CBS'DE PROJE TASARIMI VE YÖNETİMİ I

Love dalgalarının hareketi dalga yayılımına dik ve sadece yatay bileşeni vardır. Love dalgaları S dalgalarının arka arkaya yansıması sonucu oluşurlar. Love dalgaları, Rayleigh dalgalarına göre daha hızlı hareket etmektedirler.

S dalgaları, P dalgasından sonra en hızlı hareket eden ve sismometrelere ikinci ulaşan dalgalardır, S dalgalarının etkisindeki taneciklerin hareketi dalga ilerleme yönüne diktir.

Depremin odak noktasının dik izdüşümünün, yeryüzünü kestiği noktaya Depremin Dış Merkezi denir.

Yerleşim yerlerindeki mühendislik yapılarına hasar verebilecek en küçük deprem büyüklüğü 4.0 büyüklüğündeki depremlerdir. Bu nedenle Sismik Tehlike Analizi çalışmalarında çalışma alanında meydana gelmiş 4.0 büyüklüğüne eşit ve 4.0 büyüklüğünden büyük depremler kullanılmaktadır.

Alansal Kaynakların çalışma alanına en yakın mesafeleri; Kuzey Anadolu Fay Zonu 71 km, Eskişehir Fay Zonu 15 km, Kütahya Fay Zonu 44 km ve Simav Fay Zonu 74 km olarak belirlenmiştir

Çalışma alanı merkezli ve 100 km yarıçaplı bir alan içerisinde kalan Çizgisel Kaynakların (Fayların) diğer faylara göre etkilerinin daha fazla olabileceği düşünülen faylar Çizgisel Kaynak olarak seçilmiştir.

Çizgisel Kaynaklar için, çalışma alanı merkezli ve 100 km yarıçaplı bir alan içerisinde kalan ve çalışma alanını etkileyebilecek Çizgisel Kaynaklar (Faylar) belirlenmiştir (Emre ve diğ. 2011). Bu fayların uzunluklarına bağlı olarak meydana getirebilecekleri deprem büyüklükleri tüm fay türleri için kullanılan aşağıdaki formül ile hesaplanmıştır. Mw= 5.08+1.16xLog (L) (Wells ve Coppersmith, 1994).

Belirlenen deprem büyüklükleri, mesafe parametreleri ve çalışma kapsamında ele alınan Azalım İlişkileri kullanılarak Deterministik Sismik Tehlike Analizi hesaplamaları yapılmıştır (Tablo 7.4, 7.5, 7.6, 7.7). Yapılan hesaplamalar sonucunda Noktasal, Alansal ve Çizgisel Kaynaklar için meydana gelen ve fayların meydana getirebileceği depremler incelendiğinde çalışma alanını etkileyecek bölge Eskişehir Fay Zonu’dur.

Deprem, yerkabuğunda meydana gelen hareketlerin etkisi ile yerkabuğunun zayıf bölgelerinde sürtünmeden dolayı biriken enerjinin aniden açığa çıkması sonucu meydana gelen yer sarsıntısı olarak tanımlanabilir. Meydana gelen depremlerin yerini, büyüklüğünü, şiddetini ve süresini belirleyebilmek için sismograf denilen kayıt cihazları kullanılmaktadır.

Deprem etkilerinin belirlenmesi için kullanılan sismograflardan oluşan ilk sismograf ağı Amerika Birleşik Devletleri tarafından dünyanın farklı bölgelerinde yapılan nükleer silah deneme faaliyetlerini gözlemleyebilmek için kurulmuştur. WWSNN (World Wide Standardized Seismometer Network) olarak bilinen bu sismograf ağı sayesinde deprem kayıtları ilk kez kaydedilip toplanmaya başlanmıştır. İlk olarak sismograf ağı nükleer çalışmaların varlığını belirlemek amacı ile kurulmuş olsa da, günümüzde kurulan sismograf-sismometre ağları depremlerin merkez üslerinin belirlenmesi ve depremlerin farklı mesafelerdeki etkilerini belirlemek için kullanılmaktadır.

Tavan bloğun fay düzlemi boyunca taban bloğa göre, aşağıya doğru hareket etmesi sonucu Normal Faylar, tavan bloğun fay düzlemi boyunca taban bloğa göre, yukarıya doğru hareket etmesi sonucu Ters Faylar, fay bloklarının fay doğrultusu boyunca hareket etmesi sonucu Doğrultu Atımlı Faylar, fay bloklarının hareketleri hem eğim atımın hem de doğrultu atımın bileşkesi şeklinde hareket etmesi ile de Oblik Faylar meydana gelir

Depremler sonucunda iki tür deprem dalgası oluşmaktadır. Bu dalgalar Cisim Dalgaları ve Yüzey Dalgalarıdır. Cisim dalgaları; Birincil (Primary, P) ve İkincil (Secondary, S) deprem dalgası olmak üzere ikiye ayrılır. Yüzey dalgaları ise Rayleigh ve Love dalgalarıdır.

P dalgaları, deprem dalgaları arasında en hızlı hareket eden ve sismometrelere ilk ulaşan dalgalardır, P dalgalarının etkisindeki taneciklerin hareketi dalga ilerleme yönüne paraleldir. P dalgaları önce sıkışma sonrasında ise genişleme hareketi yaparak ilerler. P dalgalarının yıkıcı etkileri oldukça düşüktür.

Depremler meydana geldikten sonra açığa çıkan enerjinin yayılması sonucunda canlı ve cansız varlıklar üzerindeki etkilerine Deprem Şiddeti denir. Deprem şiddeti sınıflamaları depremler meydana geldikten sonra, cansız varlıklar üzerindeki hasarlarının boyutlarını ve canlı varlıkların depreme karşı nasıl tepki gösterdiklerini sınıflandırır. İlk olarak 1880’li yılların başlarında Rossi-Forel (RF), Roma rakamları kullanarak 10 sınıftan oluşan RF şiddet ölçeği geliştirilmiştir.

Meydana gelen deprem sonrasında enerjinin ilk olarak açığa çıktığı konuma Depremin Odak Noktası veya İç Merkezi denir.

Yerkabuğunda meydana gelen depremlerin çalışma alanlarına etkilerinin belirlenmesi için yapılan çalışmaya Sismik Tehlike Analizi denir. Sismik Tehlike Analizi çalışmaları yeni yerleşim alanlarının belirlenmesinde, önceden yapılmış yapıların bulunduğu alanları etkileyebilecek ivme değerlerinin hesaplanmasında oldukça önemli değerlendirmeler yapmaya imkan sunar.

Yerleşim yerlerindeki mühendislik yapılarına hasar verebilecek en küçük deprem büyüklüğü 4.0 büyüklüğündeki depremlerdir. Bu nedenle Sismik Tehlike Analizi çalışmalarında çalışma alanında meydana gelmiş 4.0 büyüklüğüne eşit ve 4.0 büyüklüğünden büyük depremler kullanılmaktadır.

Deterministik Sismik Tehlike Analizi (DSTA), çalışma alanında geçmişte meydana gelen depremler doğrultusunda, oluşabilecek benzer depremlerin yerleşim yeri, baraj, enerji santralleri, hastaneler gibi önemli bölge ve yapıları üzerindeki etkilerinin belirlenmesi amacıyla yapılır.

DSTA çalışmaları birkaç aşamadan meydana gelir (Şekil 7.10). Bu aşamalar;

Meydana gelmiş ve gelebilecek deprem büyüklükleri uygun Azalım İlişkileri kullanılarak çalışma alanını etkileyecek ivme değerleri hesaplanır.

Love dalgalarının hareketi dalga yayılımına dik ve sadece yatay bileşeni vardır. Love dalgaları S dalgalarının arka arkaya yansıması sonucu oluşurlar. Love dalgaları, Rayleigh dalgalarına göre daha hızlı hareket etmektedirler. Love dalgalarının hareketi etkisindeki tanecikler tamamen dalga yayılımına dik ve yatay hareket etmektedirler.

Meydana gelen depremlerin yerini, büyüklüğünü, şiddetini ve süresini belirleyebilmek için sismograf denilen kayıt cihazları kullanılmaktadır.