ÇOCUKLARI TANIMA VE DEĞERLENDİRME - Deneme Sınavı - 29

Bireyi tanınmanın en önemli amacı, onun gelişimine ve çevresine uyum gösterebilmesine yardımcı olmaktır. Bireyin bulunduğu eğitim ortamlarından gerektiği biçimde ve yeterli düzeyde yararlanabilmesi için de bireyi tanımak gerekmektedir. Bu, hem birey hem de bireye yardım etmeye çalışan herkes için kolaylaştırıcı bir durumdur. Çünkü her birey kendine özgü özellikleri olan, biricik ve eşi bulunmayan bir varlıktır. Bu nedenle her çocuğun kendine özgü gelişim düzeyi, gereksinimleri, sorunları, istek ve beklentileri olduğu gibi üstün ve sınırlı yönleri de vardır. Bu bağlamda bireyler arasındaki farklılıkları ortaya çıkarmak ve her çocuğun bu farklılıkları oluşturan özellikleri yönünden sürekli ve bütün hâlinde gelişmesine yardım etmek, bireyi tanımanın en temel amacıdır

Okul öncesi dönemde çocukları tanımak, değerlendirmek ve eğitim öğretim sürecini buna göre şekillendirmek oldukça geniş ve kapsamlı bir süreçtir. Bu sürecin en önemli parçalarından biri de öğretmendir. Çünkü öğretmen öğrenme-öğretme sürecinin planlayıcısı, uygulayıcısı ve değerlendiricisidir. Bu nedenle uygulanacak eğitim programının niteliği kadar bu programı uygulayacak öğretmenin niteliği de önemlidir.

Okul öncesi dönemdeki çocukları tanımanın birçok nedeni vardır. Ancak çocuğu tanımanın en temel amaçlarından biri çocuğunun kendisini tanımasına yardımcı olmaktır.

Çocuğun aile yapısındaki farklılıklar çocuklarda tanınması gereken sosyo-kültürel ve ekonomik yönler kapsamındadır. Çocuğu fiziksel özellikleri, öğrenme ve uyum güçlüğü çocuğun fiziksel ve biyolojik özellikleri kapsamında değerlendirilmektedir. Çocukların ilgi, yetenek ve duygusal durumları ise davranışsal özellikler arasında yer almaktadır.

Çocukları tanıma ve değerlendirmede şu ilkelere dikkat edilmelidir:

Verilen ilkelerden birinci ilkeye bakıldığında bilimsel açısından belli standartlara uygun olmaya vurgu yapılmaktadır. Oysa soruda bağlama özgü araç ve yöntemlerin kullanımıyla standart olma ilkesiyle çelişilmektedir.

Okul öncesi dönem çocuğunun gelişim ve eğitiminden sorumlu iki eğitim ortamı vardır. Bunlar çocuğun ailesi ile okul öncesi eğitim kurumlarıdır. Ancak okul öncesi eğitim kurumları ve ailenin bu eğitim sürecinde tek başına istenilen başarıyı elde etmesi pek mümkün değildir. Okul öncesi eğitim kurumlarında verilen eğitim ne kadar iyi hazırlanmış olursa olsun, aile tarafından desteklenmeği sürece etkili olmamaktadır. Yine aile çocuğun eğitim konusunda ne kadar istekli ve bilinçli olursa olsun, bu istek planlı ve programlı bir okul öncesi eğitimiyle desteklenmediği sürece etkisiz ve yetersiz kalacaktır. Bu nedenle tüm eğitim evrelerinde olduğu bir okul öncesi eğitim döneminde de okul ile aile arasında etkin bir işbirliğinin olması zorunludur.

Formal değerlendirmede aynı yaş gurubundaki bireylerin ölçülen öz becerilerini karşılaştırıp değerlendirme yapılır. Dolayısıyla doğru cevap budur. Alanyazında performans veya özgün değerlendirme olarak informal değerlendirme adlandırılmaktadır. Yine informal değerlendirmeler doğal ortamlarda ve rutin etkinlikler kapsamında yapılırak öğretim ve değerlendirme arasında da bağ kurulur. Portfolyo değerlendirme formal değerlendirme değil informal bir değerlendirmedir.

İlgi testi standart bir test türüdür. Görüşme, anket, envanter ve otorbiyografi ise kendini anlatma teknikleridir.

Kendini anlatma teknikleri içinde arzu listeleri aracılığıyla çocuklar, doyurulmamış gereksinimlerini, arzularını, gerginlik, sıkıntı ve sorunlarını, ifade edemediği duygularını, güdü ve umutlarını dile getirme olanağı bulmaktadır. Uzmanlar ve öğretmenler de bu yolla çocuğu çeşitli yönlerden tanıma fırsatı yakalayabilmektedirler.

Çocuklarla yapılan araştırmalarda iki konunun öne çıktığı görülmektedir. Birincisi, çocuklarla yürütülecek araştırmalarda hangi araştırma yönteminin veya yöntemlerinin daha uygun olacağıdır. İkincisi ise, araştırma süreçlerinin yetişkin bakısından uzak bir biçimde nasıl planlanıp yürütüleceğidir. Bu iki soruya vereceğimiz cevaplar çocukların doğasına uygun bir araştırma planlanıp yürütülmesinde son derece önemlidir.

Etik ikilem, kurala bağlanmamış durumlarda araştırmacının yasadığı seçim sorunu.

Çocuklarla araştırma yürütmenin yetişkinlerle araştırma yürütmeden kimi farkları ve nedenleri vardır. Yetişkinler çocuklarla yakınlık kurma konusunda deneyim eksikliğine sahip olabilirler. Bu nedenle yetişkinler çocuklarla araştırma yaparken deneyim eksikliğinden onlara patronluk taslayabilirler, uygun olarak davranamayabilirler veya çocuklara numara yapabilirler. Bunların engellenmesi ve çocuklarla sağlıklı bir ilişkinin kurulması gerekmektedir. Bu durum “yakınlık kurma “ biçiminde isimlendirilmektedir.

Hümanisttik kuram özellikle psikanalize dayalı psikodinamik kurama tepki olarak ortaya çıkmıştır. Carl Rogers ve Abraham Maslow öncülüğünde gelişen bu kurama göre insan davranışlarını artırmaya yarayan motivasyonlar bireylerin basit ihtiyaçlarına bağlı olarak şekillenmektedir

Her araştırmada yasa, yönetmelik vb. dokümanlara yer verilir. Ancak ele alnına olguyu hem sayısal hem de zengin anlatımlar açısından incelemek için analitik araştırmalar daha uygun bir tür olarak karşımıza çıkmaktadır.

Temel araştırmaların amacı, kuram üretmek veya var olan kuramsal bilgilere yenilerini eklemektir. Örneğin, davranışçı öğrenme kuramı bir temel araştırma sonucunda üretilmiştir.

Eylem araştırmasındaki eylem ve araştırma kelimeleri ele alınan araştırma konusuna sistematik (araştırma) müdahale (eylem) anlamında kullanılmaktadır.

Aydınlatılmış onamda araştırma süreçlerine ilişkin ayrıntılı bilgiler olmalı, olası sorunlar ve çözüm önerilerine yer verilmeli (örneğin, görüşme yaparken çocuk bayılırsa ne yapılacağı gibi) ve çocukların araştırmadan istedikleri anda ayrılacakları belirtilmelidir.

Desen, araştırmanın amaçlarını gerçekleştiremeyecek veya sorulara cevap veremeyecek durumdaysa veri toplama sürecinin sürdürülmesi etik dışı bir durumdur. Metodolojik sınırlılıklar dikkatli bir biçimde göz önünde bulundurulmalıdır.

Bir araştırmacı çocuklarla ilgili fiziksel eylemler, sözel davranışlar, anlamlı davranışlar, mekânsal ilişkiler ve konumlar, zamansal desenler, fiziksel nesneler ile sözel ve biçimsel kayıtlar gibi fenomenleri gözlemleyebilir. Bu kapsamda ebeveynlerin konuşmalarının gözlemlenmesi sözel davranışlarla ilgilidir.

Çocukları tanıma ve değerlendirme amaçlı yapılacak bir gözlemin ilk aşaması değerlendirme konusu ve amaçlarının belirlenmesidir. Diğer aşamalar bundan sonra gelir.