Bu Bizans ordusunu Osman Gazi, 5000 kişilik bir kuvvetle Yalova civarında Bizanslıların Bafeus, Türk kaynaklarının Koyunhisar adını verdikleri mevkide karşıladı. 27 Temmuz 1302’de yapılan savaşta zafer Osman Gazi’nin oldu. Bozguna uğrayan Bizans birlikleri İzmit’e çekildiler. Bu savaş dolayısıyla Osmanlı İmparatorluğu’nun kurucusu Osman Gazi’nin adı çağdaşı bir kaynakta ilk defa zikredilmektedir. Bafeus zaferi Bitinya’da Osmanlı Beyliği’nin egemenliğini ilan etmesi anlamını da taşıyordu. Doğru cevap D’dir.

Karia’daki Menteşe Beyliğinden gelen Sasa Bey 1304’te Efes’i ele geçirdi. Ancak çok geçmeden daha önce Germiyan Beyliği’ne bağlıyken sonradan kendi adına fetihlerde bulunan Aydın oğlu Mehmed Bey, Sasa’nın elindeki toprakları aldı. Birgi, Tire ve Efes’e sahip olarak Aydınoğlulları Beyliğini kurdu. 1317’de Mehmed Bey’in gazileri İzmir’e kadar ulaştılar ve kentin akropolisini ele geçirdiler. Mehmed Bey’in oğlu Umur Gazi, 1329’da İzmir’in liman kalesini de alarak şehrin fethini tamamladı. Manisa merkez olmak üzere Lidya bölgesinde Saruhan Bey egemenliğini kurdu. Çanakkale Boğazı’nın güneyindeki Mysia bölgesinde Karesi Bey hâkimiyetini tesis etti. Batı Anadolu’daki Bizans topraklarının Türklerce fethine paralel olarak Batılı güçler de Ege’de kendi hesaplarına Bizans’tan toprak koparttılar. Kıbrıs’tan atılmış bulunan Saint Jean Şövalyeleri 1308’de Rodos adasını ele geçirdiler. Aydınoğullarının istilasını önleme bahanesiyle Cenevizli Zaccaria ailesi de Bizans’a ait Sakız adasına el koymakta bir sakınca görmedi. Doğru cevap E’dir.

Pelekanon savaşı, bir Bizans imparatoru ile bir Osmanlı hükümdarının bizzat karşı karşıya geldikleri bir muharebe oldu. Bu savaş ve mağlubiyet Bizans’a Bitinya’da yerleşmiş bulunan Türklerin ilerleyişinin askeri kuvvet kullanılarak durdurulamayacağını gösterdi. Pelekanon zaferinden sonra İznik’teki Bizanslılar bir süre daha dayandılar. En sonunda 2 Mart 1331’de İznik, Orhan Bey’e teslim oldu. Doğru cevap B’dir.

1358 başlarında İmparator V. İoannis, bizzat Orhan Bey’le görüşerek barış sağlamaya çalıştı. Fakat Türkler 1361’de Dimetoka’yı, ve daha sonra Edirne’yi fethettiler. Balkanlarda Sırp ve Bulgar Krallıklarının parçalanmış olmaları onların da Osmanlıları durdurabilecek bir karşı duruş sergilemelerini imkânsız kılıyordu. Osmanlıların değerli komutanlarından Lala Şahin Paşa 1363’de Filibe’yi zapt etti ve ilk Rumeli Beylerbeyi tayin edildi. Doğru cevap D’dir.

Bizans İmparatorluğu’nun ikinci büyük kenti Selanik’in kaderi de şu şekilde belirlendi. Türklerin taarruzları karşısında oldukça güç durumda kalan Selanik’in yöneticisi Andronikos 1423 yılında şehri Venediklilere para karşılığı sattı. Venedik’in anlaşma tekliflerine rağmen Türkler, Selanik’i kararlılıkla kuşattılar. Yedi yıllık bir kuşatmanın ardından 1430’da Selanik Osmanlılar tarafından fethedildi. Doğru cevap D’dir.

VIII. İoannis Paleologos arkasında veliaht olabilecek erkek evlat bırakmadan öldü. Kardeşi Mora despotu Konstatinos Dragasis Paleologos imparatorluk tacını giyerek XI. Konstatinos (1449-1453) namıyla son Bizans imparatoru oldu. Konstantinos, İstanbul’a geldiğinde şehir halkının kiliselerin birliği meselesi nedeniyle bölünmüş bir halde buldu. Şiddetli muhalefete rağmen Batı’dan gelebilecek yardımı garanti altına alabilmek umuduyla yeni imparator unionu resmen onayladı. Doğru cevap C’dir.

Süleymanşah’ın Suriye seferine çıkarken İznik’in yönetimini bıraktığı Ebu’l Kasım adlı beyi, I. Kılıç Arslan’ın (1092-1107) 1093 yılında Anadolu’ya dönerek babasının tahtına oturmasına kadar geçen süre boyunca Anadolu Selçuklu Devleti’nin idaresini elinde tuttu. 1093 yılı başında İznik’e dönerek Selçuklu tahtına oturan I. Kılıç Arslan, babası Süleymanşah’ın ölümünden sonra I. Aleksios Komninos’un Selçukluların hâkimiyetindeki bölgelerin büyük kısmını ele geçirmiş olması sebebiyle Bizans’a karşı saldırıya geçti.

Augustus, devleti yöneten hanedan içinde en kıdemli olan imparatorun kullandığı unvandı. Augustus unvanı Dioklitianos döneminde (284-305) idari olarak dörtlü yönetime geçildiğinde Sezar’dan daha kıdemli olan imparator için kullanılmıştır. Doğru cevap B’dir.

Patrikia zosti sadece kadınlara mahsus bir unvandı. İmparatoriçenin yakın arkadaşlarına veriliyordu. Bu paye kemer manasına gelen Zosti’nin hediye olarak tevcihinden sonra kullanılıyordu. Bu unvanı kullananlar arasında imparatorun kayınvalidesi de yer alıyordu. Doğru cevap A’dır.

Bizans devletinde yönetimin, teorik olarak bakıldığında mutlak bir monarşi olması, imparatorun iradesinin her konuda tek düzenleyici otorite olması sonucunu doğurmaktaydı. Ancak hukuken sınırsız görünen bu iradeyi sınırlandıran unsurların başında adalet ve insan sevgisi kavramları gelmekteydi. Çünkü yerleşik olan anlayışa göre imparator adildi ve inayet sahibiydi. İmparator kanunnamelerin giriş bölümlerinde adalet kavramına özenle vurgu yaparak kendini bir şekilde bağlamaktaydı. Halk da bunu her fırsatta kendine hatırlatıyordu. Halkın tutumu, imparatorun sınırsız iradesini belli ölçüde sınırlandıran manevi bir baskı unsuru olarak değerlendirilebilir. Bunun dışında, (erken ve orta Bizans döneminde etkili olan) senato ve dimos’lar (dimos=halk, günümüzde belediye) olarak adlandırılan ve o tarihte at yarışları düzenleyen spor cemiyetleri ile Bizans imparatorluğunun tarihi boyunca kurumsal olarak mevcut olan kilise ve ordu imparatorun gücünü fiilen sınırlandıran kurumsal faktörler olarak karşımıza çıkmaktadır Doğru cevap C’dir.

8. yüzyılda karşılaştığımız logotetis tu dromu devlete ait yolların bakımından ve imparatorluk posta hizmetlerinden sorumludur ve devletin içişleri belli bir noktaya kadar onun yetki alanındadır. Görevini ifa etmek için taşrada halktan köprü ve yol yapımlarında angaryalara katılmalarını isterdi. İşletilmesi kendisine tahsis edilmiş bazı büyük çiftliklerden elde ettiği geliri görev alanındaki hizmetler için harcardı. Bu memur, imparatorluğun içindeki ulaşım ve iletişimi denetimi altında tutuyordu. Bu nedenle başkente gelen yabancı elçilerin karşılanmasında ve ağırlanmasında da önemli rol üstlenmişti. Doğru cevap D’dir.

12. yüzyıldan itibaren Bizans ordusunun ağırlığını paralı askerler oluşturmaya başladı. Bu paralı askerler arasında Uz, Peçenek, Kuman gibi Türk asıllılar olduğu gibi Varanglar adı altında İskandinavyalılar ve İngiltere’den gelen Normandiyalılar da mevcuttu. 13. yüzyıla gelindiğinde ordunun tamamı neredeyse yabancı paralı askerlerden oluşmaktaydı. Bu durum imparatorluğun son bulduğu tarihe kadar değişmedi. Doğru cevap D’dir.

İmparator Heraklios (610-641) döneminde Anadolu topraklarında üç tema kuruldu. Bunlar, Kuzey Anadolu’daki Armeniakon, Orta Anadolu’daki Anatolikon ve Marmara denizinin güney kıyıları ile Ege bölgesinin kuzeyini içine alan Opsikion temasıdır (Baskıcı, 2009 s. 118). Tema sistemi ilk başlarda Anadolu topraklarıyla sınırlıyken yeni toprak kazançlarıyla imparatorluğun Avrupa’daki topraklarına da yayıldı. Doğru cevap E’dir.

Manastırların başında igumenos olarak adlandırılan bir başrahip bulunuyordu. Manastır başrahibi, manastırın kurucusu tarafından belirleniyor ya da manastırdaki keşişler, başrahibi seçiyorlardı. Her durumda patrik ya da piskoposun seçimi onaylaması gerekiyordu. Seçilen başrahip ömür boyu o görevde kalıyordu. Manastırlar Bizans toplumunun değişik kesimlerinden insanlar için bir sığınma yeriydi. Örneğin görevden alınan politikacılar, tahttan indirilen imparatorlar, yetimler, akıl hastaları, dullar ve yaşlılar için manastırlar güvenli bir sığınaktı. Doğru cevap B’dir.