CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK NESRİ - Deneme Sınavı - 10

A şıkkındaki eser bir portre eseri, diğerleri ise biyografik romandır. Doğru cevap A’ dır.

1980 sonrası Türk edebiyatın­da postmodern bir anlayışın yaygınlaşmaya başla­masıyla türler arasında da daha güçlü geçişler söz konusu olmuştur. Daha doğrusu postmodern anla­yışın türler arası ayrımı ortadan kaldırma, çok üs­luplu, çok değişik türlerdeki metinlerin özellikleri­ni barındıran metinlerarası eserler yazma anlayışına bağlı olarak biyografik roman tarzındaki eserlerde de bir değişme dikkatimizi çeker. Kimi zaman ya­kın akrabalar, kimi zaman tarihî kişilikler, bu kez modern roman anlayışını bir kırma girişimi ola­rak biyografiyi bir malzeme alarak ortaya çıkarlar. Mesela Nermin Bezmen’in kendi dedesinin hayat hikâyesini anlattığı Kurt Seyt ve Shura ile Kurt Seyt ve Murka isimli eseri, Ayşe Kulin’in bir hayli ilgi çe­ken ve kuzeni Aylin Devrimer’in hayatını anlattığı Adı: Aylin’i, Hıfzı Topuz’un hem tarihsel romanın hem de biyografik romanın özelliklerini taşıyan eseri Meyyale ile Mediha Sultan’ı anlattığı Paris’te Son Osmanlılar’ı, Atilla Şenkon’un Nazlı Eray’ın fantastik roman anlayışına bağlı olarak onun haya­tını da fantastik bir çerçevede ele aldığı Bütün Düş­ler Nazlı’dır’ı bu çerçevede dikkat çeken biyografik romanlardan bazılarıdır. Doğru cevap E’ dir.

“Biyografi”, otobiyografi ve monografiyi de içinde barındıran bir üst kavramdır yani monografinin bir alt kavramı değildir. Biyografilerde sanallık değil bir gerçeklik vurgusu ön plana çıkar. Biyografiler sadece hacimli eserlerden oluşmaz.Kısa biyografiler de bulunmaktadır.  Eski Türk edebiyatında bu tarz yazılara "Durum Tercümesi değil; “Tercüme-i Hal” ya da “Hal Tercümesi” denilmekteydi. C seçeneğinde yer alan "Kişileri, içinde yetişmiş olduğu maddi ve manevi çevre içerisinde kişiliği ve eserleri çerçevesinde anlatır." ifadesi ise doğrudur.

Otobiyografi ile anı/hatıra türü birbirine oldukça yakındır. Fakat otobiyografide
merkezde yazarın kendisi vardır; bir nevi yazar kendi dünyasına bakar, öznel bir yaklaşım söz konusudur; anı/hatırada ise çevredeki insanlar da
ön plana çıkar.

Bir yazarın, yakından tanısın ya da tanımasın değerli saydığı, etkilendiği,
beğendiği kişilerin karakter özelliklerini, belirgin yanlarını, aralarında geçen ilginç olayları veya daha başka özelliklerini anlattığı üç beş sayfalık kısa yazılara “portre” denir. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Orta Çağ sonlarına doğru  kralların ve şövalyelerin biyografileri ön plana çıkmaya başlar. Dolayısıyla doğru cevap A seçeneğidir.

Rönesans’la birlikte artık sanatçılar, yazarlar ve şairler biyografilere konu olmaya başlar. Bu anlamda İtalyan Giorgio Vassari’nin Lives of Artists (1550) adlı eseri ve Thomas More’un idam edilişi üzerine damadı William Roper tarafından yazılan
Life of Sir Thomas More isimli biyografisi ve George Cavendish’in Life of Wolsey’i dikkat çeker. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Daha çok belli bir dönemdeki hadisçilerin hayatlarını anlatan kitaplar olmakla birlikte, bir bilim dalında belli zamanda yaşamış bilim adamlarının hayatlarını anlatan kitaplara da Tabakât Kitapları adı verilmektedir. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Mithat Cemal Kuntay, Mehmed ÂkifHayatı,Seciyesi, Sanatı (1939

Mithat Cemal Kuntay, İstiklâl Şairi Mehmed Âkif (1944)

Mithat Cemal’in bu iki biyografik çalışması, Mehmet Akif’le yakın tanışıklığının izlerini taşır. Mithat Cemal, kendi sanatı ve hayatı üzerinde önemli etkileri bulunan Mehmet Akif’i bu iki eserindebir insan, bir eylem adamı, bir edebiyat adamı, bir aydın olarak ele almış ve anlatmıştır. Buna göre doğru cevap B seçeneğidir.

Sadettin Nüzhet Ergun’un özellikle divan edebiyatı ve halk edebiyatının önemli yazar ve şairleriyle ilgili pek çok biyografik çalışması bulunmaktadır.
Bunlardan bazıları şunlardır: Gevheri (1928), Pir Sultan Abdal (1929), Mevlânâ (1932), Şeyh Gâlib (1932), Beşiktaşlı Gedâî (1933), Hengâmî (1933), Kâtibi (1933), Kuloğlu (1933), Silleli Sururî (1933), Namık Kemal (1933), Neşâtî (1933), Cenab Şahabeddin (1943), Bakî (1935), Şeyh Gâlib(1935), Aka Gündüz (1937), Ali Cânib (1937). Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

Bir roman kurgusuna ulaşan biyografik roman diyebileceğimiz bir eser Oğuz Atay’ın bilim adamı ve hocası Prof. Dr. Mustafa İnan’ın hayatını anlattığı ve
1975’te yayımlanan Bir Bilim Adamının Romanı adlı eseridir. Dediğimiz gibi bu eser kurgusundaki başarı dolayısıyla biyografik romanların alışılagelen
yapısının biraz dışında yer almaktadır. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

A seçeneğinde yer alan Asım Bezirci eseri portre özelliği taşımaz.

Bir yazarın kendi yaşam öyküsünü yazmasıyla ortaya çıkan biyografiye “otobiyografi” veya “öz yaşam öyküsü” denir.

Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Yahya Kemal üzerine yazdığı monografisinin yanı sıra İstanbul, Ankara, Konya, Erzurum ve Bursa’yı geniş bir çerçeveden tarihsel, kültürel, mimari, yaşayış vs. boyutlarıyla ele alıp anlattığı Beş Şehir isimli şehir monografisi de bulunmaktadır. İzmir incelene şehirler arasında değildir. Bu nedenle doğru yanıt B seçeneğidir.

IV .seçenekte verilen bilgi çeldirici olarak kullanılmıştır. Bu özellik daha çok anı türünde görülür. Otobiyografi ile anı/
hatıra türü birbirine oldukça yakındır. Fakat otobiyografide merkezde yazarın kendisi vardır; bir nevi yazar kendi dünyasına bakar, öznel bir yaklaşım söz konusudur; anı/hatırada ise çevredeki insanlar da ön plana çıkar. Bu nedenle doğru yanıt C seçeneğidir.

Mehmet Kaplan’ın, Tevfik Fikret Devir-Şahsiyet-Eser (1971), İsmail Parlatır’ın, Recaizade Mahmut Ekrem (1995), Ö.Faruk Huyugüzel’in, Hüseyin Cahit Yalçın’ın Hayatı ve Edebî Eserleri Üzerinde Bir Araştırma (1984) isimli çalışmaları bilimsel biyografiye örnektir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Bilimsel anlayışa bağlı olarak söz konusu kişiye ait bilgiler, bir mantık silsilesi içerisinde, mesela kronolojik düzende, alt başlıklar
hâlinde; doğumu, yetişmesi, eğitimi, dönemi içerisinde konumu, eseriyle tuttuğu yer, başarıları, eserinin özellikleri; şekli, içeriği vs. bölümler hâlinde verilip bütün bunlar eleştirel bir tutumla ele alınıp bilgi ve belgelerle desteklenmeye çalışılıyorsa bu tarz biyografilere “bilimsel biyografi” denir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Ahbâr”, haberler demekse de klasik kültürümüzde “bilgi” anlamında kullanılmıştır. Daha çok da din ulularının hayatlarını,
söylediklerini anlatan “ahbâr” kitapları, birer biyografi özelliğine de sahiptirler. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Edebiyatımızda tezkire ilk olarak XV. yüzyılda Çağatay sahasında Ali Şir Nevayî tarafından yazılmıştır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Tanzimat sonrasında da tam bir tezkire olmamakla birlikte tezkirelerden hareketle oluşturulmuş eski edebiyat şairlerinden bahseden biyografilere rastlamaktayız.  Mesela Mehmed Siraceddin’in Mecmuau’ş-Şuarâ ve Tezkire-i Üdebâ (1907) adlı eseri, Bursalı Mehmed Tahir’in Osmanlı Müellifleri (3 cilt, 1916-1925), İbnülemin Mahmud Kemal İnal’ın Son Asır Türk Şairleri
(1930) ve Sadettin Nüzhet Ergun’un Türk Şairleri (1935), Recaizade Mahmut Ekrem’in Kudemadan Birkaç Şair (1885), Ebüzziya Tevfik’in Numune-i Edebiyat-ı Osmaniye, Muallim Naci’nin Osmanlı Şairleri (1890) ve Esâmi (1890) isimli eseri bunlar arasında sayılabilirler. Doğru yanıt A seçeneğidir.