COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ - Deneme Sınavı - 6

Konum bilgisinin veritabanında saklanması ilk olarak topoloji kavramı ile gündeme gelmiş, Open Geospatial Consortium - OGC (CBS konusunda çeşitli firma, kurum ve üniversitelerin katılımı ile kurulan uluslararası bir kuruluş) tarafından konumsal verinin veritabanı ortamında saklanabilmesi için standartlar ve formatlar belirlenmiştir. Buna göre WKT (Well-Known Text) ve WKB (Well-Known Binary) formatları kabul edilmiştir. WKT ve WKB vektör formattaki konumsal geometrik objeleri tanımlamak için kullanılmaktadır.

Birden çoğa ilişki (one to many) birbirine hiyerarşik olarak bağlı tablolar arasında kurulmaktadır. Bir tablodaki kayıtlar diğer tablodaki kayıtların alt küme verilerini içerdiğinde birden çoğa ilişki kullanılmaktadır. Örneğin iller tablosu ile ilçeler tablosu ilişkisi birden çoğa bir ilişki modelidir.

Öznitelik verilerine bağlı sorgulamalar SQL (Structured Query Language) adı verilen yapısal sorgulama dili kullanılarak yapılmaktadır. SQL veritabanlarındaki verilere ulaşmak ve işlemek için ideal bir araçtır. SQL bir ANSI (American National Standards Institute) standardı olmasına karşın kullanılan veritabanı yazılımlarına göre farklı versiyonlarda karşımıza çıkmaktadır.

CBS’de öznitelik verilerine bağlı sorgulamalar SQL sorgulama dilinin çoğunlukla SELECT komutu ve genel operatörler kullanılarak seçme sorgusu şeklinde yapılmaktadır.

Konuma dayalı sorgulamalar, kullanılan CBS yazılımının yeteneklerine bağlı olarak değişkenlik gösterir. Ancak temel olarak bilinen konuma dayalı sorgu araçları hemen her CBS yazılımında bulunmaktadır. Temel konuma dayalı sorgu araçları;
- kesişenleri seç (intersect)
- belirli uzaklıkta olanları seç (within a distance of)
- içine düşenleri seç (within)
- tümüyle içine düşenleri seç (completely within)
- içinde olduğunu seç (contain)
- tümüyle içinde olduğunu seç (completely contain)
- sınırına dokunanları seç (touch the boundary of)
- ortak kenar paylaştıklarını seç (share a line segment)
- benzeşenleri seç (identical to)
olarak sıralanmaktadır.
Yapışanları seç seçeneği bu sorgu aracı bulunmamaktadır.

İçine düşenleri seç sorgulaması belirlenen konumsal nesnenin içine düşen nesneleri seçmeye yarayan bir sorgudur. Bu sorguda belirlenen nesne içine düşen nesnelerin sınırlarına dokunabilir. Örnek vererek açıklamak gerekirse ülkemizin Anadolu Yarımadası sınırları içinde olan illeri seçme sorgulaması yapıldığında Anadolu Yarımadası’ndaki tüm iller seçilmektedir.

Soru katman yapısını tanımlamaktadır. CBS verileri katman yapısı kullanılarak görüntülenmektedir. Katman yapısının temel ilkesi, farklı temalardaki yeryüzü elemanlarını farklı konumsal nesneler olarak gruplamak ve bu nesneleri konumsal veri olarak işlerken ortak grup özelliklerini kullanmaktır.

Anahtar bilgi alanı (key field) saklanan verinin indekslenmesine ve sorgulama ile kolay ulaşımına olanak sağladığı gibi, veri tekrarını engellemekte ve tablonun diğer tablolarla ilşlkilendirilmesini kolaylaştırmaktadır.

Boşluk yerine altçizgi ( _ ) kullanılması tercih edilmelidir. Bilgi alanlarının adları verilirken Türkçe karakter ve boşluk ( ), soru işareti (?), düz çizgi (-), ünlem (!), yıldız (*) vb. semboller kullanılmamalıdır.

Konusal veri tabanı (geodatabase) genel yapısı ile standart bir veri tabanı gibidir ve veri tabanı nesnelerinden oluşur. Tablolar, verileri depolamaya yarayan en önemli ve vazgeçilmez veri tabanı nesneleridir. Tablolar, bilgi alanları (sütunlar) ve veri kayıtlarından (satırlar) oluşmaktadır.

POINT(1 1) WKT formatına ait komuttur. WKT formatında POINT(1 1) komut satırı şekilde gösterildiği gibi, x koordinatı 1, y koordinatı 1 olan noktanın konumsal bilgisini tanımlamaktadır.

Soru foreign key field tanımını yapmaktadır. Bir tabloda birincil anahtar olan bir bilgi alanı diğer tabloda da bulunmaktaysa bu alana yabancı anahtar bilgi alanı (foreign key field) denir. Tablolar arası iliflki bu ortak anahtar alanlar (primary key - foreign key) üzerinden kurulmaktadır.

>= 4 ile > 3 , > 1999 ile >= 2000 , <=2005 ile <2006 aynı ifadelerdir. Bu durumda A,B,C ve D şıkları ile 2000 - 2005 yılları arasında yapılan 4 kat ve üzeri binaların seçimi yapılabilir.

Bina yapım yılı bilinmeyen YAPIM_YILI bilgi alanı boş olmayan kayıtları bulmak için kullanılan komut dizini; “SELECT * FROM Bina WHERE [YAPIM_YILI] IsNot Null”.

>= 4 ile > 3 aynıdır.

CBS verileri katman yapısı kullanılarak görüntülenmektedir. Katman yapısının temel ilkesi, farklı temalardaki yeryüzü elemanlarını farklı konumsal nesneler olarak gruplamak ve bu nesneleri konumsal veri olarak işlerken ortak grup özelliklerini kullanmaktır. Katman yapısı CBS’nin en önemli özelliklerinden biridir. CBS aynı özelliklere sahip yeryüzü elemanlarını, veri katmanları olarak gruplamaktadır.

Eş yükselti eğrilerinden elde edilen ve arazi yapısını ifade etmek için kullanılan veri formatına düzensiz üçgen ağ (TIN) adı verilir. Yüzeyde oluşturulan üçgenlerin her bir köşe noktasının x,y,z koordinatları modellenerek oluşturulur. Sayısal Arazi Modelleri (DEM) genellikle TIN veri formatı kullanılarak üretilir.

Öznitelik verileri (attributes) konumsal bir nesne ile ilişkili, konumsal olmayan verilerdir ve konum bilgisi içermezler. Tablo şeklinde sunulan öznitelik verileri konumsal nesnelerin nitelik ve nicelik gibi karakteristik özelliklerini tanımlamak için kullanılır.

Öznitelik tablo alanlarında yer alan bilgilere ait değişken türleri özelliklerine göre belirlenir. Verilenlerden bina no ve kat adeti tam sayı (integer) olarak tanımlanır. Bina alanı ve bina çevresi ondalık (decimal) olarak tanımlanır. Apartaman adı ise metinsel bir bilgidir. Dolayısıyla bu alan metin (text) olarak tanımlanmalıdır.

Anahtar bilgi alanı (key field) saklanan verinin indekslenmesine ve sorgulama ile kolay ulaşımına olanak sağladığı gibi, veri tekrarını engellemekte ve tablonun diğer tablolarla ilişkilendirilmesini kolaylaştırmaktadır.