COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ - Deneme Sınavı - 12

Active Data Frame (aktif veri çerçevesi) üzerinde çalışılan mevcut katmanların listelendiği veri çerçevesidir. Yükselti deniz seviyesi gibi bir kaynak noktası ya da kara gibi bir yüzey olmak üzere, verilen bir kaynak noktasına göre altta ya da üstte olan noktaya ait yükseklik, z değeri ya da dikey kottur. Üç boyutlu uzaya ait hacmi ya da bir ayrık alanı kaplayan detaylara ait kabuğu ya da dış yüzeyi göstermek üzere kullanılan bir geometri tipi 3D Çoklu Yamadır. 3D Detay üç boyutlu, gerçek dünya nesnelerini, z değerlerini detaya ait geometri içinde depolayan ve bunların harita ya da gösterim (ekran vb) üzerinde tanımlanmasını sağlayan bir detay çeşididir. Analysis Extent bir aracın yapacağı işlem üzerinde sınırlamalar yapabilmek ve sadece bu alanda işlem yapabilmek amacıyla x,y koordinatları ile tanımlanan alt sol ve üst sağ köşelerinin içerildiği alan.

Tampon bir harita detayı etrafında hesaplanan eş mesafe ya da eş zaman bölgesidir. Bilgisayar hafızası ya da diski üzerinde tutulan geçici depolama alanına da tampon denir.

Girdi veri setlerine ait ortak alana düşen detaylar ya da detay parçalarını koruyan, tutan uzamsal veri setlerine ait bir geometrik birleşime Intersect denir. İki ya da daha fazla ayrı uzamsal girdiyi bağlama işlemine Join denir. Identify ArcGIS içinde bir araç olup, bir detaya uygulandığında (tıklandığında) detaya ait öznitelikleri gösteren bir pencereyi açar. CBS’de iki çizginin kesiştiği noktaya ‘Intersection’ denir. Belirlenen öznitelik verisi değerlerine göre konumsal veriyi bütünleştirme ve toplulaştırma işlemi Dissolve ile yapılır.

Raster kolonlar ve satırlar şeklinde dizilen ve eş boyutlu hücrelerden oluşan, matris tarzı bir uzamsal veri modelidir. Raster Band ultraviyole, mavi, yeşil, kırmızı, kızıl ötesi, radar ya da orijinal resim bantlarından türetilen diğer değerler gibi elektromanyetik spektruma ait belirli bir aralık için veri değerlerini gösteren, raster veriseti bünyesinde yer alan bir katman. Raster Catalog içine dahil edilen her bir raster verisetini herhangi bir tablo formatı içinde kayıt olarak tanımlayan, raster veri setlerine ait bir birliktelik, koleksiyondur. Raster Calculator çok sayıda görevi gerçekleştirebilecek araçları bünyesinde barındıran bir ArcGIS Spatial Analiz fonksiyonudur. Raster Data Model dünyayı, düzenli hücreler gridine bölerek bir yüzey olarak gösteren veri modelidir.

Birçok yerde coğrafi bilgi sistemleri, artık başlı başına bir bilim dalı olarak düşünülmeye başlamıştır. Bu bilim dalına geomatik, geoinformatik gibi isimler verilmektedir. Diğer şıklardaki bilim dalları ise coğrafi bilgi sistemleri ile alakalı ayrı bir bilim dalını temsil etmektedirler.

Bilginin saklanması ve kolayca ulaşılabilmesinin sğlanabilmesi sürecinde artık geleneksel yöntemler yerine, bilgi sistemleri yaşamın her alanında kaçıılmaz hale gelmiştir. CBS ile verilerin toplanması, saklanması, kolaylıkla ulaşılabilmesi ve analiz edilmesi mümkündür. Aynı zamanda farklı kişilerle elektronik ortamda paylaşılabilme özelliğini olması bu sistemin avantajlarındandır. C şıkkında ifade edilen tüm teknolojik bilgi sistemleri ile entegre olma durumu henüz gerçekleşmemiştir.

Coğrafi bilgi sistemleri, coğrafi olarak tanımlanabilen yazınsal ve vektörel verilerin aynı ortamda eşlenmesini ve bu veriler üzerinde amaçlar doğrultusunda verilerin sorgulanmalı ve analiz edilmesini sağlayan bilgi sistemidir. Bunun için Mekansal veri, bilgisayar sistemi ve sistemin özelliklerini bilen personelden oluşan bileşene ihtiyaç vardır. Vektörel veri, mekânsal veri bileşenidir. Donanım ve ağ sistemi bilgisayar sistemi bileşenleridir. Metodoloji ise personel bileşenidir. İnternet ise bileşenler haricinde yardımcı bir işlev görmektedir.

Coğrafi bilgi sistemlerinde yazınsal veriler iki temel tipte sınıflandırılmaktadır. Bunlar; sayı ile ifade edilen yükseklik, eğim, nüfus bilgisi gibi numerik veriler ve cinsiyet, jeoloji, toprak verisi gibi harflerle ifade edilen karakter verilerdir. Şıklara bakıldığında B,C,D ve E şıkkı karakter verilerindendir. A şıkkı ise numerik veridir.

Coğrafi bilgi sistemleri, birçok meslek disiplininin transdisipliner olarak yer aldığı bir konudur. Bu meslek disiplinlerinin en önemlileri flu flekilde sıralanabilir: Coğrafya, Kartografya, Jeodezi, Fotogrametri, Bilgisayar bilimi, Elektronik, Fizik, Matematik, İstatistik, ve Planlama. Şıklardan Finans bilimi ile CBS ile disiplinlerarası çalışılabilir bir alan değildir.

CBS’de temel analizler yüzey analizleri, ağ analizleri ve yakınlık analizleri olmak üzere 3’e ayrılmaktadır. Tampon analizi, yakınlık analizidir. En kısa yol, servis alanı saptanması ve ulaşılabirlirlik ağ analizlerindendir. Toprgrafik analizler, hidrolojik analizler ve 3D analizler ise yüzey analizlerindendir.

Arazi ölçümü yaparak elde edilecek verilere göre çok daha hızlı sonuca ulaşılır. Mevcut haritalarda hatalar ya da arazide değişimler olabileceği için kartografik haritalara göre çok daha sağlıklı sonuç elde edilir. Çok geniş alanlar için veri elde etmenin en düşük maliyetli yoludur. Kartografik haritayı sayısallaştıran kişinin yapacağı hatalar olmayacaktır gibi avantajları ile fotogrametrik yöntem kuşkusuz en sağlıklı ve en kolay olan yöntemdir.

Poligon topolojisi oluflturabilmek için öncelikle çizimin belli özellikleri taşıması gerekmektedir.Bunlar; Poligonlar tamamen kapalı olmalı, hiçbir yerde açık olmamaı, Poligonları oluşturan çizgiler taşmamalı, Poligonları oluşturan sınırlarda tek bir çizgi olmalı ve Çizgiler kesişme noktalarından kırılmalıdır.

Tanımdan da anlaşılacağı üzere çeşitli çizgisel hatlardan bir ağ oluşturularak topoloji ortaya çıkmaktadır.

CBS’de temel kavramlar içerisinde Raster, Raster Band, Raster Calculator, Raster Catalog ve Raster Data Model kavramları bulunmaktadır. Raster Management ve Raster Planning bulunmamaktadır.

Vektörel veri, hava fotoğrafları, uydu verileri, veri kütükleri CBS’nin mekansal veri bileşenlerindendir. Yazılım CBS’nin bilgisayar sistem bileşenlerindendir.

İşgücü ve zaman israfını en aza indirgemesi, analiz yapma kolaylığı, harita doğruluğu ve güvenirliliği Coğrafi Bilgi Sistem (CBS) kullanımının planlama çalışmalarında verimliliği artırıp, personel gereksinimini azaltmaktadır. Bilgiye ulaşabilme zorluğu ve öğrenim ve kullanımının karmaşık olması değil tam tersidir.

Bir gözlem ya da işlem sonucunda ortaya çıkan sonuçların rakamlarla ya da harflerle ifade edilmesine veri denir. Veriler, belli bir işleme sokulduktan sonra bilgi halini alırlar.

Coğrafi Bilgi Sistemleri, kullanıldığı yere ve amaca bağlı olarak farklı isimler alabilmektedir.
Yaygın olarak kullanılan isimler:
- Kent bilgi sistemi,
- Çevre bilgi sistemi (EIS),
- Afet bilgi sistemi,
- Otomatik haritalama ve hizmet yönetimi (AM/FM),
- Arazi bilgi sistemi (LIS),
- Doğal kaynak bilgi sistemi vb.

Raster görüntü, kağıtta, fotoğrafta, paftada yer alan taranarak bilgisayara aktarılan dokümanlar, haritalar, çizimler, uydu görüntüleri, hava fotoğrafları taranarak ya da digital kamera vb. yollardan bilgisayara aktarılan resimlerdir. Raster veri için kullanılan DPI, (dot per inch - inch başına nokta sayısı) raster verinin kalitesini ortaya koyar. Nokta sayısı arttıkça veri büyür, ancak kalite artar. Vektörel bilgiler ise bilgisayar ortamında yer alan çizgiler, eğriler, noktalar gibi koordinat sistemi üzerinde ifade edilebilen, başlangıç, bitiş ve kendini tanımlayan tüm noktalarının koordinatları belirli objelerdir.

Coğrafi Bilgi Sistemleri’nde kentsel dokunun tespit edilmesi amacıyla yapılan çalışmalarda çözünürlük 1-10 metre arasındayken, atmosferik hareketler gibi geniş alanları gözlemlemek için kullanılan görüntülerde çözünürlük 1000 metreye kadar çıkar.