ÇEVRE SORUNLARI VE POLİTİKALARI - Deneme Sınavı - 12

Atmosferin bileşimindeki gazların karışımından oluşan hava, canlıların yaşam sürecindeki en önemli ögelerden biridir. Bir insanın günde yaklaşık olarak 2,5 litre su, 1,5 kilogram besin, 10 - 20 m3 hava gereksinimi vardır.

Atmosfer, sıcaklığa göre dört tabakaya ayrılır: 1) Troposfer; yeryüzüne en yakın, içinde yaşadığımız tabakadır. Kutuplarda 8 km, ekvatorda 18 km kalınlığa sahiptir. Troposfer tabakasında yükseklikle sıcaklık her 100 metrede 0,65 derece azalır ve tabakanın dış sınırında -56,5 dereceye kadar düşer. 2) Stratosfer; atmosferin 11-50 km’leri arasında yer alır ve atmosferdeki gazların % 19’u ile çok az miktarda su buharı içerir. 20 - 50’inci km’ler arasında güneşin zararlı ışınlarını tutan ozon gazı tabakası bulunur. 3) Mezosfer; atmosferin en soğuk katmanıdır (Sıcaklık -120 dereceye kadar düşer.) ve üst sınırı 85-90 km’ye ulaşır. Bu tabaka uzaydan gelen gök taşlarını yavaşlatıp yakacak kadar kalındır. 4) Termosfer; yüksekliği yaklaşık 690 km’ye kadar ulaşır ve sıcaklığı yaklaşık 1200 derecedir. Bu tabakadaki gazların kalınlığı mezosferden daha azdır, yüksek sıcaklığına karşın ısıtma özelliği bulunmamaktadır.

Dünyada kabul edilen ölçütlere göre kişi başına su varlığı 1000 m3’ten az olan ülkeler “Su Fakiri” olarak kabul edilmektedir. Yılda kişi başına kullanılabilir su miktarı 2000 m3’ten daha az olan ülkeler “Su Azlığı” olan ve yılda kişi başına kullanılabilir su miktarı 8000-10.000 m3’ten daha fazla olan ülkeler “Su Zengini” ülkeler şeklinde sınıflandırılmaktadır. Günümüzde Düny

Yüzey suları içinde kirlenmeye karşı en hassas olanlar göllerdir. Göle karışan kirleticilerin büyük bir kısmının kaynağının akarsular, sanayi atıkları, akıntı ve sızıntılar olmasına karşılık, havayla taşınan kirlilikler de son derece etkin olmaktadır. Göller, gerek akarsuların getirdiği ve gerekse doğrudan göle boşaltılan atık sulardan kaynaklanan çok miktarda azot, fosfor ve karbon bileşikleri içermektedir. Göllerdeki bu bileşikleri besin maddesi olarak kullanan yosunların (alglerin) hızla çoğalması sonucu ötrofikasyon olarak adlandırılan olay gerçekleşmektedir. Göllere sürekli olarak bu tür besin maddesi ve tortu taşınması sonucu ötrofikasyon hızlanır ve göl zamanla sığlaşarak yok olabilir

Dünya üzerindeki topraklar için önemli tehditlerden biri de “çölleşme” tehlikesidir. Yer küremizdeki toprakların dörtte biri çölleşme tehdidi altındadır. Bu süreçte başlıca toprağın aşınması ve taşınması, yanlış arazi kullanımı, toprak kaybı ve toprak kirlenmesi olmak üzere birçok etmen etkilidir. Canlı ve sağlıklı bir toprakta, yaşamı desteklemeyecek ve hatta çoğu zaman yok edecek derecede gerçekleşen besin noksanlığının sonucu olan ‘çölleşme’ insanlığın karşı karşıya kaldığı en önemli sorundur. Toprağın bilinçsiz ve aşırı kullanımı, aşırı otlatma, kontrolsüz sulama, ormanların tahrip edilmesi ile birlikte, özellikle son yıllarda ekolojik dengenin bozulması sonucu ortaya çıkan iklim değişikliği, çölleşmeyi hızlandıran en önemli etkenlerdir.

Evlerde kullanılan bazı gereçlerin elektromanyetik akı yoğunlukları, markalara göre değişmekle birlikte ortalama değerleri örneğin ütü için 3cm mesafede 8-30 arasındadır.30 cm yakınlaşana kadar tüm cihazların manyetik alan akı yoğunluğu halk sağlığı için önerilen 100 μT değerinden küçüktür.

Türkiye’deki toprak derinliğinin çok fazla olmaması nedeniyle tüm arazi varlığımızın yalnızca 19,3 milyon hektarı (% 24’ü) tarıma uygun arazi özelliği taşımaktadır. Toplam arazisinin; % 20’si orta şiddetli, % 36,4’ü şiddetli, % 22,3’ü çok şiddetli erozyona maruz kalan Türkiye’de 57,1 milyon hektarlık alan akarsu yatağı erozyonu ile, 466.000 hektarlık alan da rüzgar erozyonu ile bozulmaktadır. Sonuç olarak yılda yaklaşık 500 milyon ton toprağı erozyonla taşınan Türkiye’nin en önemli ve en acil çevre sorununu erozyon oluşturmaktadır.

Bu çevre sorunlarının her biri ayrı bir başlık gibi görünse de birbirleri ile girişik bir yapıdadır ve bir çevresel sorun başka bir çevresel sorunu tetikleyebilmektedir. • Küresel Isınma ve İklim Değişikliği • Atıklar ve Doğal Kaynakların Korunması • Ozon Tabakasının İncelmesi • Asit Yağmurları • Ormansızlaşma • Radyasyon (Işınım)

Son yüz yılda fosil yakıtların yoğun kullanımı ve ormanların yok edilmesiyle, bu ince atmosfer katmanının kimyasal dengeleri büyük oranda değişmiştir. İnsanoğlu tarafından atmosfere salınan bazı gazların sera etkisi yaratması sonucunda dünya yüzeyinde sıcaklığın artmasına küresel ısınma denmektedir.Işınların %72’lik bir kısmı atmosferdeki karbondioksit (CO2) tarafından tutulurken, %18’i metan (CH4), %9’u da azot oksitler (NOx) tarafından tutulmaktadır. Bu gazlar temelde dünyanın yaşanabilir olmasını sağlayan oldukça önemli gazlardır. Sera gazlarının bulunmaması durumunda yeryüzünün sıcaklığının bugüne göre 30°C daha düşük olacağı hesaplanmıştır.

Küresel ısınmanın en önemli etkilerinden biri buzulların erimesine bağlı olarak yükselen deniz düzeyidir.Öte yandan eriyen buzullardan okyanuslara karışan tatlı su miktarının artışı Kuzey Atlantik’in ısınmasına yol açmaktadır.Küresel anlamda yağış miktarı 1900’lerden günümüze kadar %2 oranında artış göstermiştir. Yıllık kar yağışı ise son 20 yıl içinde %10 oranında azalma göstermiştir.Kuşlarla ilgili İngiltere’de yapılan bir çalışmada, 25 yıllık bir dönemde (1971- 1995) 65 kuş türünden 45’inin yumurtlama mevsiminin, normal döneminden 4-17 (ortalama 8,8) gün öncesine kaydığı belirlenmiştir

1992/Viyana-T.C. Hükümeti ile Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Örgütü Arasındaki Fon Anlaşması (R.G.:07.09.1993-21691): Bu sözleşme ile Türkiye’de “Uluslararası Hidrojen Enerjisi Teknoloji Merkezi Kurulmasının İncelenmesi” projesine fon sağlanmıştır. Ayrıca bu sözleşme değerlendirme bölümlerinde, radyoaktifliğin yaratabileceği olası tehlikeler, fosil yakıtlardan enerji elde edilmesinde ortaya çıkan karbon dioksit, hava kirliliği, asit yağmurları, sera etkisi ve iklim değişikliği etkilerinden söz edilmektedir. Gelişmekte olan ülkelerin enerji yatırımlarını fosil yakıtlara ya da yenilenebilir enerji kaynaklarına mı dayandıracaklarına karar vermeleri konusunda değerlendirmeler de içermektedir

İklim değişikliğini önleyici politikalar ise temel olarak Kyoto Protokolü kapsamında belirtilen üç mekanizmaya dayanmaktadır. Kyoto Protokolü Esneklik Mekanizmaları olarak adlandırılan bu mekanizmalar: • Temiz Kalkınma Mekanizması (TKM) • Ortak Yürütme (OY) Proje Temelli Mekanizmalar • Gaz Salım (Emisyon) Ticareti (ET) şeklindedir. Temiz Kalkınma Mekanizmasında, gaz salımının azaltımından sorumlu olan EK-1 ülkeleri, ekler dışındaki ülkelerden daha gelişmiş teknolojileri alıp, Belgelendirilmiş Gaz Salımı Azaltım Kredisi (Certificated Emission Reduction-CER) kazanarak, kazandıkları bu miktarı toplam salım azaltım hedeflerinden düşebileceklerdir. Temiz Kalkınma Mekanizmasında öncelikli olan proje konuları: • Yenilenebilir enerjilerin kullanımı • Metan (CH4) gazı ve çimento sanayiinde ve kömür üretiminde gaz salımının azaltımı • Enerji verimliliği • Fosil yakıtların geri dönüşümü • Klorlu florlu karbon gazı (CFC) ve azot oksit (N2O) azaltımı • Ormanlaştırma olarak belirlenmiştir

Atmosfere salınan karbon dioksit miktarının önemli bir kısmından sanayi kesimi sorumludur. Özellikle maden çıkarma ve işleme tesisleri ve ısıl işlemin yoğun kullanıldığı tesislerden çok miktarda karbon dioksit salımı söz konusudur. Enerji gereksinmesinin her geçen yıl artış gösterdiği bu kesimde alınması gereken temel önlemler: • Enerji tasarrufunun arttırılması ve enerji tüketimini azaltacak teknoljik yatırımların yapılması • Rüzgar, güneş, su, jeotermal gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelinmesi • Ürünlerin üretimi süresince hammaddenin yanısıra hurda ve geri dönüştürülmüş ürünlerin üretime kazandırılması ve böylece birim ürün için harcanan enerji miktarında azalma sağlanması şeklinde sıralanabilir.

Atmosferdeki ozonun parçalanması güneşten gelen mor ötesi ışımanın artmasına yol açmaktadır. Ozon miktarında %1 azalma olması durumunda, mor ötesi ışımada (UV-B) %2’lik bir artış olmaktadır. Bunun yarattığı etkiler aşağıda sıralanmıştır: • Daha fazla cilt kanseri vakası • Daha fazla katarakt vakası • Canlılardaki bağışıklık sisteminin zayıflaması • Tarımsal önemi olan bitkilerde ürün azalması • Okyanuslardaki fitoplanktonların zarar görmesi Bu etkilerden bitkilerde ürün azalması en fazla dikkate alınması gereken konudur. Artan UV-B ışıması birçok bitkinin fotosentez yetisini azaltarak verimliliğinin düşmesine neden olmaktadır. Ayrıca okyanuslardaki besin zincirinin en alt ve en önemli yapıtaşını oluşturan fitoplanktonların etkilenmesi tüm besin zincirini ciddi oranda etkilemektedir.

Geri dönüşüm, atıkların fiziksel ve/veya kimyasal işlemlerden geçirildikten sonra ikincil hammadde olarak üretim sürecine sokulmasıdır. Örneğin, kırık cam şişelerin eritilerek hammadde haline getirilmesi, atık taşıt lastiklerinin işlendikten sonra yol asfalt malzemesi olarak kullanılması, atık plastiklerden tekrar plastik ürünler elde edilmesi geri dönüşüm örnekleridir. Geri kazanım, geri dönüşüm ve yeniden kullanım kavramlarını da kapsar nitelikte atıkların özelliklerinden yararlanılarak içeriğinin fiziksel, kimyasal veya biyokimyasal yöntemlerle başka ürünlere veya enerjiye çevrilmesidir

Diğer enerji kaynaklarına kıyasla daha fazla ve daha yoğun enerji üretimine olanak sağladığı için bazı ülkelerde öncelikli enerji kaynağı olarak kullanılmaktadır. Ayrıca enerji açısından dışa bağımlılığı azaltma ve güvenilir baz-yük elektrik üretebilme özellikleri açısından tercih edilmektedir. Nükleer enerji karbon ayak izi açısından iklim değişikliği üzerinde daha az baskı oluşturmaktadır. nükleer santrallerin işletiminde oldukça düşük oranlarda karbon dioksit salımının olduğu görülmektedir. Fakat son yıllarda nükleer enerjiye yönelim hızla azalmaktadır. Bunun en temel nedenlerinden biri doğal gaz santrallerinin daha ekonomik tesisler olması ve son yıllarda yaygın bir şekilde kullanılmaya başlamasıdır. Diğeri ise nükleer santrallerin yaratabileceği çevre sorunlarıdır. Bu sorunların en önemlilerinden biri oluşan nükleer atıklardır. Nükleer enerjinin üretimi sırasında açığa çıkan atığın ışın etkinliği nedeniyle giderimi konusunda önemli sorunlar yaşanmaktadır.

1869, Massachusetts

Nüfus Artışı

WHO

Su kirliliği