ÇOCUK GELİŞİMDE NORMAL VE ATİPİK GELİŞİM

Erkenlik, bütünlük, süreklilik ve yeterlilik ilkeleri tanı ve değerlendirmenin ilkeleri arasındadır.

Bireyin kullandığı ilaçların reçetesine eğitsel değerlendirme ve tanılama için gerek bulunmamaktadır.

En az kısıtlayıcı ortam bireyin eğitsel ve gelişimsel özelliklerine en uygun eğitim ortamıdır. Bireyin yetersizlik düzeyine göre bu uygun ortam kaynaştırma sınıfı, ayrı özel eğitim sınıfı veya ayrı özel eğitim okulu olabilmektedir.

Eğitsel tanılama, RAM’lardaki eğitsel tanılama izleme ve değerlendirme ekibi tarafından yapılır. Eğitsel tanılama ile bireyin eğitsel ihtiyaçları, her gelişim alanındaki güçlü ve zayıf yanları belirlenerek bireye uygun bir eğitim programı hazırlanması ve uygun eğitim ortamlarına yerleştirilmesi amaçlanmaktadır.

GECDA Temel, Ersoy, Avcı, ve Turla (2004) tarafından geliştirilmiş bir gelişim değerlendirme aracıdır. 0-72 ay arasındaki bebek ve çocukların gelişimsel özelliklerini değerlendirerek risk altındaki bireyleri belirlemek amacıyla uygulanır. Psikomotor, bilişsel, dil ve sosyal-duygusal gelişim olmak üzere 4 alt ölçeği vardır ve toplam 249 maddeden oluşmaktadır. Uygun ortam sağlandıktan sonra çocukların gelişimsel oyunlar oynarken gözlenmesi ve değerlendirilmesi yoluyla uygulanır, gözlenemeyen becerilerde ise anne-babalardan veya birincil bakıcılardan bu becerilerle ilgili bilgi alınır.

Portfolyo değerlendirmesi her özel gereksinimli öğrencinin gelişimini izlemek için en işlevsel yollardan biridir. Çocuğun evde, sınıfta ve diğer eğitim ortamlarında yaptığı bütün ürünler içerdiğinden öğrencilerin ilerlemelerini somut bir şekilde görmeyi sağlar. Bu ürünler yazılı, görsel veya işitsel olabilir. Örneğin öğrenme güçlüğü olan bir öğrencinin yazılı tüm ürünler ya da okuduğu metinlerin ses kaydı bu dosyada toplanabilir.

Amniyosentez, gebeliğin 15-18 hafirda yapılır ve Down sendromu ve Nöral tüp bozukluklarının belirlenmesinde kullanılır. Koryonik villus örneği, 8.-12. haftalarda plesentanın koryonik villus kısmından alınan örnek, bebeğin genetik yapısı hakkında bilgi verir. Kontraksiyon test örneği ile plesentanın solunum işlevini yerine getirip getirmediği incelenir. Fetal kan örneği alımı, hamileliğin18. haftasından doğuma kadar yapılabilen, göbek kordonundan kan örneği alınması işlemidir. Bu işlemle kalıtsal metabolizma hastalıkları ve fetal enfeksiyonlarla ilgili durumlar belirlenmektedir. Bunlardan bazıları, hemofili, orak hücre anemisi, frajil X sendromu, talesemi, tay- sachs ve büyüme geriliğidir. Feteskopi anne karnında belirlenen kısım açılarak feteskop denilen bir aletle bebekte bir bozukluk olup olmadığını tespit etmektedir ve bebekteki yüz yarıkları, el ve parmaklardaki anormallikleri, nöral tüp bozukluğunu, enfeksiyon ve bağışıklık sistemi ile ilgili bilgi verir.

Feteskopi risklerinin arasında enfeksiyon, kanama, su kesesinin yırtılması ve düşük tehlikesi bulunmaktadır.

Bütünlülük ilkesi, tanılamanın bireyin tüm gelişim alanlarını (zihinsel, sosyal-duygusal, motor, dil) kapsamasıdır. Çeşitlilik ilkesi, tanılama sürecindeki değerlendirmelerde (yöntem, teknik, uygulanan testler) ve disiplinlerde (nörolog, psikolog, çocuk doktoru, vs) çeşitlilik olması ile tanımlanır. Süreklilik ilkesi, tanılama yapıldıktan sonra sürecin takip edilmesi için hem tıbbi hem eğitsel değerlendirmenin belirli aralıklarla yapılması ile tanımlanır. İşbirliği ilkesi, tanılama sürecinde ailenin, uzmanların ve okul personelinin tam işbirliği içinde olması ile tanımlanır. Buna göre soruda verilen tanım isteklilik ilkesinin tanımıdır.

Otizm spektrum bozukluğu ve özel öğrenme güçlüğü gibi bazı yetersizlikler hafif belirtiler gösterdiği için okul dönemine kadar aileler tarafından fark edilememektedir. Bebek doğduğunda topuktan alınan kan testi ile tanılanan hastalıklar; fenilketonüri, hipotiroidi ve galaktosemidir.

Yenidoğana kan tetkiklerinin yanı sıra, bebeğin işitmesinde sorun olup olmadığını belirlemek için de tarama yapılmaktadır. Her yenidoğana hastaneden eve götürülmeden önce kokleanın sağlam olup olmadığının belirlenmesi için de tarama yapılmaktadır.

Gelişimsel tarama araçları, çocuğun gelişimini takip ederken normal gelişimden sapma olduğu farkedildiğinde, erken tanı ve erken müdahale şansı tanıyan araçlardır. Otizm spektrum bozukluğu, özel öğrenme güçlüğü, psikomotor ve bilişsel gelişim, sosyal-duygusal gelişim gelişimsel tarama araçları ile tanılanmaktadır.

Ölçüt bağımlı değerlendirmelerin olumlu yanlarından bazıları, öğrencinin yeterliliklerini ve yetersizliklerini açıklamayı, öğrencinin gelişiminin devamlı izlemeyi, öğrencinin öğretim öncesi, anı ve sonrası arasında karşılaştırma yapmayı sağlamasının yanı sıra konulan ölçütün doğrudan gözlenebilir ve ölçülebilir olması nedeniyle geçerlik ve güvenirliklerinin yüksek olması sayılabilir. Diğer taraftan, portfolyo değerlendirmesi her özel gereksinimli öğrencinin gelişimini izlemek için en işlevsel yollardan biridir. Çocuğun evde, sınıfta ve diğer eğitim ortamlarında yaptığı bütün ürünler içerdiğinden öğrencilerin ilerlemelerini somut bir şekilde görmeyi sağlar.

Yetersizliği olan bireylerin özel eğitim hizmetlerinden yararlanabilmeleri için tam teşekküllü bir hastanede ve kurul raporu almaları gerekmektedir.

Fenilketonüri

Tıbbi Tarama Testi

Bebekle veya çocukla uzmanın birebir etkileşime girmesini gerektiren değerlendirme araçlarındandır.

en az kısıtlayıcı ortama

2

Tanılamaya ilişkin değerlendirmelerin doğum öncesinden başlaması