ÇOKLU ENGELLİLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU

Bu öğretim yönteminde hedef uyaran ve hemen ardından birey ve çalışılan beceri için belirlenen kontrol edici ipucu sunulmaktadır. Birey kontrol edici ipucunu model almaktadır. Eş zamanlı ipucuyla öğretim yönteminde tek bir ipucu türü kullanılmakta ve her denemede ipucu sunulmaktadır. Doğru yanıt "E" seçeneğidir.

Çevre düzenlemesi ve oluşturulan günlük rutinler içerisinde, problem çözme, iş birliği, öz kontrol gibi becerilerin öğretimi hedeflenmektedir. Özellikle yetersizliği olan bireylerde eğitimin en kapsamlı amacı bireylerin günlük hayatlarında bağımsız bireyler olabilmeleridir. Bu nedenle bireylerin öğretim hedefleri belirlenirken işlevsel beceriler seçilmesi büyük önem taşır. Genel olarak değerlendirildiğinde özellikle ileri derecede ve çok engelli bireylerde özbakım becerilerinin günlük rutinler içerisinde öğretiminin
ön plana çıktığı görülmektedir.

Aşamalı yardımla öğretim yanlışsız öğretim yöntemleri arasında yer almakta olup, yapılandırılmış bir öğretim yöntemidir.

Birinci adım izle ve dinle olarak ele alınmaktadır. Bu aşamada çocuk izlenir ve bir şeye ilgi gösterdiğini yansıtan ses, sözcük ya da bakış beklenir. İkinci adım katıl olarak belirtilmektedir. Eğitimci, çocuğun baktığı nesneye bakarak, baktığı nesnenin adını söyleyerek, ilgili bir soru sorarak ya da bir yorum yaparak çocuk tarafından başlatılmış olan etkileşime katılır ve daha fazla etkileşim kurması için çocuk desteklenir.

Mehmet öğretmenin "Eşle." demesi yönerge sunumu, öğrencisinin bileğinden hafifçe tutması ise kısmi fiziksel ipucu kullanımıdır.

İpucu sunulmaksızın hedef uyaranın varlığında hedef davranış sergileniyorsa uyaran transferi (ipucundan hedef uyaran doğru) gerçekleşmiş demektir.

Veysel öğretmen öğrencisini pekiştirmemiş yani davranış sonrası uyaran sunmayı unutmuştur.

Öğretim oturumu sırasında bireye bağımsız tepkide bulunma fırsatı sağlanmadığından değerlendirme için ayrı oturum düzenlenmelidir.

Aşamalı yardımla öğretimde eğitimci hedef uyaranı ve kontrol edici ipucunu eş zamanlı olarak sunar. Bireyin ilerlemesine göre ipucu geri çekilir yani silikleştirilir. İpucunun silikleştirilmesi için belirlenmiş bir ölçüt bulunmamaktadır. Eğitimci, ipucunun sayısı, yoğunluğu, türü gibi konularda anlık kararlar alarak ipucunu silikleştirebileceği gibi gerek olduğunu düşündüğünde tekrar ipucu sunabilir.

İpucunun giderek artırılması ile öğretimde en ılımlı ipucu düzeyinden en az ılımlı ipucu düzeyine doğru bir sıralama izlenir.

Günlük rutinler ya da sınıf rutinleri öncüllere dayalı stratejiler arasında yer alır. Günlük rutinler, bireyin gündelik hayatını devam ettirmek için gerçekleştirilen etkinlikler olarak tanımlanmaktadır.

Günlük rutinler, sadece yetersizliği olan bireyler için değil, toplumda belirli bir düzenlemeye ihtiyacı olan tüm bireyler için etkili bir araçtır.

Doğal öğretim yöntemlerinin uygulanması, öncesinde sistematik bir planlama, hazırlık süreci ve uygulama gerektirir.

Gömülü öğretim yönteminin sağladığı avantajlar dört ana düşünce etrafında toplanmaktadır. İlk olarak öğretim denemeleri devam eden etkinlik veya rutinlerin içine gömüldüğü için doğal sınıf ortamında çok büyük değişiklikler gerektirmemektedir. İkinci önemli avantaj çocuğun katılımını ve öğrenme motivasyonunu artıran ilgilerinin / tercihlerinin temel alınmasıdır. Üçüncü önemli avantaj öğretimin doğal sınıf ortamında gerçekleştirilmesinin çocuğun öğrendiği becerileri bağımsız olarak kullanma olasılığını artırmasıdır. Dördüncü olarak, öğretmen gün içerisinde farklı etkinlikler içerisinde yani öğrenme hedefini gömülü öğretimle sunabilir. Böylece çocuk öğrendiği beceriyi farklı ortamlarda sergileme şansına sahip olur.

Etkinlik temelli öğretim, gömülü öğretim, fırsat öğretimi, talep etme, günlük rutinlerin düzenlenmesi, çevrenin yapılandırılmasına dayalı dil öğretimi (Milleu teaching), geçiş merkezli öğretim gibi pek çok doğal öğretim tekniğinden bahsetmek mümkündür.

Diken (2015) fırsat öğretiminde yetişkin ve çocuğun sıra alma sürecini beş adımda tanımlamıştır. Buna göre birinci adım izle ve dinle olarak ele alınmaktadır. Bu aşamada çocuk izlenir ve bir şeye ilgi gösterdiğini yansıtan ses, sözcük ya da bakış beklenir. İkinci adım katıl olarak belirtilmektedir. Eğitimci, çocuğun baktığı nesneye bakarak, baktığı nesnenin adını söyleyerek, ilgili bir soru sorarak ya da bir yorum yaparak çocuk tarafından başlatılmış olan etkileşime katılır ve daha fazla etkileşim kurması için çocuk desteklenir. Üçüncü adım bekle olarak ortaya konmuştur. Bu aşama, tepkide bulunması için çocuğa fırsat sunulan aşamadır. Çocuğun tepkisi beklenir. Dördüncü adım destekle adımıdır. Gereksinimleri doğrultusunda çocuğa yardım sunulur. Beşinci ve son adım onayla olarak belirtilmektedir.

Beceri yönergesi veya ayırt edici uyaran ifadesi, belirli bir tepkiye yol açan uyaranı tanımlamaktadır.

Yanlışsız öğretim yöntemlerinde geçen bir başka önemli kavram ipucudur. İpucu, bireyin hedeflenen davranışı sergilemesini sağlamak veya kolaylaştırmak için yapılan sistematik yardımlardır. Kontrol edici ipucu ve kontrol edici olmayan ipucu olarak iki grupta ele alınabilir.

Tepki ipuçlarının kullanıldığı yanlışsız öğretim yöntemleri sekiz grupta ele alınmaktadır. Bunlar sabit bekleme süreli öğretim, eş zamanlı ipucu ile öğretim, artan bekleme süreli öğretim, davranış öncesi ipucu ve sınamayla öğretim, davranış öncesi ipucu ve silikleştirmeyle öğretim, aşamalı yardımla öğretim, ipucunun giderek artırılması ile öğretim ve ipucunun giderek azaltılmasıyla öğretim (Tekin, 1999) olarak ifade edilmektedir.

Eş zamanlı ipucuyla öğretim yönteminde hedef uyaran ve hemen ardından birey ve çalışılan beceri için belirlenen kontrol edici ipucu sunulmaktadır. Birey kontrol edici ipucunu model almaktadır. Eş zamanlı ipucuyla öğretim yönteminde tek bir ipucu türü kullanılmakta ve her denemede ipucu sunulmaktadır. Bu nedenle bireye bağımsız tepkide bulunma fırsatı sağlanmamaktadır.