ÇOCUK GELİŞİMİNDE ALAN ÇALIŞMALARI - Deneme Sınavı - 11

Fallik Dönem: Fallik dönemde çocuk kendi bedenini tanımaya başlar ve karşı cins ebeveynine daha fazla sevgi duyar. Çocukların cinsiyet rollerini edindikleri bu dönemde sevecen ve hoşgörülü anne baba tutumu bu dönemin sağlıklı atlatılmasına katkıda bulunur.

Sembolik dönem (2-4 yaş): Bu dönemde çocukların dil edinimi çok hızlı olmakla beraber kullanılan sembol ve kavramlar gerçeklikten uzak, kendilerine özgüdür. Kompleks dil yapılarını anlama konusunda bu dönem içerisinde sınırlılıklar görülebilmektedir. Çocuklar yine bu dönemde kişi, varlık gibi durumlara ilişkin semboller kullanmakta, sembolik oyunlar oynamaktadırlar. Örneğin; arabayı telefon gibi kullanma, televizyon kumandasını silah gibi gerçek nesne yerine kullanabilmektedirler. Yine bu dönemde çocuklar dünyanın kendi etraflarında döndüğünü düşünmekte, kendilerini başkalarının yerine koyamamaktadırlar yani benmerkezcilik söz konusudur.

Bilgiyi işleme kuramına göre bilişsel süreçler şu şekildedir: • Dikkat: Bilinçli olarak odaklanma işidir. • Algılama: Bir şeye anlam verme sürecidir. • Tekrar: Bilginin değişiklik yapılmaksızın içsel veya dışsal olarak söylenmesidir. • Otomatikleştirme: Bir şey sıkça tekrar edilirse öğrenilir. Otomatikleştirmede dikkat gerektiren bir durum yoktur ve uyaran varlığında her an gerçekleşebilir. • Kodlama: Kısa süreli bellekte olan bilginin kişiye uygun olarak zihinde organize edilerek uzun süreli belleğe aktarılmasıdır. • Geri Getirme: Uzun süreli bellekte olan bir bilginin kısa süreli belleğe çağrılması işidir. Bilginin geri çağrılması hatırlamayı ifade eder. • Unutma: Bir bilgi uzun süreli bellekten getirilemiyorsa unutma gerekleşmiştir.

Mezosistem: Mikrosistem ile eksosistem arasında yer alan katmanı ifade etmektedir. Mikrosistem içerisinde yer alan kurumlar birbirlerini etkilemektedir. Örneğin; sınıf içerisinde bir sorunla karşılaşan öğretmen çocuğu doktora yönlendirip bilgi aktarmakta ve benzer şekilde doktor da öğretmene çözümle ilgili olarak önerilerde bulunabilmektedir. Bu ve benzeri iç bağlantılar mezosistem katmanını oluşturmaktadır. Bağlantıların destekleyici ve güçlü olması durumunda gelişim olumlu bir şekilde etkilenmektedir.

Gelişimin evrimsel yanına odaklanan Etoloji ve Evrimsel Gelişim Psikolojisi Kuramı'dır.

Davranışçı kuramda ilk olarak hayvanlar üzerinde yapılan deneyler karşımıza çıkmaktadır. Deneyler sonucunda insana ilişkin öğrenmeler, davranışlar açıklanmaya çalışılmıştır. Doğrudan gözlenebilen davranışlara odaklanıldığından, duygu ve düşünce gibi gözlenemeyen şeylerin araştırılamayacağını savunmuşlardır.

Rus bir psikolog olan ve klasik koşullanmanın temsilcilerinden olan Pavlov, köpeklerdeki mide ve tükürük salgılarına ilişkin çalışmalar yaparken köpeklerin ete verdikleri salya tepkisini ayak sesine de verdiklerini fark etmiştir. Bunun üzerine köpeklerdeki koşullanma üzerine çalışmış ve köpekler ile laboratuvarda çalışmaya başlamıştır. Köpeğe önce zil sesi, ardından et tozu içeren bir besin vermiş ve bunu tekrarlamıştır. Sonrasında köpek zil sesi ve eti eşleştirmiş ve ete verdiği salya tepkisini zil sesine de vermiştir. Pavlov yaptığı deney
sonucunda klasik koşullanmayı literatüre kazandırmıştır (Pavlov, 2003).

Çocukluk çağı travmaları içerisinde tekrarlanabilirliği ve çocuğa en yakınları tarafından yapılması nedeniyle tanımlanması ve tedavi edilmesi en zor olan travma şekli istismardır. Doğru cevap D' dir.

Özellikle gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde çocuk suçluluğunun arttığı bu dönemde, sorunun nedenlerinin endüstrileşme ve kentleşme olmayıp daha çok düzensiz- lik ve fırsat eşitsizliğinden kaynaklanabilmektedir. Doğru cevap B' dir.

Çocuklar sokaktaki şiddete karşı durabilmek ve dayak yediklerinde acı hissetmemek, sokaktaki soğuğa dayanabilmek, yaşadığı zorluklara karşı bedensel ve duygusal güç oluşturabilmek yani kendilerini güçlü ve cesaretli hissedebilmek, halüsinasyonlar görüp güzel şeyler hayal edebilmek ve utanma duygularını yok ettiği için rahatlıkla başkalarından yemek isteyip dilenebilmek ve özgürce konuşabilmek için bu maddelere gereksinim duyarlar.

Ailesi tarafından bakılması gereken dönemde çocuğa bakan rolünün verilmesi ile çocuk, aileye karşı çok büyük bir güven bunalımına ve kendisine karşı bir kimlik çıkmazına girecektir. Doğru cevap D' dir.

Bitişiklik, koşullu uyarıcı ile koşulsuz uyarıcının art arda verilmesidir. Pekiştirme, koşulsuz uyarıcının ortaya getirdiği doğal etkidir. Genelleme, benzer bir uyarıcıya daha önceden kazanılmış olan tepkinin verilmesidir. Sönme, koşullu uyarıcının artık koşullu tepkiyi ortaya çıkarmama durumudur.

Kuram: Sistemli bir biçimde düzenlenmiş birçok olayı açıklayan ve bir bilime temel olan kurallar bütünüdür.

Tepkisel koşullanmada uyaran-tepki ilişkisi söz konusudur. Bu noktada Pavlov’un klasik koşullanmasına benzese de burada verilen pekiştireç tepkiden öncedir. Yukarıda verilen örnekte olduğu gibi limon suyunu gören bir kişinin salya salgılaması refleksiftir. Burada limon suyu salya salgılama tepkisiden önce verilmektedir.

Davranışın gözle görülebilen kısmına odaklanan davranışçı kuram, davranışların yaşantı sonucu ortaya çıktığı görüşünü benimsemektedir. Temelinde John Locke’un boş levha görüşü yatan davranışçı kurama göre gelişim, çocuğun çevresinden ve çevresinde bulunan aile, öğretmen gibi yetişkinlerden etkilenmektedir

Nötr Uyarıcı: Organizmada tepkiye neden olmayan, koşulsuz uyarıcı ile kodlan- mayan uyarıcılardır. Pavlov’un deneyinde zil sesi nötr uyarıcıdır.

Koşulsuz Uyarıcı: Koşulsuz tepkiyi ortaya çıkaran uyarıcıdır. Öğrenilmemiş bir tep- ki olup doğal bir tepkiyi ortaya çıkarır. Pavlov’un deneyinde et koşulsuz uyarıcıdır.

Koşulsuz Tepki: Koşulsuz uyarıcının oluşturduğu tepki olup refleksiftir. Pavlov’un deneyinde köpeğin salya salgılaması koşulsuz tepkidir.

Koşullu Uyarıcı: Nötr uyarıcının koşulsuz uyarıcı ile birlikte verilmesi sonucu ko- şullu uyarıcıya dönüşmesidir. Pavlov’un deneyinde zil sesinin ardından verilen et, nötr uyarıcı olan zil sesini koşullu uyarıcı yapmıştır.

Paralel oyun: Bu aşamada çocuk başka çocukların yanında aynı tür oyuncaklarla oynar, fakat oyuncaklarla kendi istediği gibi oynar ve diğer çocukların oyunlarını etkilemeye çalışmaz. Çocuklar yan yana oynarlar, fakat birlikte oynamazlar. Blok
merkezinde oynayan iki çocuk birbirleri ile konuşmadan yan yana kendi kulelerini yapıyorlarsa fakat oyunla ilgili iletişimde bulunmuyorlarsa bu çocukların oynadıkları oyunda paralel oyun aşamasını sergilediklerini söyleyebiliriz.

Uğraşsız davranış: Bu aşamada çocuk oyun oynamaz. Çocuk o anda ilgisini ne çekerse onu izler. İlgisini çeken bir şey olmadığında kıyafetleri veya vücuduyla oynar ya da amaçsızca sınıfa bakar.

Sönme: Koşullanma sürecinde kullanılan pekiştireç ortamdan kaldırıldığında davranışın tekrarlanma sıklığı zaman içerisinde azalacak ve pekiştirme öncesin- deki durumuna geri dönecektir. Örneğin; okul öncesi öğretmeni uyum haftasında ağlayarak oyuncak isteyen bir çocuğa oyuncağı vermiştir. Daha sonra çocuk her oyuncak alamadığında ağlamış ve öğretmen ağlama davranışını pekiştirmemek adına ağladığı için oyuncağı ona vermemiştir. Çocuk bir süre daha sık ağlamış ancak oyuncağı öğretmen vermemiştir. Çocuğun ağlama sıklığı azalarak sonunda çocuk ağlama davranışı göstermemiştir.

Watson