ÇEVRE SORUNLARI VE POLİTİKALARI - Deneme Sınavı - 6

Doğal kaynaklar; güneş, yıldızlar ve yıldırımlar, doğal olmayan kaynaklar; elektrik akımı taşıyan yer altı ve yer üstü elektrik hatları, elektrikli süpürge, saç kurutma ve traş makinesi , mikrodalga fırınlar, TV ve bilgisayarlar gibi elektrikli ev aletleri, radyo ve televizyon vericileri, kablosuz telefonlar, telsiz haberleşme sistemleri, hücresel telefon sistemleri (GSM baz istasyonları) şeklinde örneklendirilebilir.

Gürültü; işitme kaybı, kalp atışının hızlanması, irkilme gibi fizyolojik etkilerin yanısıra, dinleme, anlama bozukluğu, iş gücünün ve veriminin düşmesi gibi olumsuzluklara da neden olmaktadır.

Ağrı duyulan gürültü sınırı yaklaşık 140 dB’dir.

Ülkemizde katı atıkların toplanması, taşınması ve insan sağlığına zarar vermeden uzaklaştırılması ile ilgili görev belediyelere ve büyükşehir belediyelerine verilmiştir.

Doğal kaynaklar insan nüfusunun yaşamını sürdürmesi ve gelişimi için hayati önem taşımaktadır. Çeşit bakımından zengin olan doğal kaynaklar değişik ölçütler göz önüne alınarak sınıflandırılabilir. Sürdürülebilirliğine göre “tükenebilen doğal kaynaklar” ve “tükenmeyen doğal kaynaklar” şeklinde bir sınıflandırma yapılabilir. Madenler, canlı türleri ve canlı yaşam alanları gibi bazı kaynaklar sonludur, yani tüketildikleri veya tahrip edildikleri zaman yok olurlar. Hava, su ve ağaç gibi diğer kaynaklar yenilenebilir olmakla birlikte, kendi kendilerini temizlemeleri, yeniden yetişmeleri ve yenilenmeleri için genellikle çok uzun süre gerekir. Doğal kaynaklar “canlı doğal kaynaklar” ve “cansız doğal kaynaklar” olarak da sınıflandırılabilir. Biyolojik çeşitliliği oluşturan hayvanlar, bitkiler ve çeşitli mikro yapıdaki canlılar canlı doğal kaynakları oluştururken, bu canlı kaynakların yaşadığı su, hava, toprak gibi ortamlar ile madenler ve fosil yakıtlar gibi yer altı zenginlikleri cansız doğal kaynaklardır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Troposfer; yeryüzüne en yakın, içinde yaşadığımız tabakadır. Kutuplarda 8 km, ekvatorda 18 km kalınlığa sahiptir. Stratosfer; atmosferin 11-50 km’leri arasında yer alır ve atmosferdeki gazların % 19’u ile çok az miktarda su buharı içerir.Mezosfer; atmosferin en soğuk katmanıdır (Sıcaklık -120 dereceye kadar düşer.) ve üst sınırı 85-90 km’ye ulaşır. Termosfer; yüksekliği yaklaşık 690 km’ye kadar ulaşır ve sıcaklığı yaklaşık 1200 derecedir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Taşıtların egzozlarından ve sabit yakma tesislerinden eşit oranda salınan azot oksitler (NOx), atmosferde doğal gaz çevrimine girerek, nitrik asit (HNO3) oluşumuyla sonuçlanan zincirleme tepkimeleri tamamlarlar. Atmosferdeki nitrik asit ise asit yağmurlarının oluşumunu etkiler. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Sağlık açısından zararlı olan tanecik boyutları; havada hareket yetisine sahip çapı 10 µm’den küçük olanlar “PM10” ve 2,5 µm’den küçük olanlar “PM2,5” şeklinde gösterilmektedir. Doğru yanır A seçeneğidir.

“Gübrelerin kontrolsüz kullanımı” tarımsal bir kavram olduğundan, yer altı sularında nitrat kirliliğinin kontrol edilmesi amacıyla tarım üzerinde eğitim ve denetim faaliyetleri yoğunlaştırılabilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Göller, gerek akarsuların getirdiği ve gerekse doğrudan göle boşaltılan atık sulardan kaynaklanan çok miktarda azot, fosfor ve karbon bileşikleri içermektedir. Göllerdeki bu bileşikleri besin maddesi olarak kullanan yosunların (alglerin) hızla çoğalması sonucu ötrofikasyon olarak adlandırılan olay gerçekleşmektedir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Ağır metaller, çeşitli sanayi ürünlerinin üretiminde ham madde ya da kimyasal süreçlerde katalizör olarak kullanılır. En sık karşılaşılan ağır metal kirliliği; kurşun, arsenik, krom, kadmiyum, çinko, bakır, baryum ve nikelden kaynaklanmaktadır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Nükleer enerji ağır ışınetkin (uranyum gibi) atomların bir nötronun çarpması ile daha küçük atomlara bölünmesi (fizyon) veya hafif ışınetkin atomların birleşerek daha ağır atomları oluşturması (füzyon) sonucu ortaya çıkan büyük miktardaki enerjidir. Füzyon tepkimesinde açığa çıkan enerji fizyona göre çok daha büyüktür. Güneşte gerçekleşen tepkimeler füzyon tepkimeleridir. Nükleer enerjiden elektrik enerjisinin üretilmesi, nükleer reaktörlerde uranyum ve zincir tepkimeleri ile gerçekleştirilir. Nükleer tepkimeler, büyük enerji yoğunluğuna sahip çok güçlü enerji kaynaklarıdır. Nükleer tepkimelerde, fosil yakıtlarla üretilen miktara eşdeğer enerji üretmek için çok az miktarda malzemeye ihtiyaç vardır. 45.000 kg odun veya 22.000 kg kömür ya da 15.000 kg petrol ve 14.000 kg doğal gazın yanmasından elde edilen enerji tipik bir reaktörde 1 kg uranyumdan elde edilmektedir. Nükleer enerjiden kaynaklanan en büyük sorun, nükleer reaktörün ürettiği ışınetkin atıklardır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Katı atıkların vahşi depolama alanlarında toplanmasıyla, yer altı, içme ve kullanma suyu kirliliği, görüntü kirliliği, hava kirliliği, biriken depo gazının yol açacağı hayati tehlike, heyelan tehlikesi, hastalık taşıyıcı haşere üreme tehlikesi gibi olumsuzluklar ortaya çıkmaktadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Paragrafta Biyolojik Çeşitlilik ile ilgili bilgiler verilmektedir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Tükenebilen ve tükenmeyen doğal kaynaklar sürdürülebilirliğine göre, canlı ve cansız doğal kaynaklar ise kaynağın canlılık durumuna göre yapılmış sınıflandırmalardır. Biyolojik doğal kaynaklar bir sınıflandırma değildir.

Soruda bahsedilen kavram ekosistemdir.

Atmosfer sıcaklığa göre dört tabakaya ayrılır. Bunlar sırasıyla troposfer, stratosfer, mezosfer ve termosferdir. Atrotosfer bir atmosfer katmanı değildir.

Hava kirlenmesi aslında troposfer tabakasının kirlenmesidir. Kirleticiler meteorolojik olaylar sonucunda atmosferde çeşitli yönlere dağılır. Bunun sonucunda stratosfer tabakası da kirlenebilmektedir. Ozon tabakasının bulunduğu stratosferin kirlenmesi sonucunda ise ozon tabakası incelmekte veya delinmektedir.

Evlerde kullanılan bazı gereçlerin elektromanyetik akı yoğunlukları 30 cm yaklaşana kadar halk sağlığı için tehdit oluşturmamaktadır; ancak bu aletlerin hepsinin manyetik alan akı yoğunluğu elektromanyetik kirliliğe yol açabilmektedir.

Akarsu, göl ve denizler yüzey suyu olarak tanımlanır. Su varlığı 1000 m3’ten az olan ülkelere su fakiri denir. Dünya sularının sadece yüzde 2,5’i tatlı sulardan oluşmaktadır. Tatlı sular dünya nüfusunun sadece yüzde 9’u tarafından tüketilmektedir. Sadece bir insanın günlük su tüketiminin 3000 litre olduğu bilgisi doğrudur. Bu tüketim temizlik, yemek, içmek, ısınma ve sanayi ürüne/ürünlerine olan ihtiyaçları da kapsamaktadır.