ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ I - Deneme Sınavı - 15

Çatışmayı Ortaya Çıkaran Örgütsel Faktörler
Çatışmayı ortaya çıkaran örgütsel faktörler, bireysel faktörlere kıyasla daha çeşitlidir. Örgütlerin bireylerden meydana geldiği düşünüldüğünde, her bireyin farklı kişilik ve amaçları, örgüt içinde ortak bir amaç ve kurallar sistemi etrafında birleşilmesini zorlaştırmaktadır. Bu zorluğa bir de örgütün yapısından kaynaklanan yönetim şekli, kaynak paylaşımı, örgüt büyüklüğü, merkezileşme, ödül dağılımı gibi faktörler eklenince örgütlerde kaçınılmaz bir olgu olarak çatışma yerini almaktadır.

Çıkarların ya da Amaçların Çelişmesi
Çıkarların çelişmesi bireyler arasında olabileceği gibi örgüt ve birey arasında da söz konusu olabilir. Alınacak herhangi bir karar veya bir grubun aldığı karar, karşı tarafın çıkarlarını etkileyebilir (Koçel, 2005, s.670). Örneğin bir spor kulübünün maliyetleri düşürmesi ve tasarruf kararı alması, sporcuların para kazanma ve daha iyi çalışma koşulları değerleri ile çelişebilir. Örgüt bölümleri arasında uzmanlaşmanın varlığı, kaynakların kıtlığı, ödül sisteminin işbirliğinden çok rekabete dayandırılması birimlerin amaçlarının farklılaşmasına ve aralarında çıkar çatışmalarının yaşanmasına neden olacaktır.

Çatışmanın Örgütler Üzerindeki Olumsuz Sonuçları
1. Bireyler arası çatışma, bireylerin işlerini sevme derecelerini, bir başka ifadeyle iş tatmini düzeylerini etkilemektedir. Özellikle bireysel çekişmelerden, anlaşmazlıklardan kaynaklanan duygusal çatışma arttıkça, bireylerin iş tatmini azalmaktadır. Bu çatışma ister yatay isterse dikey
çatışma olsun, her türde bireylerin işlerinden duydukları tatmini olumsuz etkilemektedir
2. Duygusal çatışma, iş tatminin azalmasına, huzurlu, barışçıl çalışma ortamının bozulmasına ve işbirliğinin azalmasına neden olur. Bu sonuçlar ise, bireylerin örgütlerine duydukları aidiyet duygusuna, bir başka ifadeyle örgütsel bağlılığa zarar verir. Olumsuz çalışma atmosferi ve
bireyler arası olumsuz ilişkiler, bireylerin örgütlerine duydukları bağlılığın azalmasına neden olmaktadır (Thomas ve diğerleri, 2005). Duygusal çatışma düşük düzeyde ve bilişsel çatışma yüksek düzeyde olduğunda ise, bireylerin örgütü terk etme niyetleri azalmaktadır. Fakat her iki
çatışma türü de yüksek olduğunda, bu niyet artış göstermektedir (Medina ve diğerleri, 2002). İşten ayrılmalar, örgütü terk etmeler ise örgütün kaliteli insan sermayesini kaybetmesine ve işgücü maliyetlerinin artmasına neden olan bir süreçtir.
3. Güven ilişkisi, bireylerin ve örgütlerin başarısında önemli bir rol oynar. Bireyler arasında güven yüksek olduğunda, bireyler, bilgilerini birbirleriyle paylaşır, işbirliği yapar ve koordinasyonları yüksek olur. Duygusal çatışmalar, bireyler arasında yüksek güven söz konusu olduğunda çok
daha kısa sürede çözülür. Bilişsel çatışmalarda ise birey kendini güvenli bir ortam içerisinde hissettiğinde işe yönelik karşıt fikirlerini daha rahatlıkla paylaşır. Olumlu bir çalışma ortamı yaratan güven, örgütün yenilik kapasitesinin artmasına, daha hızlı hareket etmesine, koordinasyon ve işbirliği yaratılmasına neden olur. Fakat yüksek düzeyde yaşanan çatışmalar, özellikle gruplar arasında olduğunda, örgütün genel güven düzeyini düşürmektedir. 
4. Bilişsel çatışma, bireylerin yaratıcılığını, öğrenme isteğini arttırmaktadır. Fakat çatışmanın yoğunluğu arttıkça ve gerilim yükseldikçe, üyelerin performansı ve iş tatmini olumsuz etkilenmektedir.

5. Çatışmaların yoğun yaşanması, liderlerin otokratik bir tarzı benimsemesine ve örgüt yapısının katı, merkeziyetçi olmasına neden olmaktadır

Çatışmanın nedenlerini bireysel, örgütsel ve iletişimden kaynaklanan nedenler olmak üzere üç başlık altında incelemek mümkündür. Bireylerin kişilik özellikleri ve grubun yapısı çatışmayı ortaya çıkaran bireysel faktörler arasındadır. Yönetim şekli, örgüt büyüklüğü, uzmanlaşma ve fonsiyonel bağımlılık ise çatışmayı ortaya çıkaran örgütsel faktörler arasında yer alır. Doğru cevap A'dır.

Aile şirketlerinde daha fazla çatışma yaşanmasının birçok nedeni olabilir. Bunlar şu şekilde açıklanabilir: rol çatışmaları, kuşak farkı, otoriter liderlik tarzı, karar verme, yetkisinin karışması, kaynakların kıtlığı, ve aile üyesi olmayan çalışanların olumsuz algısı. Doğru cevap D'dir.

Bütüne Bağımlılık: Birimlerin ayrı çalıştığı, farklı işlevleri yerine getirdiği, fakat her birimin bütüne katkıda bulunduğu ve karşılığında da bütünden destek aldığı bir durumdur. Birimlerin her biri doğrudan birbirine bağımlı olmasa da veya doğrudan etkileşimleri olmasa da, her biri yapbozun parçalarını bir araya getirme amacındadır. Örneğin bir bankanın şubelerinin ortak çalışması beklenmez, fakat her birinin başarısı bankanın başarısını belirler ve bu şubelerden birinin kötü çalışması tümünü tehlikeye soktuğundan zayıf da olsa bir bağımlılık söz konusudur. Bu durumda çatışma potansiyeli oldukça düşüktür.

Sıralı Bağımlılık: İşlerin sıralı yapıldığı, bir birimin işini yapmasının diğer birimin işini yapmasına bağlı olduğu bir durumdur. Bir grubun girdisi, diğer grubun çıktısı olduğu durumlarda çatışma potansiyeli de yüksektir. Örneğin otomotiv üretim hattında sıralı bağımlılık vardır.

Karşılıklı Bağımlılık: Her birimin çıktısını karşılıklı olarak birbirinin girdisi olarak kullandığı, iki veya daha fazla grubun işlerini tamamlamak için birbirine bağlı olduğu durumlardır. A’nın çıktısı, B’nin operasyonu için gereklidir; B’nin operasyon çıktısı, A’nın girdisidir. Bu durum, bağımlılığın en yüksek olduğu durumları ifade eder. Hastaneler, karşılıklı bağımlılığa en çok uyan örneği oluştururlar. Hastalara en iyi hizmeti verebilmek için farklı servislerin eşgüdümlü çalışması gerekir.

Doğru cevap B'dir.

Performans ve ödül sistemi ve denetim biçimi çatışmayı ortaya çıkaran örgütsel faktör arasında yer alır. Kişilik özellikleri ve grubun yapısı ise bireysel özelliklerdendir. Çatışmayı ortaya çıkaran iletişime dair faktör ise dil ve anlatım güçlükleri, dinleme ve algılama yetersizliği, ve bilgi eksikliğidir. Doğru cevap C'dir.

Otoriter ve baskıcı kişilik çatışmayı arttırırken, yeniliğe, değişime karşı çıkan dogmatik kişilik yapısı çatışmalara neden olmaktadır. Sinirli, sabırsız, bencil özellikleriyle ön plana çıkan A tipi kişilik yapısına sahip bireyler de diğerleriyle daha sık çatışma yaşamakta ve çatışmayı çözmek için işbirlikçi davranışları daha az sergilemektedirler. Kendini yansıtma özelliği yüksek olan kimseler ise içinde bulundukları durum neyi gerektiriyorsa o şekilde davranırlar; başarılı tiyatrocular veya politikacılar gibi karşı tarafın duymak istediklerini söylerler. Doğru cevap C'dir.

Uzmanlaşma örgütlerde yapılan işler, amaçlarına ve içeriklerine göre bölümlere ayrılmakta, her bölüme de o işe en uygun bilgi ve yeteneğe sahip kişiler alınmaktadır. Merkezileşme, karar verme yetkisinin örgütün üst yönetiminde olduğunu ifade eder. Merkezileşme ile çok yakından ilgili olan formelleşme de aynı şekilde çatışma olasılığını arttırır. Kuralların, süreçlerin aşırı ve yazılı olması, esnekliği ve özerkliği azaltan bir durumdur. Örgüt içerisinde bazı görevlerin tamamlanabilmesi diğer görevlerin tamamlanmasına bağlıdır; bu bağımlılığa ise fonksiyonel bağımlılık denir. Doğru cevap B'dir.

Bireylerin kendilerine olan güvenlerini artırması çatışmanın birey üzerindeki olumlu etkilerine bir örnektir. Müşteri hizmetinde müşteri tatminin yaratılması, kaliteli ürün sunumunun sağlanması, örgüt performanslarının artmasına yardımcı olması ve grup yanılgısını azaltılması veya önlenmesi ise ise örgütler üzerindeki olumlu sonuçlara birer örnektir. Doğru cevap A'dır.

Örgütlerde fonksiyonel bağımlılık üç şekildedir: Bütüne bağımlılık, sıralı bağımlılık ve karşılıklı bağımlılık.

Bütüne Bağımlılık: Birimlerin ayrı çalıştığı, farklı işlevleri yerine getirdiği, fakat her birimin bütüne katkıda bulunduğu ve karşılığında da bütünden destek aldığı bir durumdur. 

Sıralı Bağımlılık: İşlerin sıralı yapıldığı, bir birimin işini yapmasının diğer birimin işini yapmasına bağlı olduğu bir durumdur. 

Karşılıklı Bağımlılık: Her birimin çıktısını karşılıklı olarak birbirinin girdisi olarak kullandığı, iki veya daha fazla grubun işlerini tamamlamak için birbirine bağlı olduğu durumlardır.

Merkezileşme, karar verme yetkisinin örgütün üst yönetiminde olduğunu ifade eder. 

Merkezileşme ile çok yakından ilgili olan formelleşme de aynı şekilde çatışma olasılığını arttırır.

Uzmanlaşmada, örgütlerde yapılan işler, amaçlarına ve içeriklerine göre bölümlere ayrılmakta, her bölüme de o işe en uygun bilgi ve yeteneğe sahip kişiler alınmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Atlamada, alıcı mesajı bir bütün olarak kavrayamaz, sadece kavrayabildiklerini alır ve diğerlerini geçer. Çarpıtmada ise alıcı, mesajın anlamını değiştirmeye çalışır. Aşırı anlam yüklemede mesajı alıcının algılayabileceğinden daha fazla anlam yüklüdür ve alıcı bilgi yetersizliği nedeniyle mesajı kavrayamaz. Doğru cevap D'dir.

Örgütlerde fonksiyonel bağımlılık üç şekildedir: Bütüne bağımlılık, sıralı bağımlılık ve karşılıklı bağımlılık.

Bütüne Bağımlılık: Birimlerin ayrı çalıştığı, farklı işlevleri yerine getirdiği, fakat her birimin bütüne katkıda bulunduğu ve karşılığında da bütünden destek aldığı bir durumdur. Birimlerin her biri doğrudan birbirine bağımlı olmasa da veya doğrudan etkileşimleri olmasa da, her biri yapbozun parçalarını bir araya getirme amacındadır. Örneğin bir bankanın şubelerinin ortak çalışması beklenmez, fakat her birinin başarısı bankanın başarısını belirler ve bu şubelerden birinin kötü çalışması tümünü tehlikeye soktuğundan zayıf da olsa bir bağımlılık söz konusudur. Bu durumda çatışma potansiyeli oldukça düşüktür.

Sıralı Bağımlılık: İşlerin sıralı yapıldığı, bir birimin işini yapmasının diğer birimin işini yapmasına bağlı olduğu bir durumdur. Bir grubun girdisi, diğer grubun çıktısı olduğu durumlarda çatışma potansiyeli de yüksektir. Örneğin otomotiv üretim hattında sıralı bağımlılık vardır.

Karşılıklı Bağımlılık: Her birimin çıktısını karşılıklı olarak birbirinin girdisi olarak kullandığı, iki veya daha fazla grubun işlerini tamamlamak için birbirine bağlı olduğu durumlardır. A’nın çıktısı, B’nin operasyonu için gereklidir; B’nin operasyon çıktısı, A’nın girdisidir. Bu durum, bağımlılığın en yüksek olduğu durumları ifade eder. Hastaneler, karşılıklı bağımlılığa en çok uyan örneği oluştururlar. Hastalara en iyi hizmeti verebilmek için farklı servislerin eşgüdümlü çalışması gerekir.

Doğru cevap E'dir.

Örgütlerde çalışma arkadaşlarının fikirlerini dinlemeyen, alınan kararlarda diğerlerinin fikirlerini almadan tek başına karar almayı tercih eden kişiler hem yatay hem de dikey çatışmaları sıklıkla yaşayabilmektedirler. Bu kişiler baskıcı ve otoriter kişilik yapısına sahip kişilerdir. Doğru cevap A'dır.

A tipi kişilik yapısına sahip kişiler sinirli, sabırsız ve bencil özellikleri ile ön plana çıkmaktadırlar. Bu özellikleri nedeniyle çevrelerindeki bireylerle sıklıkla çatışma yaşayabilmektedirler. Doğru cevap A'dır.

Bireylerin duygularını kontrol edebilmeleri, farklı görüşlere olumlu bakarak dinleyebilmeleri gibi özellikler duygusal zekanın yüksek olduğunun göstergeleridir. Bu bireylerin olduğu örgütlerde işle ilgili en doğru kararların alınıp, benimsenmesi çatışmaları azaltmakta ve performansı artırabilmektedir.

Bir grubu oluşturan bireylerin kültür açısından farklılıkları çatışmalara neden olabilmektedir. Bu kültürel farklılıklar, inanç, değer, rol tanımları, iletişim biçimleri çerçevesinde sözkonusu olabilmektedir. Gruplarda üyelerin kültürlerinin yanısıra yaş, cinsiyet gibi demografik farklılıkları da çatışmaya yol açabilmektedir. Doğru cevap E'dir.

Bir örgüt içerisinde bazı görevlerin tamamlanabilmesi diğer görevlerin tamamlanmasına bağlıdır. Bu duruma fonksiyonel bağımlılık adı verilmektedir. Bir hastahanede tüm servisler arasında karşılıklı bağımlılık olduğundan eşgüdümlü olarak çalışmalrı gerekmektedir. Doğru cevap B'dir.

Bir örgütte çalışanlar farklı fikirlerini ifade etmeleri grup yanılgısını önlemektedir. Ortak kararlar çok olduğunda grup yanlıgısı yaşanma olasılığı artmaktadır. Doğru cevap C'dir.

İnsanlar uzun süreler birlikte çalıştıklarında belli tip mesajlara karşı belli kalıp davranışlar gösterilmesini bekleyebilmektedirler. Bu durumda bu beklenen davranışlar ortaya çıkmadığında iletişimde gerekli etkinlik sağlanamamaktadır. Bu hatalı tamamlamanın yapılmaması için mesajların açık net olması önem taşımaktadır. Doğru cevap E'dir.