COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ STANDARTLARI VE TEMEL MEVZUAT - Deneme Sınavı - 11

Ulusal Jeoloji Standartlarının Belirlenmesi Projesi, aşağıda belirtilen 4 temel iş paketi çerçevesinde gerçekleştirilmiştir.
• İş Paketi 1 (İP1): Kurumsal Analizler
• İş Paketi 2 (İP2): Standartların Oluşturulması
• İş Paketi 3 (İP3): Veri Uyumlaştırma
• İş Paketi 4 (İP4): Test, Eğitim ve Raporlama

Proje kapsamında analizlerin yapıldığı paydaşlar, ülkemizde jeoloji verisi üreten başlıca kurumlar arasından seçilmiştir. Bu kurumlar;
• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı,Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA)
• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO)
• Tarım ve Orman Bakanlığı, Devlet Su İşleri (DSİ)
• İçişleri Bakanlığı’na bağlı Afet ve Acil ve Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD)
• Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Karayolları Genel Müdürlüğü (TCK)
• Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Devlet Demiryolları (TCDD)
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, İller Bankası Anonim Şirketi Genel Müdürlüğü
(İLBANK)’dür.

Vektör veriler; gerçek dünya üzerindeki konumu bilinen, koordinat bilgisine sahip verilerdir. CBS’de vektör veriler üç temel geometri ile ifade edilirler. Bunlar nokta, çizgi ve alan geometrileridir. Jeoloji verileri içerisinde bu geometrileri örneklemek gerekirse; ‘sondaj’ katmanı nokta, ‘fay’ katmanı çizgi ve ‘jeolojik formasyon’ katmanı alan geometrisinde temsil edilirler.

Mekânsal olmayan (sözel) veriler, konum bilgisi içermeyen ancak konumsal verilerin özniteliklerini oluşturan verilerdir. Jeoloji verileri içerisinde mekânsal olmayan verileri örneklemek gerekirse; ‘sondaj’ katmanı içerisindeki sondaj adı, sondajın yapıldığı tarih, sondaj numarası; ‘fay’ katmanı içerisindeki fay adı, fay türü; ‘jeolojik formasyon’ katmanı içerisindeki jeolojik yaş, litoloji, simge öznitelikleri altında yer alan verilerdir

Hidrojeoloji Alt Veri Modeli; kayaç ve yeraltı suyu sistem sınıflarının birbirleri arasındaki bağlantıları, doğal ve insan yapımı tesislerin bu sistemlerle etkileşimini kapsamaktadır.

Fay; yerkabuğunu oluşturan kayaçların bir yüzey boyunca kırılmasıyla oluşan iki parçanın birbirine göre yer
değiştirmesidir

Akitard, suya doygun fakat düşük geçirimli haznenin yeraltı suyu hareketine izin vermediği ve kuyulara serbestçe su sağlayamayan, fakat farkedilebilir derecede yeraltı suyunun komşu akiferlerden veya komşu akiferlere iletimini sağlayan yeteri kadar kalınlığa sahip olduğunda, önemli bir yeraltı suyu depolama birimi oluşturabilen hidrojeolojik birimdir.

Jeofizik yöntemlerde, incelenen fiziksel özelliğe bağlı olarak farklı değişkenler ölçülür ve buna bağlı bir kuramsal çözüm geliştirilir. Ölçümlerde çoğunlukla kullanılan yöntemler şöyledir;
• Gravite(ölçülen değişken; yerçekimi ivmesi)
• Manyetik(ölçülen değişken; manyetik alan bileşenleri)
• Doğal Gerilim (ölçülen değişken; elektrik gerilim)
• Elektrik Özdirenç (ölçülen değişken; yerin elektirk özdirenci)
• Elektromanyetik(ölçülen değişken; elektromanyetik tepkiler)
• Sismik(ölçülen değişken; dalganın yol alış zamanı)

Jeofizik yöntemlerde, incelenen fiziksel özelliğe bağlı olarak farklı değişkenler ölçülür ve buna bağlı bir kuramsal çözüm geliştirilir. Ölçümlerde çoğunlukla kullanılan yöntemler şöyledir;
• Gravite(ölçülen değişken; yerçekimi ivmesi)
• Manyetik(ölçülen değişken; manyetik alan bileşenleri)
• Doğal Gerilim (ölçülen değişken; elektrik gerilim)
• Elektrik Özdirenç (ölçülen değişken; yerin elektirk özdirenci)
• Elektromanyetik(ölçülen değişken; elektromanyetik tepkiler)
• Sismik(ölçülen değişken; dalganın yol alış zamanı)

INSPIRE direktifleri kapsamında kayaçlara ait litoloji renk kodları, tektonik yapı tipleri ‘One Geology Europe’ (http://www.onegeology. org/) standartlarına; jeolojik olaylara ait jeolojik yaş renk kodları ise Uluslararası Stratigrafi Komisyonu’nun (2008) (http://www.stratigraphy.org/) direktiflerine uygun yapıda standartlaştırılmıştır

Ülkemizde MVA kurulması ile ilgili çalışmalar Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi (TUCBS) adı altında 2000’li yılların başlarında başlamış, INSPIRE direktifini temel alan bir çerçevede yönetilen eylem planlarının ardından, 2011 yılında Çevre ve Şehircilik Bakanlığına bağlı olarak kurulan Coğrafi Bilgi Sitemleri Genel Müdürlüğü çatısında toplanarak ivme kazanmıştır. Doğru cevap D'dir.

2003 yılında Başbakanlık tarafından yayımlanan ‘e-Dönüşüm Türkiye’ projesi Kısa Dönem Eylem Planı kapsamında yer alan 47 no’lu eylem ile “Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi Oluşturulabilmesi İçin Bir Ön Çalışma Yapılması” kararı alınmıştır. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünün (TKGM) önderliğinde çeşitli kurum, kuruluş ve üniversitelerden oluşan geniş bir katılımcı kitlesiyle çalışmalar gerçekleştirilmiş, dünyada ve ülkedeki CBS’nin durumu irdelenmiştir. Doğru cevap A'dır.

04.07.2011 Resmi Gazete’de yayımlanan 644 numaralı Kanun Hükmünde Kararname ile TUCBS ile ilgili idari yapılanma yeni bir boyut kazanmış, Çevre
ve Şehircilik Bakanlığı bünyesinde Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğünün kurulmasına ve Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi Oluşturulması çalışmalarının Genel Müdürlükçe yürütülmesine karar verilmiştir. Doğru cevap C'dir.

TUCBS ile ilgili ilk yasal düzenleme 09.12.2009’da Bayındırlık ve İskân Bakanlığının Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’de yapılan değişiklik ile gerçekleşmiştir. Buna göre; Bakanlığa “Türkiye Coğrafi Bilgi Sistemi’nin oluşturulmasına, iyileştirilmesine ve işletilmesine dair iş ve işlemleri yapmak, yaptırmak, yaygın olarak kullanılmasını teşvik etmek” görevi verilmiştir. Doğru cevap B'dir.

TUCBS ile ilgili son ve en önemli düzenleme ise 07.11.2019 tarihinde resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Coğrafi Bilgi Sistemleri Hakkında 49 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesidir. Doğru cevap D'dir.

Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi: Coğrafi verilere, veri setlerine ve veri servislerine erişimi ve paylaşımı kolaylaştırmak amacıyla ulusal kaynakların verimli bir şekilde kullanılması, bilgi teknolojilerinden istifade edilmesi ile süreç, koordinasyon ve takip mekanizmalarının işletilmesi için gerekli düzenlemelerin ve planlamanın yapılması ve bunların icra edilmesini sağlayan sistemdir. Doğru cevap E'dir.

Gerçek Ortofotolar CBSGM tarafından üretilen ülke çapında yerleşim alanları, potansiyel afet alanları ve yatırım ve turizm potansiyeli olan kıyı bölgelerini kapsayan 1/1000 ölçekli (10 cm çözünürlük) coğrafi veridir. Doğru cevap A'dır.

Coğrafi Veri Setleri: Detay sınıfları CBS uygulamalarında coğrafi veri setleri veya set serileri ile saklanır. Her bir coğrafi veri seti için ilgili metaveri standardına göre kullanıcıya bilgi sağlanır. Doğru cevap A'dır.

Coğrafi Veri Servisleri: Coğrafi verilerin internet ortamında kullanıcıya sunulmasını sağlayan coğrafi servislere, tanımlanmış metaveri bilgileri ile kullanıcı tarafından erişebilir. Böylelikle servisin içerdiği veriler ve kullanıcı amacına uygunluğu bilgisi elde edilebilir. Doğru cevap C'dir.