BÜYÜK SELÇUKLU TARİHİ

Irak Selçukluları (1119-1194)

12 Ağustos 1119 tarihinde Sâve’de yapılan savaşı Sancar kazandı ve Büyük
Selçuklu sultanı oldu. Sultan Sancar, tek elden idaresi bir hayli güç olan İmparatorluğun bir kısmının yönetimini yeğeni Mahmud’a bıraktı. Böylece Irak Selçuklu hanedanı kurulmuş oldu. 

1194'te Harizmşahlar'ın Selçuklulara savaşında Sultan II. Tuğrul Harizmşah Tekiş’in öncü kuvvetlerini yendi. Ancak devam eden savaşta boğazı kesilerek öldürüldü. Sultan II. Tuğrul’un ölümüyle, Sancar’ın ölümünden sonra bir bakıma Büyük Selçukluları da temsil eden Irak Selçukluları’nın Horasan ve İran’daki hâkimiyetleri sona erdi.

Doğru yanıt C'dir.

Doğusunda Belucistan ve Sistan, kuzeyinde Horasan, kuzeybatısında Isfahan, batısında Fars eyaleti ve güneyinde ise Fars ve Umman körfezleri ile çevrili olan Kavurt tarafından önce kuzeyi sonra güneyi fethedilen (1050-1051) meliklik Kirman Selçuklu Melikliği'dir.

Doğru cevap a'dır.

Kavurt Selçuklu tarihinde ilk deniz
aşırı sefer düzenleyen kişi unvanına sahiptir.

Doğru cevap b'dir.

Büyük Selçuklu Sultanı Alp Arslan’ın oğlu ve Melikşâh’ın kardeşi olan İlk Suriye Selçuklu meliki Tacüddevle Tutuş'tur. 

Doğru cevap c'dir.

1075 yılında Bizans’tan fethettiği İznik’te, Türkiye Selçukluları Devletini kuran bu tarihten itibaren de, babası Kutalmış ve dolayısıyla kendisinin hakkı olduğunu iddia ettiği Büyük Selçuklu tahtını ele geçirme mücadelesine girişen ve bu uğurda hayatını kaybeden hükümdar Kutalmışoğlu Süleymanşâh'tır. 

Doğru cevap d'dir.

909-1171 yılları arasında Kuzey Afrika, Mısır ve Suriye’de hüküm süren Şiî bir devlettir. Halifelik iddiasında bulunan devlet, soylarının
Hz.Muhammed’in kızına dayandığını iddia ederler. İsmailîlik (Batınî) hareketine dayanırlar. Varlık sebebi adetâ Sünnî Abbasî halifeliğine karşı savaştır. Nureddin Mahmud’un Mısır’ı fethi ile bu halifeliğine son verilerek, hutbe Abbasî halifesi adına okunmaya başladı (1171).

Yukarıdaki paragrafta anlatılan devlet Fatımîler'dir.

Doğru cevap e'dir.

Melik Kavurt, beş-altı bin kişilik süvari kuvveti ile, fethedilmek üzere kendisine verilmiş olan Kirman bölgesine girdi. Böylece 1048 yılında, Kirman’ın kuzeyi (Serd-sîr) Selçukluların eline geçmiş oldu. Fakat Melik Kavurt’un tüm Kirman’a hâkim olabilmesi için önünde engel olarak Germ-sir bölgesinde yaşayan dağlı Kufs kavmi vardı. Kavurt bir düğün sırasında baskın düzenleyerek onları etkisiz hâle getirdi ve Kirman bölgesinin tamamına hâkim olmayı başardı (1050-1051). Doğru cevap B’dir.

Kirman İran’ın güneyinde merkezi de Kirman şehri olan bir eyalettir. Doğusunda Belucistan ve Sistan, kuzeyinde Horasan, kuzeybatısında Isfahan, batısında Fars eyaleti ve güneyinde ise Fars ve Umman körfezleri ile çevrilidir. Doğru cevap A’dır.

İlk Suriye Selçuklu meliki olan Tacüddevle Tutuş, Büyük Selçuklu Sultanı Alp Arslan’ın oğlu ve Melikşâh’ın kardeşidir. Ondan önce Sultan Alp Arslan tarafından Şam (Suriye)’ın fethi ile görevlendirilen ve Kınık boyundan olan Atsız Bey, kendisine bağlı Türkmenlerle birlikte bölgede büyük başarılar kazanmıştı. Dımaşk şehrinin modern ismi Şam’dır. Doğru cevap C’dir.

İlk Suriye Selçuklu meliki olan Tacüddevle Tutuş’un üzerine yürüyen Süleymanşâh, Ayn Seylem’de meydana gelen savaşı ve hayatını kaybetti (Haziran 1086). Bunda onun yanında bulunan bazı Türkmen beylerin Tutuş’un saflarına geçmesi önemli bir etken oldu. Doğru cevap D’dir.

Tutuş’un ölümünden sonra Suriye Selçukluları, iki oğlu Rıdvan ve Dukak ile onların atabeylerinin mücadelesi sonucunda Dımaşk ve Halep Melikliği olarak ikiye ayrıldı. Doğru cevap C’dir.

Hatırlanacağı üzere Tutuş’un taht mücadelesinde ölümü üzerine oğulları Rıdvan ve Dukak Haleb’e gelmişlerdi. Melik Rıdvan kardeşini adetâ göz hapsine aldı. Ancak Dukak bir yolunu bularak Dımaşk’a kaçmayı başardı ve orada Emir Savtegin tarafından melik ilân edildi. Böylece Halep’ten sonra Dımaşk Melikliği kurulmuş oldu. Doğru cevap A’dır.

Tutuş’un ölümünden sonra oğullarından Rıdvan Halep’te, Dukak ise Dımaşk’ta Suriye Selçukluları’nın birer şubesini kurdular. Dımaşk Melikliği 1104 yılında yıkılarak atabey Toğtekin’in hâkimiyetine girdi ve bu tarihten itibaren Dımaşk Atabeyliği olarak anıldı. Doğru cevap E’dir.

Sultan Sancar, tek elden idaresi bir hayli güç olan İmparatorluğun bir kısmının yönetimini yeğeni Mahmud’a bıraktı. Böylece Irak Selçuklu hanedanı kurulmuş oldu. Mahmud’un idare bölgesi Rey’den itibaren ve Hemedan merkez olmak üzere Batı İran, Irak, Azerbaycan, Doğu Anadolu ve Suriye’yi kapsıyordu. Kendisi Sultanü’l-A’zâm unvanı alan Sancar, yeğenine de Sultanü’lMuazzam unvanı verdi. Mahmud sultan unvanı taşımak ve bir takım saltanat alâmetleri kullanmak yetkisi olsa da, neticede Sultan Sancar’a tâbi olacaktı. Doğru cevap C’dir.

Abbasi Halifeliğinin merkezinin Bağdat’ta olmasından ötürü en çok Irak Selçukluları ile münasebetler kurulmuştur. Doğru cevap A’dır.

Sultan Mesud 1134-1157 yılları arasında tahtta kalmış ve bu bakımdan Irak Selçuklu Sultanları arasında en uzun süre tahtta kalan hükümdar olmuştur. Doğru cevap E seçeneğidir.

Kavurt bir düğün sırasında baskın düzenleyerek Kufs Kavmini etkisiz hâle getirdi ve Kirman bölgesinin tamamına hâkim olmayı başardı (1050-1051).

Sultanşâh, Hemedan’da hapisteyken, orada bulunan muhafızlardan biriyle dost olarak bu sayede kaçmayı başardı. Daha sonra Kirman’a ulaştı ve kardeşi Hüseyin’den tahtı alarak Berdesir şehrinde Kirman Selçuklu Melikliği’nin başına geçti (Eylül-Ekim 1074).

Sultan Melikşah, Atsız’ın güç kaybetmesi üzerine artan Fatımî tehdidine karşı, kardeşi Tutuş’u Suriye’ye tayin etti.

Süleymanşâh 1075 yılında Bizans’tan fethettiği İznik’te, Türkiye Selçukluları Devletini kurdu. Bu tarihten itibaren de, babası Kutalmış ve dolayısıyla kendisinin hakkı olduğunu iddia ettiği Büyük Selçuklu tahtını ele geçirme mücadelesine girişti. Sonuçta bu uğurda hayatını kaybetti.