ÇOCUK EDEBİYATI VE MEDYA

Aynı zamanda çocuk edebiyatı, çocuklara toplumun kültürel ve
tarihi mirasını aktarmak, onlara çok boyutlu ve eleştirel düşünme becerisi kazandırmak,
ulusal ve evrensel değerlere sahip çıkan bireyler olmalarını sağlamak açısından oldukça
önemlidir.Kitap sevgisi kaznadırmak doğrudan öncelikli bir amaçtır.

İki-üç yaş çocukları için hazırlanmış olan kitaplarda genellikle hiç metin bulunmamaktadır. Bunlar, ABC kitapları denilen ve çocuğun tanıdığı cisim, hayvan ve insanların
resimlerinin bulunduğu, konu veya olay içermeyen kitaplardır.

Dört-altı yaşlar arasında; çocuğun yaşıtları ile birlikte okunan kitabı dinlemeyi,
kitap hakkındaki soruları cevaplandırmayı, aynı öyküden başka öyküler oluşturmayı öğrenmesi; arkadaşlık, bir arada yaşama ve çevreye uyum sağlama yeteneğini
geliştirmesine yardımcı olmaktadır. Konuşma, soru sorma ve anlatma da bu yaşlarda gelişmektedir. Resimler arasındak farklılıkları görme becerisi daha erken dönem da kazanılan bir beceridir.

Resimlerin ilgili metnin yanında olması gereklidir.

Çocukların etraflarında olup bitenleri, güncel olayları takip etmeleri, kendi ilgi alanları
doğrultusunda seçim yapmaları açısından çocuk dergileri önem taşımaktadır. Özelikle
haftalık ya da aylık çıkan dergilerin bir sonraki sayısının çocuklar tarafından takibinin
yapılması, onları düzenli bir şekilde okumaya yönlendirirken aynı zamanda onlara okuma ve yayının sorumluluğunu üzerine alma becerisi kazandırır. Farklı konularda yazılar,
etkinlikler, masallar, şarkılar, bilmeceler, bulmacalar, oyunlar gibi farklı edebiyat türlerini
bir araya getiren dergiler çocuklar için büyük bir eğlence kaynağıdır. Bunun yanında bir
sonraki sayıyı heyecanla bekleyen çocuklarda zaman algısının gelişimi desteklenir.

Komik Öykü: Bu tür, süper kahramanlı masallardan daha gerçekçidir. Öykünün komik
yönü genelde, ya akılsız kişinin talihsizliğinden ya da karakterize edilen kişilerden doğar

Çocuk edebiyatında gerçekçiliğin amacı, çocuğa uzun uzun öğüt vermek değil, günlük
ve hareketli yaşamı tanıtmaktır. Bu öykülerle çocuk; bazen benzer geçmiş ve deneyimlere
sahip karakterlerle kendini bir tutabilmektedir. Çocukların çoğu benzer olumlu ve olumsuz durumlar ile karşı karşıya olduğundan, bu öyküler uzun süre ilgi çekmeye devam eder.
Edebiyatın diğer türleri gibi gerçekçi öykülerde de kitabın iyi yönü, içeriğinin düşündürdüğünde değil, ileri sürdüğü düşüncede belli olmaktadır. Güzel anlatılırlarsa, bu öykülerin çoğu çocukların temel ihtiyaçlarını doyururlar. Eğer çocukların temel gereksinimleri
üzerinde odaklanırlarsa onların bireysel ve sosyal ilişkilerine bir anlam verirlerse; eğer insanların farklıdan çok benzer, yabancıdan çok birbirlerine yakın olduklarını gösterirlerse;
eğer kendi yaşamlarında bir şeyler yapabileceklerine çocukları inandırırlarsa o zaman o
kitaplar çocuklar için iyi ve değerlidirler.

Tekerlemeler, Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük’e göre “Birbiriyle uyumlu, hazır
söz kalıbı”, veya “Çoğunlukla, masalların genellikle başında bulunan, Bir varmış bir yokmuş. Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde.” gibi uyaklı giriş veya ara sözler” olarak tanımlanmaktadır (TDK, 2015). Tekerlemeler çoğunlukla belirli bir anlam ifade etmeyen ve
konu içermeyen söz dizileridir. Çocukları eğlendirme, onlara dilin farklı kullanımını gösterme ve onların dili kullanmaktan keyif almalarına destek olma amacıyla üretilmişlerdir.

Okul öncesi dönemde çocuklara resimli öykü kitapları, şiirler, şarkılar, tekerlemeler, ninniler, masallar, fıkralar, bilmeceler, kurgu eserler, fen ve başvuru eserleri, çocuk dergileri gibi birçok türde çocuk edebiyatı ürünü sunulabilmektedir. Roman bunların arasında yer almaz.

Resimli kitaplar, çocuğun kavram, sözcük bilgisi, gramer, anlama, dinleme, sorulara cevap verebilme, öykü zincirini kurabilme, bellek, sıralı cümle üretebilme, dili kullanabilme, çözümleme yeteneğini artırmakta, dilin zenginliğinin farkına vardırmakta, kitap ve okuma zevki uyandırmaktadır.

Çocuk edebiyatında gerçekçilik yaşamın her yüzünü içine alan geniş bir bölümdür. Heyecanlandırıcı, komik,  romantik veya hayalî olabilir ancak daima olası ve akla uygundurlar.

Şiir, Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük’e göre; “Zengin sembollerle, ritimli sözlerle, seslerin uyumlu kullanımıyla ortaya çıkan, hece ve durak bakımından denk ve kendi başına bir bütün olan edebî anlatım biçimi, manzume, nazım, koşuk” olarak tanımlanmaktadır.

Tekerlemeler çoğunlukla belirli bir anlam ifade etmeyen ve konu içermeyen söz dizileridir. Çocukları eğlendirme, onlara dilin farklı kullanımını gösterme ve onların dili kullanmaktan keyif almalarına destek olma amacıyla üretilmişlerdir.

Fıkralar genel olarak insanlar arası ilişkileri konu alır. Kişiler arası yanlış anlaşılmalar, çatışmalar, farklılıklar mizah unsuru ile ele alınır. Anlatılan durum içinde kısacık bir olay veya düşünce barındırır.

En fantezi eserlerde bile öyküde, gerçek yaşamın kusursuz detayları bulunmaktadır.

Edebiyatta fantezi sihirle ilgili ve mantıksız olanı hakiki dünyaya getirmektedir, bu durum tümüyle hayal ürünüdür. Bu türde, tanıdık ortam ve eşyalar duruma uymak için yeniden şekillenip düzenlenmektedirler. Fantezi, bir düzene sahip olan; olay, eşya ve insanların geniş bir çeşidini konu alır. En fantezi eserlerde bile öyküde, gerçek yaşamın kusursuz detayları bulunmaktadır.

"Atık mı? Hiç Dert Değil" fen ve başvuru eserlerine bir örnektir. "Meraklı Minik" çocuk dergilerindendir. "Uyuyamıyor musun Küçük Ayı?" resimli çocuk hikayesidir.

Ülkemizde ilk çocuk dergisinin yayımlanması 19. yüzyıla uzanır. 1896’da çıkan “Çocuklara Mahsus Gazete” ve 1904’te yayımlanmaya başlayan “Çocuk Bahçesi” bu türün ilk örnekleri arasında yer alır.

Edebiyat çocuklara bir taraftan içlerinde bulundukları dünyaya ilişkin deneyimlerini ve bilgilerini arttırmalarını sağlarken, diğer taraftan da hayal dünyalarını genişleterek onların yeni düşünme yolları keşfetmelerini sağlar. Edebiyatla ilk elden deneyimler yaşayan çocuklar hemen hemen her konuda bilgilerini genişletmekte; bilişsel, sosyal-duygusal, kişilik, ahlak ve dil gelişimi açısından büyük deneyimler elde etmektedirler. Doğru cevap D’dir/

3-6 yaş veya bir diğer ifadeyle okul öncesi dönemde çocuklar; fiziksel, bilişsel, sosyal, duygusal ve dil gibi tüm gelişim alanlarında büyük bir gelişim göstermektedirler. Bu dönemde çocukların çocuk edebiyatı ile buluşması onların gelişimlerini daha nitelikli bir şekilde gerçekleştirmelerini sağlayacaktır. Özellikle dil gelişiminde çok hızlı bir gelişim göstermekte olan okul öncesi dönemdeki çocuklar kitaplar aracılığıyla alıcı ve ifade edici dil becerilerini geliştirme fırsatı bulmaktadır. Doğru cevap A’dır.