CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK ŞİİRİ - Deneme Sınavı - 13

İsmet Özel "Yorgun" adlı ilk şiirini Yelken dergisinde yayımlamıştır. (1963)

İsmet Özel özellikle ikinci kitabı Evet İsyan’daki şiirlerinde dönemin toplumcu-siyasal eğilimlerinin şiirleştirilmesiyle ilgi gördü ve toplumcu-gerçekçi akım içerisinde farklı bir yer edindi.

"Bir Gün Mutlaka" Ataol Behramoğlu'nun şiirlerinden biridir.

Ataol Behramoğlu ilk kitabı Bir Ermeni General’de Orhan Veli ve Attilâ İlhan’ın yanısıra İkinci Yeni şiirinin etkisi altında görünmesine karşın, ikinci kitabındaki şiirlerden itibaren
daha çok Nazım Hikmet ve Ahmet Arif gibi toplumcu-gerçekçi şairlerin izinden yürür
ve ikinci Yeni şiir anlayışını eleştirir. Edip Cansever bu şairlerden biri değildir.

Yukarıda verilen dizeler Refik Durbaş'ın "Hücremde Ay Işığı" adlı şiirinden alıntıdır.

Refik Durbaş kendisine özgü bir lirizm yaratarak anlık duyguları, toplumun ezilmiş kesimlerinin durumlarını duyarlılıkla şiirleştirmiş, 1970’ten sonra simgesel bir dil kullanarak toplumcu temaları işlemiştir. Şiirlerinde halktan kişileri, şehrin çeşitli görünümlerini yansıtmış, Divan ve halk şiiri geleneğinden de yararlanmaktan geri durmamıştır. Durbaş'ın yer yer konuşma dilinin arasına yedirilmiş eski sözcüklerle arkaik bir hava oluşturmaya çalıştığı da görülür.

Güven Turan imaja ve ayrıntılara önem veren, bireyin yalnızlık, hüzün gibi
duygularını işleyen şiirleriyle 60 sonrasının diğer toplumcu şairlerinden ayrılr. Bu
yüzden içe dönük ve izlenimci olarak nitelendirilmiştir. Kısa, kesik söyleyişlerle
kendisine özgü bir lirizm yaratmıştır. "Yanıt" adlı şiiri bu özellikleri taşıyan şiirlerden biridir.

Cahit Zarifoğlu'nun çıkardığı şiir kitapları sırasıyla İşaret Çocukları, Yedi Güzel Adam, Menziller ve Korku ve  Yakarış'tır. "Sebep Ey" Erdem Bayazıt'n 1972'de yayımladığı şiir kitabıdır.

Türkiye’nin dönüm noktalarından birisini 1960 oluşturur. 1950’lerin ikinci yarısından itibaren DP iktidarında politik ortamın gerginleşmesi, iktidar-muhalefet zıtlaşmasının topluma yansıması, özellikle 57-60 arasında giderek tırmandırıldığı anlaşılan toplumsal gerilimin ardından 27 Mayıs 1960’ta Silahlı Kuvvetlerin bir darbe ile yönetimi ele geçirmesi, ardından Başbakan Adnan Menderes ve iki bakanın idam cezasına çarptırılması, görece özgür bir anayasa hazırlanması, İşçi Partisi’nin kurulması, dönemin genç şairlerinden bir kısmının bu partiyle organik ilişki içerisinde olması; 60’ların ortalarından itibaren dünyada Sosyalist eylemlerin giderek artması, yurtdışında ölen Nazım Hikmet’in kitaplarının basılmasının 1965’te serbest bırakılması, Garip ve İkinci Yeni anlayışları karşısında bir süredir geri plana düşmüş bulunan 40 kuşağı toplumcu şairlerinden Ahmet Arif, Enver Gökçe gibi isimlerin şiir kitabı yayımlamaları bu dönemin şiirini belirleyecek sosyal-tarihsel öğeler arasında sayılabilir.  Doğru cevap E’dir

1960 kuşağı şairlerinin genellikle 1940 civarında ve 40’lı yılların ilk yarısında doğan isimlerden oluştuğu söylenebilir. Bu dönemde edebiyat ortamına adımını atanlar arasında şiirleriyle dikkati çekenler şunlardır: Turgay Gönenç (1939), Afşar Timuçin (1939), Erdem Bayazıt (1939), Hüsrev Hatemi (1939), Cahit Zarifoğlu (1940), Egemen Berköz (1941), Ataol Behramoğlu (1942), Süreyya Berfe (1943), Refik Durbaş (1944), İsmet Özel (1944), Güven Turan (1944). Bunlar arasında da özellikle Cahit Zarifoğlu ile İsmet Özel’in İkinci Yeni anlayışını en iyi değerlendiren şairler olarak kuşakları içerisinde öne çıktıklarını ve 60’lı yıllar şiirinin zirvesini oluşturduklarını söylemek gerekir.  Doğru cevap A’dır

“Yorgun” adlı ilk şiirini Yelken dergisinde yayımladı (1963). Daha sonra Türk Dili, şiir Sanatı, Papirüs, Yeni Dergi gibi yayın organlarında şiirlerini yayımlamaya devam etti. Ataol Behramoğlu’yla birlikte Halkın Dostları (1970-72) dergisini çıkardı. Yaşadığı iç hesaplaşma ve dönüşümden geçtiği 70’lerin ortasından sonra ise Diriliş, Mavera, Dergâh dergilerinde ürünleriyle göründü. 1974’ten sonra Müslüman olduğunu açıkladı ve eski Marksist çevresinden uzaklaştı. şiirlerini Geceleyin Bir Koşu (1967), Evet İsyan (1969), Cinayetler Kitabı (1975), şiirler 1962-74 (1980), Celladıma Gülümserken Çektirdiğim Son Resmin Arkasındaki Satırlar (1984), Erbain/Kırk Yılın şiirleri (1987), Bir Yusuf Masalı (2000), Of Not Being A Jew (2005) adlı kitaplarında yayımladı. şiir üzerine düşüncelerini aktardığı şiir Okuma Kılavuzu (1980) ve toplumsal kültürel konulardaki çok sayıda deneme kitabıyla İsmet Özel, son dönem Türk edebiyatının en çok ilgi çeken imzalarından birisi oldu. Doğru cevap C’dir

İsmet Özel, ilk şiirlerinde imajı önemli bir araç olarak kullanan İkinci Yeni şiirinin oluşturduğu anlayış içerisinde görünür. Yeni dize biçimleri, söz diziminde sözcüklerin gerilimini yansıtacak düzenlemeler yapması ile dikkati çeker. Özellikle ikinci kitabı Evet İsyan’daki şiirlerinde dönemin toplumcu-siyasal eğilimlerinin şiirleştirilmesi ilgi gördü ve toplumcu-gerçekçi akım içerisinde farklı bir yer edindi  Doğru cevap B’dir.

Özel’in şiirinin asıl gücü sözcük seçiminden gelir. Günlük dilin şiire girdiğinde bir gerilim doğuran sözcükleri, alışılmamış bağdaştırmalarla çarpıcı imajlar üretir. Bu konuda kuşağının en atak ve gözü pek şairidir. 1974’e kadarki şiirlerinde slogan düzeyine düşmeyen Marksist ideolojinin savunusunu yapan şiirleri hemen hemen aynı söyleyiş ustalığı ile bu tarihten sonra yöneldiği İslâmî dünya görüşü ile yazdığı şiirlerinde de sürdürülür. Onun bu dönüşümünün simgelerinden olan “Âmentü” şiiri, bireysel hayat algısının toplumsal motişerin eleştirisi içerisinden geçerek geliştiğini gösterir Doğru cevap D’dir.

1960’tan sonraki dönemlerin Sosyalist düşünce temsilcilerinden olan Behramoğlu’nun eylemciliği ile yazı hayatı iç içe geçmiş durumdadır. Varlık, Yelken, Dost, Devinim 60, Evrim, Ataç, Papirüs, Halkın Dostları, şiir Sanatı vb. gibi dergilerde yayımladığı ürünleriyle dönemin İsmet Özel ile birlikte dikkati çeken şairlerinin başında gelir. şiirlerini Bir Ermeni General (1965), Bir Gün Mutlaka (1970), Yolculuk, Özlem, Cesaret ve Kavga şiirleri (1974), Ne Yağmur.. Ne şiirler (1976), Kuşatmada (1978), Mustafa Suphi Destanı (1979), Dörtlükler (1980), İyi Bir Yurttaş Aranıyor (1983), Bebeklerin Ulusu Yok (1988), Aşk İki Kişiliktir (1999) adlı kitaplarında yayımladığı gibi toplu şiirleri de yayımlanmıştır. Doğru cevap B’dir.

İlk kitabı Bir Ermeni General’de (1965) Orhan Veli ve Attilâ İlhan’ın yanısıra İkinci Yeni şiirinin etkisi altında görünmesine karşın, ikinci kitabındaki şiirlerden itibaren daha çok Nazım Hikmet ve Ahmet Arif gibi toplumcu-gerçekçi şairlerin izinden yürür ve İkinci Yeni şiir anlayışını eleştirir 1969’da Ant dergisinde yayımlanan “Genç fiairler Savaş Açıyor” başlıklı oturumda dile getirdiği siyasal düşüncenin şiire yedirilmesi gerektiği yolundaki düşünceleriyle ve şiirlerindeki duygusal Marksist eda ile 70’li yıllarda şiirin ideoloji ve siyasal coşkuyu iletmede bir araç gibi görülmesine yol açan anlayışın gelişmesini beslemiştir. Behramoğlu, epik şiir söyleyişini denediği (“Dörtlükler”, “Mustafa Suphi Destanı”, “İyi Bir Yurttaş Aranıyor”) şiirlerinden sonra temalarını genişletmiş, özellikle aşk ve çocukluk temalarıyla geniş kitleler tarafından ilgi çeken bir isim olmuştur.  Doğru cevap C’dir

Erzurum’da (1944) doğan Refik Durbaş, ilk ve ortaöğrenimini İzmir’de yaptıktan sonra, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümüne girdi. 1971 askeri müdahalesinin ardından öğrenimini yarım bıraktı. Bu tarihten sonra gazetecilik ve yayıncılık yaptı. Kuş Tufanı (1971), Hücremde Ay Işığı (1974), Nereye Uçar Gökyüzü (1983), Yol Uzundur Günden Ama Ölümden Kısa (2002) şiir kitaplarından bazılarının adlarıdır. Doğru cevap A’dır

Güven Turan, imaja ve ayrıntılara önem veren, bireyin yalnızlık, hüzün gibi duygularını işleyen şiirleriyle 60 sonrasının diğer toplumcu şairlerinden ayrılır. Bu yüzden içe dönük ve izlenimci olarak nitelendirilmiştir. Kısa, kesik söyleyişlerle kendisine özgü bir lirizm yaratmıştır. Doğru cevap D’dir.

Modern Türk şiirinin dilini ve hayal gücünü en çok zorlayan şairlerinden birisi olan Cahit Zarifoğlu, öncesiz ve sonrasız bir şiir ortaya koymuştur. Onun şiirleri, içerdiği hüzün bakımından İkinci Yenicilerden Turgut Uyar’la, düşünce yapısı açısından Sezai Karakoç’la, imge dünyası bakımından Alman şair Rilke ile ilişkilendirilse de, tekil bir şiirdir. Bu kendine özgü oluş, şiirlerinin genellikle kapalı ve anlaşılmaz bulunmasına neden olmuştur. şiir anlayışı bakımından Sezai Karakoç ve Necip Fazıl çizgisinde yer alır. Ona göre şiir, insandan ve maddeden bağımsız bir varlığa sahiptir. Doğru cevap C’dir.

1960 dönemi şairleri içlerinde bulundukları siyasi çalkantılardan etkilenmiş, politik bir söyleme evrilen şiirler yazmışlardır. Toplumcu bir söylem hakimdir şiirlerinde. Ahmet Arif, Enver Gökçe gibi 40 kuşağı şairlerinin kitap yayımlamaları dönemin şiirini ve şairlerini de etkilemiştir. Ayrıca İkinci Yeni akımı da bu dönem yazılan şiirlerde etkisini göstermiştir. Dönem şairleri belki başlı dergilerde şiirlerini yayımladıkları gibi kitap da çıkarmışlardır.  60 kuşağı vezin ve kafiyenin oluşturduğu nazımdan bağımsız şiirler yazmışlardır.

İsmet Özel, yaşadığı iç hesaplaşma ve dönüşümden geçtiği 70’lerin ortasından sonra ise Diriliş, Mavera, Dergâh dergilerinde şiirleriyle yer almıştır.