CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK ŞİİRİ - Deneme Sınavı - 21

Bir toplumda geçmişten beri var olan, sürdürülegelen kültürel miras, alışkanlıklar, bilgi, töre, davranış kalıpları gibi unsurlara verilen ad olan gelenek (an’ane, tradition) özellikle sosyal bilim alanlarında modern dönemlerin anahtar kavramlarından birisi halini almıltır. Kuşaklar arasında devredilerek belirli bir sürekliliği sağlaması dolayısıyla kimlik öğesi olarak da algılanan kavram R. Guenon gibi düşünürler tarafından özellikle Doğu toplumları için uygarlığa denk görülmüştür.

Gelenek; Bir toplumda geçmişten beri var olan, sürdürülegelen kültürel miras, alışkanlıklar, bilgi, töre, davranış kalıpları gibi unsurlara verilen addır. Doğru cevap E’dir

XIX. yüzyılın ortalarından itibaren yeni Türk şairi, gelenek olarak neredeyse yalnızca Divan edebiyatını anlamış ve onunla bağını kopararak bir yeni edebiyat oluşturmak istemiştir. Namık Kemal’in Divan şiirinin sevgili imajını parodileştirerek içini boşaltmasından başlayarak Recaizade Ekrem ve Servet-i Fünûncularla süren negatif yaklaşım Cumhuriyet’ten sonra bir devlet politikası haline gelmiştir. Böylece başlangıçta poetik bir nitelik taşıyan bu tavır, ideolojik bir kimliğe de bürünmüş oldu. Bu yaklaşıma göre Divan edebiyatı, toplumla ilgisi olmayan, halktan kopuk bir saray çevresi edebiyatıdır. Dili, Arapça, Farsça, Türkçe karışımı melez ve yabancı bir dildir. Gerçekle ilişkisi olmayan, düşünce ve duygu bakımından eksik, yapay bir hayal dünyasına sahiptir. Üstelik yerli ve millî değil, Arap ve Fars taklididir.

Ancak Yahya Kemal Fransa’da edindiği tecrübelerle, istisnaî sayılabilecek bir katkı yaptığını tespit etmek gerekir. İlk defa o, Divan şiirinin ritim ve istif özelliklerini modern bir anlayışla değerlendirerek bir örnek oluşturmuştur. Kendisine özgü, geçmişin şimdinin içerisinde devam ettiği anlayışına dayanan; dolayısıyla şimdiyi kurmak için geçmişi yaşatmak isteyen tarih bilinci üzerine oturan bu poetik tavır, Türk edebiyatında kendisinden önceki eski-yeni tartışmalarına benzemeyen, kendisinden sonrakiler için de bir prizma gibi farklı açılardan model oluşturan bir eser ortaya koymuştur. Doğru Cevap B’dir.

1950’den sonra dünya klasiklerinin çevrilmesi, modern dünya şiirlerinin yakından tanınması gibi etkenlerin de etkisiyle, şairler tek tek ve/veya grup olarak geleneksel edebiyata ilgi göstermeye başlamışlardır. Elbette bu tarihten sonra da Divan şiirine yönelişin polemiklere yol açtığı, bu ilginin “gericilikle” suçlandığı, çekingenliklerin görüldüğü de bir gerçektir. Ancak birçok şair, gelenekle nasıl, ne ölçüde ve ne nitelikte ilişki kuracağına kendi şiir ve dünya görüşü çerçevesinde karar vererek eski şiire yönelme duygusunun örneklerini vermişlerdir. Bu bağlamda Şairler geleneksel edebiyatla bağlarını kopartmamışlardır. Doğru cevap C’dir.

Yahya Kemal, Divan şiirine “derûnî aheng”i kazandıran ritmik yapı unsurlarının, divanlarda rastlanan adeta mermer sağlamlığında ve yalınlığındaki söyleyiş örneklerinin sahip olduğu dilin, “rind” imajıyla simgeleşen insan tipinin dünyasını ve görüşünü oluşturan kültürün modern şiirin yapısal nitelikleri içerisinde değerlendirilebileceğini düşündü ve şiirlerinde uyguladı. Böylece hem insanın varlık içerisindeki durumunu sorgulamada klasik motif ve imajlardan yararlanma yolunu seçti, hem Divan şiirinin başta aruz ve kafiye olmak üzere yapı unsurlarını çağdaş şiire aktardı, hem de geleneksel şiir dilinin söyleyiş gücünü bunlara bir dayanak yaptı. Bütün bunların üzerinde ise şiiri, kolektif ruhu besleyen bir kaynak olarak tarih bilincinin yansıma alanına dönüştürmüştür. Doğru cevap B’dir.

Türk şiirinde 1950’lerden itibaren geleneğe yaklaşımlarda Yahya Kemal bir geçiş noktası işlevi görmüştür. Bu tarihten sonraki şiirimizde, çizgisel bir devamlılık gösteren geleneğe yaklaşımlar üç ana kategori oluşturur:

Ancak A cevabında belirtildiği üzere; Gelenek, modern şiirin içerisinde motif ve bezemeci bir üslupla kullanılmamış tam tersine özünü modern şiirin içerisine katmak gibi çeşitli yaklaşımlar geliştirilmiştir. Doğru cevap A’dır

Hisar topluluğu, 1950-57 (75 sayı) ve 1964-80 (202 sayı) yılları arasında toplam 277 sayı olarak Ankara’da yayımlanan Hisar dergisi etrafında toplanan edebiyatçıların oluşturduğu bir gruptur (Emiroğlu, 2000:102,111). Dergide hem daha önce edebiyatta tanınmış imzalar, hem de yayımı sırasında edebiyat ortamına adımını atmış imzalardan oluşan sayıları yüzlerle ifade edilebilecek bir yazar/şair kadrosu görülür. Elbette dergide görülen bütün bu imzaların Hisarcılar ya da Hisar grubu diye adlandırılan topluluğun temsilcileri olduğunu söylemek zordur. Derginin şairleri arasında Munis Faik Ozansoy, Selahattin Batu, Mehmet Çınarlı, Mustafa Necati Karaer, İlhan Geçer, Gültekin Samanoğlu, Nevzat Yalçın, Bekir Sıtkı Erdoğan, Feyzi Halıcı, Yavuz Bülent Bakiler, Bahattin Karakoç isimleri dikkati çeker. Bunlara daha başka adları eklemek mümkünse de grubu oluşturan şairler olarak bu isimleri düşünmek yerinde olur. Doğru cevap E’dir.

Dergi etrafında oluşan topluluğun Garip akımına karşı ilk sistemli tepkiyi verdiği belirtilir. Bu tepkinin bir bildiri biçiminde ortaya çıkmaktan çok Garipçilerin geleneğe ve geleneksel poetik ögelere karşı çıkışına tepkisel bir tavır takınmak şeklinde ortaya çıktığı anlaşılmaktadır. Aynı zamanda Nazım Hikmet çizgisindeki toplumcu gerçekçilere de karşı olan Hisarcılar, şiirin büyük fikirlerden değil küçük ve basit şeylerden neşet ettiğini düşünürler. Hisar şairlerinin en önemli özellikleri şiirde biçime büyük önem vermeleridir. Hisar şairleri yeni şiirin Divan ve halk şiiri geleneği üzerine kurulması gerektiğine inanırlar. Onların değer verdikleri ilkeler arasında sanatçının bağımsızlığı (hiçbir ideolojiye angaje olmaması), sanatın millîliği ve şiirin dilinin yaşayan dil oluşu gibi görüşler bulunmaktadır.  Doğru cevap D’dir.

Geleneğe yaklaşım biçimleri arasında kendisine özgü bir tarz üretmiş olan Behçet Necatigil, 1930’ların ortasından itibaren yayımladığı şiirlerinde sürekli değişiklikler yaparak modern Türk şiiri içerisinde kendisine yer edinmeyi başaran bir şairdir. İlk şiirlerinde Garip akımının etkisi altında görülür. Behçet Necatigil, “tek anlamlı” olarak nitelediği geleneğin pek çok öğesini alıp modern şiir anlayışı içerisinde zenginleştirerek kullanmaktan yanadır. Anlam ve söyleyiş bakımından yapı taslakları oluşturma tekniği olmak üzere eski edebiyatın ögelerini kullandığı görülür Görüleceği gibi Behçet Necatigil Geleneği “çoğul anlam katmaları içeren bir olgu” olarak değil “tek anlamlı” olarak nitelemektedir.  Doğru cevap B’dir

Hilmi Yavuz’un şiir anlayışındaki en önemli kavramlardan birisi, “sahih”liktir Geleneği bir kimlik olarak gören Hilmi Yavuz, kavramı, “değişenin içinde değişmeyeni çıkarmak, bulmak” biçiminde tanımlar. Hilmi Yavuz da hocası ve ustası Necatigil gibi aruz kalıplarını andıran ritimlilik bakımından olduğu kadar, hattâ daha çok metinlerarası göndermelerle Divan edebiyatı, halk edebiyatı ürünlerini kendi metni içerisinde dönüştürerek kullanmaktadır. geleneksel şiirin hemen bütün ögelerini, modern şiirin yapısında poetik bir malzeme olarak yeniden yorumlar.  Doğru cevap E’dir

Sezai Karakoç, geleneği uygarlık birikimi olarak düşünür ve uygarlıkla din arasında kopmaz bir bağ görür. Ona göre gelenek, en başta, ilk insan ve peygamberden başlayarak son peygambere kadar uzanan semavî din çizgisidir. Karakoç her uygarlığın bir dine dayandığı düşüncesindedir. geleneği bir uygarlık özü olarak modern şiirin yapı imkânları içerisinde değerlendirmiştir. Geleneği biçimsel bir devamlılık olarak değil, aynı duyuşun içinde var olmak şeklinde algılar. Doğru cevap E’dir

Dünyada bu konudaki görüşleriyle etkili olan sanatçı/düşünürler arasında ilk akla gelen Thomas Stearns Eliot’tır. Eliot’a göre gelenek bir tarih bilinciyle birlikte geçmişin yaşayan zaman içerisinde değerlendirilmesi; sanatçının kendisinden önceki birikimle hesaplaşarak kendisini kabul ettirmesinin ölçütüdür.