CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK ŞİİRİ - Deneme Sınavı - 22

1 Kasım 1928’de Latin alfabesinin kabul edilmesi ve 12 Nisan 1931’de Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti’nin, 12 Temmuz 1932’de Türk Dili Tetkik Cemiyeti’nin kurulması kültür ve edebiyatın karakterini belirleyecek türden girişimler olarak dikkati çeker. Ankara’nın başkent olmasıyla dikkatler Anadolu’ya yönelir. Anadolu coğrafyası ve Anadolu insanı edebiyatın temel konuları arasına girer. Halk, millet, memleket, vatan, çağdaş medeniyet kavramları dönem edebiyatının en çok ele alınan konuları arasına girer. Bu dönemde 1940 yılından itibaren Milli Eğitim Bakanlığı’nın Yunan, Latin ve İslâm klasiklerini tercüme ettirip yayımlamaya başlaması ve Tercüme Dergisi’nin çıkarılması, düşünce ve edebiyat yaşamına etkisi bakımından dikkate değer etkinlikler arasındadır.

Cumhuriyet’i hazırlayan süreçte Türk aydınlarının en çok ilgilendikleri düşünce akımları aynı zamanda Cumhuriyet’ten sonra da etkisini sürdüren Türkçülük, İslâmcılık ve Batıcılık akımları olmuştur. Bunlar Cumhuriyet dönemi Türk şiirinde de değişik biçimde etkileri görülecek kaynaklar arasında sayılabilir. Bunlara ayrıca Tanzimat döneminde başlayıp II. Meşrutiyet döneminin ilk yıllarında da etkili olan Osmanlıcılık akımını eklemek gerekir. Aslına bakılırsa Tanzimat Fermanı’nın ilanı, ardından gelen Islahat Fermanı ve özellikle I. Meşrutiyet’in Kanûn-i Esâsî’si, Osmanlıcılık düşünce akımının temel hedefi olan parçalanmayı önlemek için, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki bütün unsurların din, dil, ırk ayırımı gözetmeksizin eşitliğini sağlama girişimleriydi.

Öncülüğünü Ömer Seyfettin, Ali Canip ve Ziya Gökalp’ın yaptığı Genç Kalemler dergisinde yayımlanan “Yeni Lisan” makale dizisine dayanılarak söylenen “Yeni Lisan Hareketi”, aynı zamanda millî edebiyat akımının bu ilk dönemdeki özel adı gibidir. ilerlemenin millî bir edebiyat oluşturmakla, millî edebiyatın ise millî bir dil ile mümkün olabileceğini savunan “Yeni Lisan” yazıları özellikle yazı dilinde sadeleşmenin, yazı ve konuşma dilini birleştirmenin çabası içerisinde olmuştur.

İlk defa Ali Canib’in 1911’deki yazılarında kullanılan “millî edebiyat” ifadesi, kavram olarak dönem sınırı taşıyan bir akıma ad olamayacak kadar geniş olmakla birlikte, Türkçülük düşüncesinin ve uluslaşma sürecinin ortaya çıkardığı bir edebiyat anlayışı olması bakımından dikkati çeker.

Mehmet Akif Ersoy’un ilk kitabı Sahafat’tır.

Yukarıda geçen dizeler Ahmet Haşim tarafından yazılmıştır.

Orhan Veli, amaçlarının bir sınıfın savunmasını yapmak değil, sadece zevkini aramak, bulmak ve sanata hâkim kılmak olduğunu belirterek Marksist şair ve edebiyatçılarla arasına bir mesafe koymuştur. Aslına bakılırsa Orhan Veli sıradan, küçük insanın şiirini yazmak peşindedir. Asıl “garip” karşılanan, küçük adamın, küçük ve gündelik sıkıntılarının şiirin konusu olmasıdır. Doğru cevap B'dir.

Yirminci yüzyıl modernizmin çağıdır. Kaynaklarda pek çok ve farklı özellikleri ile tanımlanan modernizmin sanat ve edebiyatta Sembolizm sonrası akımları karşılamak için kullanıldığı görülüyor. Dadaizm, Empresyonizm, Ekspresyonizm, Sürrealizm, Fütürizm vd. Sembolizm sonrası sanat akımlarının ilk belirgin özelliği ise genellikle iki dünya savaşı arasındaki bunalım dönemine ait olmanın getirdiği eleştirel tutumdur. Bunlar arasında yukarıda kısaca tanıttığımız Sürrealizm, Garipçilerle ilişkilendirilmiştir. Ancak Garip şairlerinin bütün şiirlerinde bu akımın bütün özelliklerini izledikleri söylenemez. Doğru cevap C'dir.

Bu şiir Ahmet Hâşim’in şiir anlayışının ve şiirlerinin içini boşaltarak yıpratma amacı taşımaktadır. Şiiri, “sözle musıki arasında, sözden ziyade musıkiye yakın” bir ara dil alarak gören Ahmet Hâşim’in şiir görüşünü alaya almakta, “Bir Günün Sonunda Arzu” şiirinin “Göllerde bu dem bir kamış olsam!” biçimindeki son di- zesi parodi tekniğiyle gülünçleştirilmektedir.

1924 sonlarında gizlice Türkiye’ye gelir. Aydınlık ve Orak-Çekiç dergilerinde çalışmaya başlar. Yasadışı Türkiye Komünist Partisi’ne üye olur. Parti üyelerinin tutuklanmaya başlaması üzerine Haziran 1925’te yeniden Moskova’ya gider. İstiklâl Mahkemesi tarafından gizli örgüt üyesi olmak suçlamasıyla gıyabında yargılanıp on beş yıl hapse mahkûm edilir. 1926’da Viyana’da Komünist Parti Kongresi’ne katılır. İlk şiir kitabı Güneşi İçenlerin Türküsü Bakü’de (1928) basılır. Aynı yıl Cumhuriyet’in beşinci yılı için çıkarılan aftan yararlanmak üzere gizlice Türkiye’ye giriş yapar. Hopa’da tutuklanır ve İstanbul üzerinden Ankara’ya götürülür. Üç ay hapse mahkum olur.

Nazım Hikmet Ran’ın “Şeyh Bedreddin Destanı” ndan itibaren Divan ve halk edebiyatının geleneksel öğelerine yer verilmiştir. Doğru yanıt D’dir.

Çocuk ve Allah, Daha (1943), Çakırın Destanı (1945), Aç Yazı (1951) kitaplarındaki şiirler ilk dönemin, Asu (1955) ve daha sonraki şiirler ise ikinci dönemin
ürünleridir