COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ - Deneme Sınavı - 15

Özellikle son yıllarda kişisel bilgisayarlardaki hızlı ilerleyiş, ticari veritabanı uygulamalarının ve çizim programlarının kişisel bilgisayarlarda da etkili kullanılmaya başlaması,  UNIX işletim sisteminin yanı sıra Windows gibi kullanıcı dostu işletim sistemleri üzerinde de ticari yazılım seçeneklerinin yaygınlaşması, CBS teknolojisinin kullanımının artmasındaki temel etkenler olmuştur.

Planlama çalışmalarında farklı sayıda veri katmanının ortak analiz edilerek sonuca ulaşılması hedef­lenmektedir. Bu kapsamda, planlama çalışmalarında kullanılan CBS’de analiz ve yorumlama tekniklerinin başında çakıştırma analizleri gelmektedir. Bu teknikler uygun güzergah seçimi, kentsel yenileme çalışmaları, risk yönetimi, uygun yerseçimi vb. planlama çalışmalarında kullanılabilmektedir.

Coğrafi Bilgi Sistemleri yardımıyla bir projedeki sorunları algılama ve sorunları çözebilme amacıyla projenin uygun şekilde tasarlanması gerekmektedir. Proje tasarım sürecini altı aşamada izlemek mümkündür. Bunlar çalışmanın amacının ve çalışmada kullanılacak yöntemlerin belirlenmesi, çalışma alanına ait gerekli tüm verilerin toplan ması, Veriler kullanılarak belirlenen yöntemlere göre gerekli analizlerin ve sorgulamaların yapılması, yapılan sorgulama ve analizlere göre gerekli sonuçların, stratejilerin, kararların üretilmesi ve amaç doğrultusunda değişen verilerin güncellenmesidir.

CBS’nin bilgisayar sistemi bileşeni unsurları donanım, yazılım, depolama ve ağ sistemlerinden meydana gelmektedir.

Coğrafi Bilgi Sistemleri’nde kullanılan veri tipleri, ekonomik veriler, kentsel veriler, sosyal veriler, doğal verilerdir. Teknik veriler genel olarak her yerde kullanılır, CBS ile doğrudan ilgili değildir.

Haritada gösterilen birimin gerçek dünyadaki büyüklüğüne olan oranı ölçektir. Diğer çeldiriciler bu tanımla doğrudan iligili değildir.

Mekânsal düşünmenin, dünyanın mekânsal özelliklerini ayırt etme ve kodlama ile başladığı söylenebilir. Kodlama süreçleri şunlardır: Zeminden şekilleri ayırt etmek; Dokuların, ana hat şekilleri ve içsel yapısal düzenlemelerin ikisininde, farkına varmak; Boyutu değerlendirmek; Dokuyu ayırt etmek; Rengin farkına varmak ve Diğer özellikleri tespit etmek vb. sıralanabilir. Kodlamayı planlamak ve kodlamayı kontrol etmek bu süreçler arasında değildir.

Katman yapısı CBS’nin en önemli özelliklerinden biridir. Ayrıca, Sayısal Arazi Modelleri (DEM) genellikle TIN veri formatı kullanılarak üretilir. Ancak, görüntü verileri (imagery): Uydu, uçak balon vb. cisimlere yerleştirilen çeşitli algılayıcılarla yeryüzünden elde edilen raster verilerdir.
Tematik veriler ise; yeryüzünden çeşitli yöntemlerle toplanan verilerin modellenmesi ve sınıflandırılması ile elde edilen sürekli (continuous) verilerdir.

Coğrafi bilgi sistemleri, planlama alışmalarında birden fazla harita ile çalışma gereksinimi sonucu ortaya çıkarmıştır. Amaç doğrultusunda; analizlerin yapılabilmesi ve kararların üretilebilmesi amacıyla, gerekli haritaların katmanlama ve farklı katmanların üst üste çakıştırılması mantığı üzerine oturtulmuştur.

Herhangi bir planlama veya yer seçimi çalışması yapılacağında, birden fazla veriyi aynı anda değerlendirmek gereklidir. Fakat “Design With Nature” adlı kitapta Ian Mc Harg, “değerlendirilecek veri sayısı beşten fazla ise, insan muhakeme yeteneğiyle doğru yapılabilme ihtimali yoktur” şeklinde ifade etmiştir.

Başarılı bir CBS projesi oluşturabilmek için öncellikli olarak gerekli verilen temin edilmesi gerekmektedir. Alana ilişkin sayısal ortamda olan veya olmayan haritalar, arazi etütleri ile elde edilen veriler, uydu görüntüleri ve alana ait yazınsal veriler CBS projelerinde girdi olarak kullanılmaktadır. Bu veriler gerekli işlemlerden geçirildikten sonra gerekli sonuçların üretilmesi için analize tabi tutulurlar. Çakıştırma analizleri de bunlardan birisidir. Çakıştırma analiz sonucu üretilen haritalar girdi olarak değil sonuç olarak kullanılmaktadır.

Verilen seçeneklerden A, B, C ve E seçenekleri insan kaynaklı olarak ortaya çıkan plansız hareket etmenin sonucu olarak oluşan sorunlardandır. D seçeneğinde verilen günlük çekilen uydu görüntüleri çevre için herhangi bir sorun oluşturmamaktadır.

Çakıştırma analizi planlama çalışmalarında sıklıkla kullanılmaktadır. Çok sayıda katmanın bir arada değerlendirildiği, bu katmanlara farklı ağırlıklar verildiği ve sonucunda birden farklı alternatif çözümlerin sunulabildiği bir yöntemdir. Çakıştırma analizinde tablosal veriler ve grafik veriler aynı anda değerlendirilebilmektedir. Bu durumda onun bir avantajıdır.

Verilen seçeneklerden A, B, C ve E seçenekleri CBS’nin avantajlarını göstermektedir. D seçeneği yanlış bir ifadedir. Çünkü CBS grafik ve yazınsal verilerin aynı anda saklanmasını, işlenmesini sağlayan bir sistemdir. Bu durum CBS’nin en etkili özelliklerindendir.

Birden fazla katman kullanılarak uygun yer seçimi yapılabilmesi için en uygun yöntem çakıştırma analizidir.

CBS’nin planlama çalışmalarında kullanılması birçok açıdan avantajlıdır. Öncelik yer seçimi, hızlı doğru ve güvenilir sonuçlar üretilmesi, karar verme sürecini hızlandırması ve farklı sayıda ve türde veriyi işlemesi planlama süreci için oldukça avantajlıdır. CBS planlama çalışmalarında maliyet yükseltmek yerine doğru kararlar üretecek maliyet düşürücü bir özelliğe sahiptir.

Verilen seçeneklerden A, C, D ve E seçenekleri doğru seçeneklerdir. B seçeneği yanlış bir ifadedir. Bilgisayar teknolojileri ile birlikte ticari veritabanı kullanımı artmış ve kısıtlamaları ortadan kalmıştır.

Her hangi bir projede olduğu gibi CBS projelerinin oluşturulabilmesi için öncelikle çalışmanın amacı belirlenmesi gerekir.

Coğrafi bilgi sistemlerinin çıkış noktası, planlama çalışmalarında kullanılması gereken çok sayıdaki veriyi aynı anda değerlendirmek ve karar vermektir.

Aşağıda sorunların bazıları sıralanmıştır,
-Kontrolsüz sanayileşme,
-Kirlilik,
-Yaşam kalitesinde düşme,
-Doğal kaynakların zarar görmesi,
Fakat meslek liselerinin sayısının artması topluma olumlu bir yönde etki katacaktır.