ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 2

1980 sonrasında sendikal haklarda yaşanan sınırlamalara paralel olarak sendikaların toplumsal, iktisadi ve siyasal etkisi zayıflamıştır. Zorunlu işkolu sendikacılığı ilkesi nedeniyle sendika sayısından bir azalma yaşanmış ve merkezileşme eğilimi artmıştır. Sendika kurmayı ve sendikalaşmayı zorlaştırıcı yasal düzenlemeler nedeniyle sendikalaşma oranlarında düşüş yaşanmaya başlanmıştır.

1980 sonrası dönemde Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (TÜRK-İŞ), Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) ve Hak İşçi Sendikaları Konfederasyonu (HAK-İŞ) olmak üzere üç işçi konfederasyonu varlığını sürdürmüştür. 1980 öncesinde kurulan Milliyetçi İşçi Sendikaları Konfederasyonu (MİSK) ise etkisizleşmiş ve tasfiye olmuştur.

İlk dört seçenekteki örgütlenmeler işveren örgütleriyken, TÜRK-İŞ işçilerin haklarının savunulması amacıyla kurulan bir örgütlenmedir.

24 Ocak kararlarından kısa bir süre sonra toplu iş sözleşmelerinde izlenecek ana politikaları belirlemek amacıyla, hükümet tarafından Toplu Sözleşme Koordinasyon Kurulu oluşturulmuştur.

12 Eylül askeri darbesi sonrasında tüm grevler yasaklandı ve grev hakkı askıya alındı. 1984 yılından itibaren yeniden uygulanmaya başladı. Ancak grevlere ilişkin yasal düzenlemeler nedeniyle önemli zorluklar ortaya çıktı. Grev eğilimi 1989-1995 arasında ciddi bir artış gösterirken, 2000’li yıllarda önemli düşüşler yaşanmaya başlandı. Dönem boyunca grev erteleme mekanizmasının da yaygın biçimde kullanıldığı görülmektedir.

1987, 1988 ve 1989’da yıllık ortalama 30 bin işçinin katıldığı grevlere 1990 ve 1991 yıllarında ortalama 160 binin üzerinde işçi katıldı. 1995 yılında ise greve katılan işçi sayısı 200 bine yaklaştı. Bu Türkiye çalışma ilişkileri tarihindeki en yüksek grevci işçi sayısıdır

1990’lı yıllar Türkiye çalışma ilişkileri tarihinde gerek katılan işçi sayısı ve gerekse grevde geçen işgünü açısından en yoğun grevlerin yaşandığı dönemdir.

Toplu çalışma ilişkilerini yakından ilgilendiren bir düzenleme de 2004 yılında kabul edilen yeni Türk Ceza Kanunu ile getirilmiştir. Böylece sendika özgürlüğünü korumak için 2821 sayılı Yasa ile getirilen hukuksal güvencelere cezai güvenceler de eklenmiştir.

Sendika aidatının kaynaktan kesilmesi uygulamasına check-off adı verilir.

Piyasanın işleyişine müdahale edilmesine karşı çıkan, çalışma ilişkilerinde esneklik ve kuralsızlığı, ekonomik alanda özelleştirmeleri ve kamunun ekonomiye müdahalesini en aza indirmeyi hedefleyen ve 1980 sonrası yaygınlaşan iktisat politikalarına yeni / neo liberalizm denir.

1980 sonrasının iktisat politikalarının temel hedefi dışa açık/ihracata yönelik sanayileşme, küresel sermaye ile bütünleşme ve liberalleşme olarak tanımlanabilir. Yeni modelin temel özelliğinin, “ücretlerin düşürülmesi yoluyla yurtiçi talebin daraltılarak, yurtdışı pazarlara ihraç edilecek bir artığın yaratılması” olduğu vurgulanmaktadır

Türkiye’de istihdamın yapısı 1980 sonrasında ciddi bir dönüşüme uğramıştır. Tarımın istihdam içindeki payının (Batılı sanayileşmiş ülkelerle karşılaştırıldığında yüksek olmaya devam etmekle birlikte) 30 yıl gibi bir sürede çok hızla gerilediği açıktır. 1980’de tarım dışı istihdam yüzde 47 iken 2010 yılında yüzde 75’e ulaşmıştır. 1960’ta tarım dışı istihdamın payının yüzde 30 civarında olduğu düşünülecek olursa son 50 yıl içinde yaşanan değişimin boyutları daha iyi anlaşılmış olur. Tarımdaki bu hızlı çözülmenin ve kente göçün yeni sosyal sorunlar yarattığı ve çalışma ilişkilerinin önemini artırdığı açıktır.

1982 Anayasası ve 2822 sayılı Yasanın yasal kabul ettiği grev türü menfaat (çıkar) grevidir. Doğru cevap A'dır.

İş sözleşmelerini bağıtlama yetkisi Milli Güvenlik Kurumu'na değil Yüksek Hakem Kurumuna verilmiştir.

Gerçek ücretlerde yaşanan gerileme ve işçi ücretleri üzerindeki basınç 1989 yılında kamu kesiminde Bahar Eylemleri olarak adlandırılan işçi eylemlerine yol açmış ve aynı dönemde grev eğiliminde de ciddi bir artış gündeme gelmişti.

İthal ikamesi, malların ithal edilmesi yerine ülke içinde üretilmesi anlamına gelen ithal ikamesi 1960-1980 döneminin temel iktisat politikasıdır.

Geniş toplum kesimlerini tatmin etmeye ve onların desteğini almaya yönelik iktisadi ve sosyal politikalara popülist politikalar denir.

1960 sonrasında işveren örgütlenmesinde de artış ve merkezileşme yaşanmıştır. 15 Ekim 1961 tarihinde aralarında Madeni Eşya Sanayicileri Sendikasının (MESS) da olduğu altı işveren sendikası, İstanbul İşveren Sendikaları Birliği adı altında bir üst kuruluş oluşturdular. İstanbul İşveren Sendikaları Birliğinin adı 1962 yılında Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK) olarak değiştirilmiştir. Bu dönemde işveren örgütleri arasında bir işbölümü ortaya çıkmış, ekonomik ve ticari hayat ile ilgili konularla Odalar Birliği, sosyal ve çalışma hayatı ile ilgili konularla ise TİSK ilgilenmeye başlamıştır (Esin, 1974).

1978 yılında Türkiye’de ilk kez bir toplumsal anlaşma imzalandı.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı verilerine göre 1980 yılı, ülkemizde en fazla grevin görüldüğü yıldır ve 220 tane grev gerçekleşmiştir.